همه از سیل حرف می‌زنند و از ویرانی‌ها و تخریب و حوادثی که بسیاری از هموطنان را دچار مشکلات و معضلات زیادی کرده است. از نیاز‌ها و مایحتاجی که هر چه زودتر باید تأمین شود. اما آیا باران‌های بهاری در کنار سیلاب‌های مخربش توانسته تلنگری هم به مسئولان بزند و به آن‌ها بفهماند که وقوع چنین حوادثی به خاطر بی‌توجهی آن‌ها به بسیاری از مسائل در حوزه محیط‌زیست است؟ بی‌توجهی به طرح‌های آبخیزداری که می‌تواند موجب مهار سیلاب‌ها و کاهش خسارات ناشی از بارش‌های طولانی مدت شود.
انگار نه تنها مردم که مسئولان هم باور کرده‌اند هر بارشی در ایران باید سیلی به همراه داشته باشد. دلیل این ادعا هم همین که هر وقت ابر‌های باران‌زا به آسمان ایران می‌رسند، سازمان هواشناسی نسبت به احتمال جاری شدن سیل در مناطق مختلف هشدار می‌دهد. بقیه مسئولان هم سیل را امری عادی و محصول باران می‌دانند و خیال خودشان را راحت کرده‌اند و چند سالی است که همین بی‌خیالی‌ها صدمات زیادی به شهرستان‌ها وارد کرده است. کافی است آمار تعداد سیل‌های حادثه ساز در سال ۹۷ را مرور کنیم تا ببینیم چند شهرستان و روستا از این حوادث ناشی از آن صدمه دیدند و هیچ کاری برای جلوگیری از وقوع دوباره آن‌ها انجام نشد. حالا دیگر وقوع سیل و سیلاب‌های ویرانگر در کشور معمولی شده و خسارات مالی و بعضاً جانی آن‌ها هم گواهی بر همین ادعاست.
با این حال جالب است بدانیم هم اکنون بسیاری از کشور‌های توسعه یافته دنیا به منظور جلوگیری از سیلاب‌ها به توسعه عملیات آبخیزداری از جمله کاشت پوشش گیاهی، احیای جنگل‌ها و احداث بند‌های بتنی و خاکی روی آورده‌اند؛ کاری که در کشور ما بودجه اندکی به آن تعلق می‌گیرد و تقریباً کاری هم برای به نتیجه رسیدنش صورت نمی‌گیرد.
هر چند خسارات ناشی از سیل در شرایطی به شهرستان‌ها تحمیل می‌شود که طبق ماده ۱۴۸ قانون برنامه پنجم توسعه، دولت مکلف شده بود تا پایان برنامه طرح‌های آبخیزداری در سطح ۸ میلیون هکتار را اجرایی کند. به عبارت دیگر، دولت مکلف بود سالانه ۱ میلیون و۶۰۰ هزار هکتار طرح آبخیزداری در سطح کشور اجرایی کند که نیازمند اعتباری برابر با ۱۹ هزار میلیارد تومان بود. اما این امر محقق نشد و طرح پیش‌بینی شده به دلیل عدم تأمین اعتبارات کافی به طور کامل اجرایی نشد. امروزه اکثر کارشناسان معتقدند، آبخیزداری کلید حل مشکلات سیلاب‌های کشور است و یکی از دلایل به ثمر نرسیدن طرح‌های آبخیزداری، وزارت نیرو است که باید در همه کار‌ها همراهی کند.
در قانون، اجرای عملیات آبخیزداری به سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری ذیل وزارت جهاد کشاورزی سپرده شده است؛ اما به گفته کارشناسان، اگر این سازمان بخواهد آبخیزداری کند، مسئولان وزارت نیرو به بهانه اینکه آبخیزداری باعث کاهش دبی رودخانه‌ها می‌شود و این وزارتخانه نمی‌تواند مقدار پیش‌بینی‌شده را پشت سد‌ها ذخیره کند، از اجرای طرح‌های آبخیزداری جلوگیری می‌کند.
سیلاب‌های چند روز اخیر ثابت کرد این همه خسارت محصول اجرایی نشدن طرح‌های آبخیزداری است. طرح‌هایی که با اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوانداری با پلکانی کردن مسیل‌ها و رودخانه‌ها، انحراف مسیر رودخانه‌ها و احداث سیل گیر توسعه کاشت پوشش گیاهی، احیای جنگل‌ها، احداث بند‌های بتنی و خاکی و در نهایت حمایت از توسعه کشاورزی و چرای دام در مراتع می‌تواند شرایطی را ایجاد کرد که آب‌های جاری ناشی از بارندگی به دل خاک نفوذ کرده و علاوه بر سیراب شدن سفره‌های زیرزمینی، مقدار آب جاری به طرز قابل توجهی کاهش یابد. به هرحال اگر براساس ماده ۱۴۸ قانون برنامه پنجم توسعه، دولت مکلف شده بود سالانه ۱ میلیون و۶۰۰ هزار هکتار طرح آبخیزداری در سطح کشور اجرایی کند، اما آمار‌ها نشان می‌دهند دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور حدود یک میلیون هکتار از برنامه عقب است و تا وقتی این عقب ماندگی‌ها جبران نشود هر باران سیلی و هر سیل خساراتی در پی‌خواهد داشت.
