جوان آنلاین: شکاف آبی در پایتخت به نقطه جوش رسیده است. آمارها از مصرف نیمی از آب تهران در سه منطقه شمالی خبر می‌دهد؛ مناطقی که تنها یک‌پنجم جمعیت شهر را در خود جای داده‌اند. همزمان، سد‌های پایتخت در کمترین سطح ذخیره ۶۰ سال گذشته‌اند و رئیس‌جمهور از احتمال جیره‌بندی یا حتی تخلیه تهران سخن گفته است. با این حال کارشناسان می‌گویند راه‌حل، نه تخلیه شهر که مدیریت مصرف و اجرای عدالت در مصرف و توزیع آب است.
خشکیدگی ایران وارد مراحل جدیدی شده است. در گذشته مشکل اصلی کشور در حوزه آب به کمبود این ماده حیاتی برای دو حوزه کشاورزی و صنعت مربوط بود؛ مواردی که عمدتاً به‌دلیل به رسمیت نشناختن اقتصاد در دو قلمرو صنعت و کشاورزی به تاراج آبی در بسیاری از دشت‌های کشور منجر شد. با این حال ۹برابر شدن جمعیت ایران در یک قرن گذشته و همزمانی آن با کاهش شدید میانگین بارش‌ها سبب شده است تا تاراج آبی از حوزه صنعت و کشاورزی فراتر رود. شوک اخیر کاهش بارش‌ها به بخش شرب و مخازن سدها موجب شده تا چهره واقعی خشکسالی بیش از پیش نمایان شود. در این میان تهران شرایط حساس‌تری دارد و زمزمه جیره‌بندی آب شنیده می‌شود. وزیر نیرو نیز اخیراً از احتمال قطعی آب در ساعاتی از شب به منظور جلوگیری از هدررفت آب خبر داده است. اما نکته مهم در این زمینه ناعدالتی در مواجه با کمبود آب در مناطق مختلف تهران است.
محسن اردکانی، مدیرعامل شرکت آبفای استان تهران، به تازگی در اظهاراتی، مصرف روزانه آب شرب پایتخت را ۳میلیارد لیتر (۳میلیون مترمکعب) اعلام کرد.
محمدرضا بختیاری، مدیرعامل پیشین شرکت آبفای استان تهران، در سال ۱۳۹۹ اعلام کرده بود، حدود ۴۷درصد از کل آب شرب پایتخت (معادل سهم ۱۹ منطقه دیگر) تنها در مناطق یک تا ۳ مصرف می‌شود. سهم مصرف این سه منطقه تقریباً معادل سهم مصرف ۱۹ منطقه دیگر تهران است.
شمال تهران رکورددار مصرف آب
بر اساس آمارها، جمعیت مناطق یک، ۲ و ۳ برابر با ۸۷۴/۶۳۸/۱ نفر است؛ این عدد معادل ۸/ ۱۸ درصد جمعیت تهران است. همین جمعیت، نیمی از آب تهران را مصرف می‌کنند، در حالی که ۲/۸۱ درصد جمعیت باقیمانده تنها ۵۳درصد از منابع را در اختیار دارند.
با توجه به رقم ۳میلیارد لیتر مصرف روزانه اعلام‌شده از سوی اردکانی، سرانه مصرف آب در سه منطقه شمالی ۳۴/ ۸۶۰ لیتر برای هر نفر در شبانه‌روز است که به گفته اردکانی این عدد می‌بایست ۱۳۰ لیتر به‌ازای هر نفر باشد. این محاسبات نشان می‌دهد، سرانه مصرف یک شهروند در شمال تهران ۸/۳ برابر بیشتر از سایر شهروندان است.
اگر باران نبارد، تهران را باید خالی کرد
رئیس‌جمهور هفته گذشته در نشستی ضمن بیان مسائل مختلف اقتصادی و اجتماعی کشورگفت: هم‌اکنون ایران با بحران‌های طبیعی همچون کمبود بارش و منابع آبی روبه‌روست و این بحران‌ها می‌تواند پیامد‌های جدی برای تأمین منابع آب و گاز داشته باشد.
