فرهنگ کار و تلاش در کلام مقام معظم رهبری

اگر وجدان دارید، سرهم‌بندی نکنید

آیا وجداناً از انجام کار راضی هستید؟
مدت عمر ما هم تمام می‏شود، ناگزیر هم باید تمام شود. آنچه مهم است، این است که ما در پایان عمر، چنانچه خودمان بتوانیم محاسبه‏ای در کار خودمان بکنیم که «فکشفنا عنک غطاءک فبصرک الیوم حدید»، چشم انسان تیز می‏شود و می‏تواند چیز‌های ریزتر را که در امور زندگی‌اش گذشته، ببیند، آیا وجداناً از آنچه انجام داده‏ایم، راضی و خوشحال خواهیم بود، یا نه؟ در مسئولیت‌ها نیز همین‏ طور است. انسان بایستی در حین مسئولیت، وقتی به گذشته خود نگاه می‏کند، ببیند آیا کاری که خدا و وجدان خود او را راضی کند، انجام داده است یا نه؟ ۱۳۷۶/۰۵/۰۹
در قبال کار، خود را مسئول بدانید
وجدان کاری، تعبیری از قبیل وجدان سیاسی و وجدان علمی است. معنای این کلمه این است که آن کسی که مشغول کاری است، یک احساس وجدانی نسبت به کار پیدا کند و خود را در قبال آن کار، مسئول بداند. این، غیر از مسئولیت در قبال کارفرماست، یک چیز دیگر است. علاوه بر جنبه شرعی و جنبه انسانی و تعهد، در قبال خودِ کار، انسان خودش را مسئول بداند که کار را درست، کامل، قوی و بهترین انجام دهد، چه بالای سر او کسی باشد و چه نباشد. این، معنای وجدان کاری است. ۱۳۷۶/۰۲/۱۰
کار را به بهترین وجه انجام دهید
در اسلام که کار، عبادت و ارزش شمرده شده است، لازمه‏اش این است که هر کس کاری را قبول کرد و تعهد نمود، آن را به بهترین وجهی انجام دهد. این حرف، سرِ کلاس درس و پای خط تولید و داخل مزرعه و پای چرخ خیاطی و کار داخل خانه هم هست. در هر نوع کاری که به این حساب، معلمی و تربیت و تعلیم هم یک کار است، آن هم یک کار بسیار ارزشمند اگر کننده کار، وجدان کاری داشته باشد، آن کار به بهترین شکل انجام خواهد یافت. این، آن چیزی است که کلید مشکلات کشور است. اگر شما فلان جنس را می‏خرید و به منزل می‏برید و مشاهده می‏کنید که بعد از مدت کوتاهی خراب شد و کاری که روی آن شده، کار درستی نبوده است، یعنی بی‏اعتمادی به کاری که انجام می‏شود در صورت وجود وجدان کاری، این دیگر برخواهد افتاد. کسی فرزند خود را به مدرسه بفرستد و نداند که او در مدرسه تبدیل به چه چیزی و چگونه عنصری خواهد شد، این دیگر نخواهد بود. وقتی همه کنندگان کار، با احساس وجدان کاری به کار پرداختند و فهمیدند در حالی که کار را می‏کنند، اگر صاحب‏کار هم نیست، اما خداوند متعال حاضر و ناظر است، کرام الکاتبین حاضرند و ملائکه مقرب الهی نگاه می‏کنند، هر دقتی که برای بهبود کار بشود، مورد تحسین کرام الکاتبین خواهد بود و در پرونده عملِ‏کننده کار ثبت خواهد شد. این چیزها، در محاسبات بشری ما به حساب نمی‏آید و غالباً نمی‏بینیم، غفلت می‏کنیم و بدان توجه نداریم، اما در حساب خدا که این حرف‌ها نیست. ۱۳۷۶/۰۲/۱۰
سرِهم‏بندی و رفع تکلیف نکنید
وجدانِ کاری و وقت‏شناسی در یک جامعه، بسیار مهم است، مثلاً وقتی ساعت ۸ با کسی قرار گذاشتیم، اینکه ۸:۱۰ یا ۸:۳۰ یا پیش از ظهر برویم، با اینکه سرِ ساعتِ ۸ آنجا حاضر شویم، یکی و تأثیرش یکسان است؟ وجدانِ کاری هم، جزئی از فرهنگ عمومی است که بسیار پسندیده است. وجدانِ کاری، یعنی افراد یک جامعه، خود را در قبالِ آن کاری که پذیرفته‏اند متعهد بدانند و نوعی احساس وجدان نسبت به آن داشته باشند و سرِهم‏بندی و رفع تکلیف نکنند و آن کار را به صورت کامل انجام دهند. این‌ها از جمله خُلقیات یک ملت است که تأثیرش در زندگی و سرنوشت آن‌ها خیلی زیاد است. ۱۳۷۴/۰۴/۱۹
