سرویس فرهنگ و هنر جوان آنلاین: امسال سی‌ودومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب در حالی در مصلای تهران آغاز به کار کرد که تحریم‌ها به قوت قبل باقی ماندند و استانهای بسیاری هم درگیر خسارت ناشی از سیل هستند؛ با این حال نه تنها از تعداد ناشران خارجی کاسته نشد، بلکه مردم هم این یار مهربان را تنها نگذاشتند. این هم در شرایطی است که قیمت کتاب به نسبت سال‌های گذشته با افزایش چشمگیری مواجه شده است و ناشران نیز درگیر تأمین کاغذ هستند؛ اما باز هم مردم همچون سال‌های گذشته از سراسر کشور در این رویداد سالانه پرشور شرکت کردند.
این روز‌ها مردم به نمایشگاه بین‌المللی کتاب در مصلای تهران می‌آیند تا با این یار قدیمی تجدید پیمان کنند. با اینکه شرایط اقتصادی خوب نیست، اما این شرایط هم نتوانسته جلوی حضور گسترده مردم را در غرفه‌های نمایشگاهی بگیرد. شاید از چند کیسه کتابی که بازدیدکننده‌ها سال‌های گذشته به خانه می‌بردند، امسال فقط تعداد انگشت‌شماری کتاب در دست داشته باشند، اما باز هم با حضور گسترده‌شان در این شرایط که کاغذ گران شده و هزینه چاپ کتاب نیز افزایش چشمگیری داشته است، ناشران و اهالی قلم را تنها نگذاشته‌اند. در کنار حضور گسترده مردم در سی‌ودومین نمایشگاه کتاب تهران، به‌رغم تمدید و تشدید تحریم‌ها باز هم ناشران خارجی از بیش از ۳۰ کشور دنیا در این رویداد سالانه شرکت کردند. بنابراین می‌توان ادعا کرد نمایشگاه بین‌المللی کتاب همچون سال‌های گذشته در مصلای تهران پرشور برگزار شده است. البته در این بین مشکلاتی هم بوده است که مدیرمسئول انتشارات هزاره ققنوس در گفتوگو با «جوان» به آن اشاره می‌کند: «نمایشگاه بین‌المللی کتاب هر سال در تهران برگزار می‌شود و با توجه به تجربیاتی که مسئولان در این زمینه پیدا می‌کنند انتظار این را نداریم که بعد از این همه مدت باز هم با مشکل اطلاع‌رسانی درخصوص جانمایی غرفه‌ها و نبود پارکینگ مواجه شویم.»
بحث پارکینگ به مشکل هر ساله نمایشگاه کتاب تبدیل شده است و امسال برخلاف سال‌های گذشته غرفه‌داران هم در این زمینه دچار معضل شده‌اند. بسیاری از ناشران برای حمل کتاب و شارژ مجدد غرفه‌هایشان از خودروی شخصی‌شان استفاده می‌کنند. رضا حاجی‌آبادی ضمن بیان این مطالب اضافه می‌کند: «رویداد‌های مشابه نمایشگاه کتاب ایران در فرانکفورت هم برگزار می‌شود، اما چون مسئولان ثابت و مشخص برای برگزاری چنین رویداد‌هایی دارند از تقریباً هشت ماه قبل ناشران در مورد نحوه برگزاری نمایشگاه و جانمایی غرفه‌ها اطلاعات کافی دارند.»
امسال تیراژ کتاب‌ها آب رفت
البته نحوه اطلاع‌رسانی نامناسب در مورد برگزاری نمایشگاه تنها مشکلی نیست که ناشران با آن مواجه هستند؛ چراکه امسال برای دومین سال پیاپی ناشران با افزایش شدید قیمت کاغذ مواجه شدند. از همین رو مسئولان دولتی ضمن وعده تخصیص کاغذ یارانه‌ای این قول را هم به ناشران دادند که مشکلی در راستای تأمین کاغذ به وجود نمی‌آید. با این حال مدیرمسئول انتشارات هزاره ققنوس می‌گوید: «به‌رغم اقدامات خوبی که برای تخصیص کاغذ یارانه‌ای انجام شده است، اما متأسفانه این کاغذ‌های دولتی خیلی دیر به دست ما رسید.» بنابراین ناشران به اجبار با منابع مالی اندک به سراغ بازار آزاد رفتند و همین موضوع باعث کاهش چشمگیر تیراژ کتاب‌ها شد. به‌طوری‌که حاجی‌آبادی بیان می‌کند: «کتاب‌هایی که حداقل با ۲ هزار نسخه به چاپ می‌رسید امسال به ۲۲۰ نسخه رسیدند تا مخاطبانمان دست خالی برنگردند.» گفتنی است که نشر هزاره ققنوس امسال با ۲۰ عنوان جدید و ۲۰۰ عنوان کلی در سی‌ودومین نمایشگاه کتاب حضور یافته است. این درحالی است که این نشر هر ساله بیش از ۵۲ عنوان کتاب جدید در نمایشگاه داشت و امسال این تعداد با کاهش چشمگیر مواجه شده است.