مسعود پزشکیان با تأکید براینکه کشور نیاز به مدیریت بهتر در این حوزه‌ها دارد تصریح کرد: اگر باران نبارد، احتمالاً از آذر باید در تهران آب جیره‌بندی شود و اگر باز هم نبارد باید تهران را خالی کنید.
همزمان با این اظهارات مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران نیز گفت: ذخایر سد‌های تأمین‌کننده آب تهران هم‌اکنون در کمترین میزان ۶۰سال اخیر قرار دارد.
محسن اردکانی با بیان اینکه امسال ششمین خشکسالی پیاپی را تجربه می‌کنیم ادامه داد: این در حالی است که در زمان مشابه سال گذشته ۲۰میلی‌متر و در دوره مشابه درازمدت به‌طور میانگین ۳۰ میلی متر بارش در تهران ثبت شده است.
وی افزود: همه تلاش‌ها تاکنون بر این بوده است که به وضعیت بحران مطلق نرسیم و این در صورتی محقق خواهد شد که همکاری شهروندان در صرفه‌جویی مصرف آب تداوم یابد و با ۱۰درصد صرفه‌جویی بیشتر و آغاز بارندگی‌ها در یکی، دو ماه آینده بتوانیم از شرایط کنونی گذر کنیم.
مدیرعامل آبفای استان تهران خاطرنشان کرد: تاکنون همه اقدام‌های لازم در زمینه تأمین آب انجام شده است که اجرای خط دوم انتقال آب سد طالقان به تهران، آخرین اقدام در این زمینه محسوب می‌شود.
اردکانی گفت: این خط به میزان پنج مترمکعب بر ثانیه بخشی از آب مورد نیاز تهران را تأمین می‌کند، ضمن آنکه ۱۶مترمکعب بر ثانیه نیز از منابع زیرزمینی استحصال می‌شود، اما نیاز آبی تهران ۴۰مترمکعب بر ثانیه است و با وجود بهره‌برداری از منابع یادشده و ظرفیت سایر سدها، هم‌اکنون حدود چهار تا پنج مترمکعب بر ثانیه ناترازی بین منابع و مصارف وجود دارد که تاکنون مدیریت شده است.
به جای تخلیه تهران عدالت توزیعی را اجرا کنید
اظهارت اخیر رئیس‌جمهور درباره احتمال تخلیه تهران در صورت عدم بارش‌های پاییزی با واکنش‌های گسترده‌ای رو به رو شده است. در شرایطی که بسیاری، دولت را مقصر وضعیت فعلی در مدیریت منابع آب عنوان می‌کنند معقتدند، اظهارات رئیس‌جمهور پاک‌کردن صورت مسئله است.
برخی با اشاره به هشدار رئیس‌جمهور نسبت به تخلیه تهران، نگرانی خود را از مهاجرت شهروندان تهرانی به شهر‌های شمالی کشور و تشدید مشکلات زیرساختی شهر‌های شمالی ابراز کردند و از دولت خواستند، برنامه خود را برای چنین پیشامدی تشریح کند.
برخی کارشناسان و صاحبنظران نیز از رئیس‌جمهور خواستند تا به جای تخلیه تهران عدالت توزیعی را اجرا کند. عبدالله گنجی در توییتی با اشاره به آمار‌های جمعیت مناطق یک، ۲ و ۳ تهران گفت: همین جمعیت، نیمی از آب تهران را مصرف می‌کنند، در حالی که ۲/۸۱ درصد جمعیت باقیمانده تنها ۵۳درصد از منابع آب را در اختیار دارند.
وی افزود: به دلیل آنکه بخش عمده‌ای از منطقه٣ اداری است؛ تقریباً کمترین جمعیت در مناطق٢٢گانه را دارد. این مصرف حیرت‌آور بابت چه کاری است؟ استخر‌های خصوصی در برج‌ها؟ باغداری؟ اصلاً طرح دولت در وضعیت موجود برای استخر‌ها، کارواش‌ها، قالی‌شویان... چیست؟
آخرین وضعیت ذخایر آبی در سد‌های تهران
آبان امسال در حالی به پایان خود نزدیک می‌شود که میزان بارش در بسیاری از شهر‌های کشور صفر‌درصد بوده است. از این رو وضعیت سد‌های کشور نیز بحرانی است و برخی از آنها کمتر از ۱۰درصد آب دارند. در تهران نیز شرایط به مراتب نگران کننده‌تر است.