روحیه کار را جایگزین مدرک‌طلبی کنید
باید نوجوانان را با روحیه کار، استقلال و علم‏طلبی، پرورش دهید، نه با روحیه مدرک‏طلبی. مدرک چیست؟ مدرک به این عنوان که نشان دهد فردی دارای این معلومات است، خوب است، اما نمی‏تواند منشأ اثری شود. آنچه مهم است، علم است. علم و کار، برای جامعه لازم است. همه مردم و مسئولان بدانند: اینکه من عرض کردم «وجدان کاری»، یک تعارف نیست. باید برنامه‏ریزی کنند. «وجدان کاری» باید فرهنگ عمومی مردم شود. باید اگر کسی کاری انجام می‏دهد، فکر کند که یک نفر بالای سرش ایستاده است، حتی اگر تنها، در اتاقی خلوت باشد. کار باید کامل، محکم، قوی، ابتکاری و همراه با نیاز انجام گیرد. ۱۳۷۴/۰۲/۱۳
در کار‌های خود کوتاهی نکنید
آحاد مردم هم باید کمک کنند. یک‏یک مردم، کنندگانِ واقعی کار هستند. عزیزان من! این خانه، خانه شماست. این مملکت، مملکت شماست. مملکت عظیم، بابرکت و ثروتمندی است. خیلی ثروت در این خاک نهفته است که همه‏اش متعلق به شما و نسل‌های آینده این کشور است. ثروت معنوی زیادی در این کشور وجود دارد و همه‏اش متعلق به شماست. این همه علم، استعداد، آگاهی و اخلاقیات خوب، به برکت اسلام، فرهنگ کهن اسلامی و سوابق این ملت در این کشور هست که متعلق به شماست. چه وقت می‏توانید استفاده کنید؟ وقتی‏ که این ملت، آماده کار باشد، کمر بسته باشد، هیچ‏کس در کار‌های خود کوتاهی نکند و بیکاری را برای خود مغتنم نشمارد. هستند کسانی که در حال خستگی از کار هم، وقتی ‏که کاری وجود دارد با کمال شوق کار می‏کنند. کسی از این‌ها نمی‏پرسد «شما چرا کار نکردید؟» فکر مؤاخذه الهی و نیاز مردم، این‌ها را به کار وادار می‏کند. این روحیه، باید همگانی شود. این، همان «وجدان کاری» است. ۱۳۷۴/۰۲/۱۳
برای دمیدن روحیه وجدان کاری برنامه‌ریزی کنید
کسانی که اهل برنامه‌ریزی هستند، برای دمیدن دو روحیه وجدان کاری و انضباط اجتماعی در مردم برنامه‌ریزی کنند. کسانی که اهل کار و تلاشند، این دو روحیه را در خودشان به وجود آورند. هر کسی این کار و تلاش را برای خود بکند. آن کسانی هم که به مردم تذکر می‌دهند و برای مردم تبلیغ می‌کنند، در این باره برای مردم حرف بزنند. کاری کنیم که کار و عمل سازنده، چه عمل فرهنگی و چه عمل اقتصادی و چه عمل اجتماعی و چه عمل سیاسی، برای کسی که کننده آن است یک عمل مقدس به حساب آید. از یک کارگر ساده بگیرید، تا یک مأمور ساده اداری، تا یک مدیر عالیرتبه، تا یک صاحب صنعت مهم و بزرگ در کشور، تا یک مأمور عالیرتبه دولتی، تا یک معلم، تا یک دانشجو، تا یک مبلغ و روحانی، همه و همه احساس کنند این کاری که انجام می‌دهند یک عبادت و یک عمل خیر و صالح است. همه باید کارشان را با جدیت و به نیکی انجام دهند. از نبی اکرم (صلوات الله و سلامه‌علیه) نقل شده است که فرمود: «رحم اللَه امرء عمل عملاً فاتقنه»، رحمت خدا بر انسانی که کاری را انجام دهد و آن را نیکو و محکم و متقن و صحیح انجام دهد. ۱۳۷۴/۰۱/۰۱