دست ناشران از کاغذ بازار آزاد هم خالی ماند
در کنار مشکلاتی که برای چاپ کتاب پیش روی ناشران قرار داشت، آن‌ها حتی نمی‌دانستند کاغذ‌های یارانه‌ای از چه کیفیتی برخوردار است. بنابراین خیلی از ناشران به امید دریافت کاغذ نماندند و برای حفظ استاندارد‌های چاپی‌شان از بازار آزاد کمک گرفتند. در بازار آزاد هم اوضاع چندان خوب نبود؛ چراکه اغلب کاغذفروشان کاغذ‌ها را یا برای چاپ سررسید نگه می‌داشتند یا برای گران شدن بیشتر از فروش آن‌ها به ناشران خودداری می‌کردند. در این خصوص مدیر بازرگانی انتشارات شهرستان ادب در گفتوگو با «جوان» می‌گوید: «امسال تمام توجه‌ها به سمت واردکننده‌های کاغذ معطوف شده بود و همین موضوع باعث این شد که سرمایه‌داران کمی به سراغ واردات کاغذ بروند.» محمد میرزایی اضافه می‌کند: «کاهش واردات کاغذ، ناشران را با بحران کاغذ در بازار روبه‌رو کرد.» بنابراین ناشران حتی به‌رغم متضرر شدن هم حاضر بودند زیر بار رقم‌های بالای خرید کاغذ بروند، اما روند چاپ کتاب را تعطیل نکنند، اما با این حال کاغذی در بازار نبود. وی تأکید می‌کند: «در سال‌های گذشته هر بند کاغذ اندونزی که بهترین نوع کاغذ است را به قیمت ۸۰ تا ۸۵ هزار تومان می‌خریدیم، اما سال گذشته همین کاغذ را بالای ۴۰۰ هزار تومان هم نمی‌توانستیم در بازار پیدا کنیم.» لازم به ذکر است که هر بند کاغذ یارانه‌ای که از کیفیت خوبی هم برخوردار است حدود ۱۰۰ هزار تومان قیمت گذاری شده است. مدیر بازرگانی انتشارات شهرستان ادب با اشاره به اینکه با توجه به حضور چشمگیر مردم و برنامه‌ریزی کاملی که از پیش برای نمایشگاه انجام داده‌اند انتظار دارد همچون سال‌های گذشته با افزایش فروش مواجه شوند، بیان می‌کند: «سال گذشته توانستیم به فروش دوبرابری به نسبت سال قبل‌تر دست پیدا کنیم و امسال هم با توجه به اینکه از سود حاصل از فروش کتاب برای مخاطبانمان کاسته‌ایم انتظار این را داریم که رکورد سال گذشته را بشکنیم.» لازم به ذکر است که نشر شهرستان ادب همچون سال گذشته با ۳۳ عنوان جدید و بیش از ۲۵۰ عنوان کتاب در نمایشگاه حضور یافته است.
حفظ سرانه کتابخوانی نیازمند توجه ویژه
درحالی‌که مشکلات بسیاری بر سر برپایی سی‌ودومین نمایشگاه کتاب سایه انداخته است، بیشترین انتقاد ناشران از افزایش قیمت کاغذ و ناکافی بودن کاغذ یارانه‌ای است. کاغذی که به گفته مدیر نشر انقلاب اسلامی کمتر از ۱۰ درصد نیاز ناشرانی همچون نشر انقلاب اسلامی را هم تأمین نمی‌کند. محمد‌رضا هراتی در این باره به «جوان» می‌گوید: «خیلی از مشکلات همچون کسب اطلاعات درباره جانمایی غرفه را می‌توان با پیگیری برطرف کرد، اما بحث کاغذ موضوعی نیست که بتوان به این سادگی‌ها از کنارش رد شد.» وی اضافه می‌کند: «با توجه به سرانه مطالعه و این موضوع که کتاب لازمه پیشرفت فرهنگی است، متولیان می‌بایست تسهیلات بهتری را برای کمک به ناشران در نظر می‌گرفتند و روی بازار کاغذ نیز نظارت بیشتری می‌کردند.» وی با اشاره به اینکه انتشارات انقلاب اسلامی با ۱۷۰ عنوان و تجدید چاپ ۲۲ عنوان پرمخاطب و چهار عنوان کتاب جدید در نمایشگاه حضور یافته است، بیان می‌کند: «خوشبختانه با تهمیداتی که از پیش اندیشیدیم با کاهش تیراژ شدید مواجه نشدیم، اما تیراژ‌های ۵ هزار نسخه‌ای به ۲ هزار نسخه رسیده است و این موضوع با توجه به هزینه‌هایی که ناشران باید برای زینک و تألیف کتاب بپردازند هزینه مضاعفی را بر دوش آن‌ها می‌گذارد.» هراتی با اشاره به کتاب‌هایی که مورد توجه بیشتر مخاطبان به‌خصوص نسل جوان قرار می‌گیرد، اضافه می‌کند: «کتاب‌هایی با مضمون خاطرات مقام معظم رهبری و احکام به‌خصوص احکام مصور بیشترین فروش را تاکنون در غرفه انتشارات انقلاب اسلامی به ثبت رسانده است.»