تازه‌ترین داده‌های شرکت مدیریت منابع آب ایران نشان می‌دهد؛ سد طالقان با ۱۴۷میلیون مترمکعب آب تنها ۳۵درصد پر است و نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۴۰درصد کاهش یافته است.
همچنین سد لتیان_ماملو با ۲۵میلیون مترمکعب ذخیره و ۸درصد پرشدگی نسبت به پارسال ۶۰درصد افت داشته است.
سد امیرکبیر نیز در حال حاضر ۱۲میلیون مترمکعب آب دارد که نسبت به سال قبل ۸۵درصد نسبت به سال قبل کاهش یافته است؛ همچنین سد لار نیز ۱۳میلیون مترمکعب آب دارد که نسبت به سال قبل ۵۱درصد کاهش یافته است.
عیسی بزرگ‌زاده، سخنگوی صنعت آب کشور با هشدار نسبت به تداوم این روند گفت: تهران در ششمین سال پیاپی خشکسالی قرار دارد و به دلیل نبود بارش، وضعیت منابع آبی بسیار نامطلوب است. اگر حداقل ۳ مترمکعب در ثانیه مدیریت مصرف آب افزایش نیابد، پایداری شبکه آبرسانی تهران با مشکل مواجه خواهد شد.
به گفته وی در شرایط فعلی ناچار به اعمال محدودیت‌هایی در میزان مصرف هستیم. اگر مصارف دست‌کم ۱۰درصد کاهش پیدا نکند، اختلال در تأمین آب پایدار تهران حتمی است. این محدودیت‌ها می‌تواند شامل کاهش فشار یا محدودیت برداشت برای مشترکان پرمصرف باشد.
بزرگ‌زاده با اشاره به سخنان اخیر رئیس‌جمهوری درباره احتمال انتقال پایتخت نیز اظهار کرد: منظور رئیس‌جمهور این بود که در صورت تداوم بی‌بارشی تا پایان آبان، شرایط خاصی پیش خواهد آمد و ناچار به اجرای محدودیت‌های جدی‌تر خواهیم شد.
وی در بخش دیگری از سخنانش تأکید کرد: اکنون حدود ۵/۷ مترمکعب بر ثانیه از سد طالقان و نزدیک به ۷مترمکعب بر ثانیه از سد‌های لتیان، ماملو، لار و امیرکبیر تأمین می‌شود، اما مجموعاً با کمبود حدود ۳مترمکعب بر ثانیه روبه‌رو هستیم که باید با مدیریت مصرف جبران شود.
ضرورت اجرای عدالت توزیعی و مهار مشترکان پرمصرف
تهران امروز بیش از هر زمان دیگری با بحران نابرابری در مصرف آب روبه‌رو است؛ مسئله‌ای که نه‌تنها حاصل خشکسالی و کاهش بارش‌ها، بلکه نتیجه سال‌ها غفلت از مدیریت عادلانه منابع و فرهنگ‌سازی مصرف است. در شرایطی که مناطق شمالی با استخر‌ها و باغ‌های خصوصی بخش بزرگی از منابع محدود آب را می‌بلعند، بخش عمده‌ای از شهروندان در مناطق میانی و جنوبی پایتخت در آستانه جیره‌بندی قرار گرفته‌اند. سخنان اخیر رئیس‌جمهور درباره احتمال تخلیه تهران، زنگ هشدار جدی درباره آینده آبی کشور است، اما کارشناسان تأکید دارند؛ راه‌حل بحران نه در ترک شهر، بلکه در اصلاح الگوی مصرف، مهار مشترکان پرمصرف و اجرای عدالت توزیعی میان مناطق مختلف پایتخت نهفته است.
