جوان آنلاین: سال‌ها تجربه تلخ مهاجرت از روستاها به شهر‌ها در ایران، موجب بروز مشکلات زیادی هم برای شهر‌ها و هم روستاها شد. مهاجرت از روستاها با رویکرد درآمدزایی، اشتغال و توسعه اتفاق می‌افتاد، اما زمانی که اقتصاد روستایی جان گرفت و روستاها به منابعی پول‌زا با اقتصادی سبز و حتی لوکس تبدیل شدند، مهاجرت نیز معکوس شد؛ اقتصادی که ناشی از توسعه گردشگری در روستاها بود و می‌توانست نه تنها جامعه محلی را ذی‌نفع قرار دهد، بلکه تحت تأثیر آن میزبان گردشگران زیادی از سراسر دنیا باشد. در این میان بوم‌گردی و صنایع‌دستی از جمله عواملی هستند که علاوه بر مهاجرت معکوس به روستاها، اقتصاد روستایی را دچار تحول و مشاغل پایدار بی‌شماری ایجاد می‌کنند. بر همین اساس و برای تقویت بحث مهاجرت معکوس و توانمند کردن روستاها، تفاهمنامه همکاری مشترک میان ستاد اجرایی فرمان امام و وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی با هدف ایجاد اشتغال پایدار، توسعه گردشگری و ترویج صنایع دستی با اولویت حمایت از طرح‌های مناطق محروم کشور در قالب ارائه تسهیلات اشتغال‌زایی به میزان سه همت به امضا رسید.
توسعه صنایع‌دستی با توجه به سابقه دیرینه در اقتصاد روستا مهم‌ترین راهکار‌های اشتغال‌زایی در روستاها محسوب می‌شود، به ویژه در مناطق محروم که نقش صنایع‌دستی در توسعه اقتصادی و ایجاد اشتغال بسیار مهم است.
صنایع‌دستی به عنوان یکی از کسب و کار‌های روستایی همواره در بسیاری از روستاها وجود داشته، اما به عنوان یک جاذبه گردشگری کمتر مورد توجه قرار گرفته است؛ پس در کنار جایگاه صنایع‌دستی به عنوان یک جاذبه فرهنگی و گردشگری، سامان‌دهی تولیدات، تولید با کیفیت‌تر و برندسازی نیز بسیار ضروری است.
هر چند تاکنون صنایع‌دستی نتوانسته است در اقتصاد کلان جای خود را پیدا کند، اما در اقتصاد روستاها در کنار کشاورزی و دامداری قرار گرفته است و بعضاً از آنها پیشی می‌گیرد، بنابراین اینطور می‌توان استنباط کرد که صنایع‌دستی اصیل‌ترین، مردمی‌ترین و کاربردی‌ترین هنر این سرزمین است و علاوه بر اینکه می‌تواند یک هنر باشد یک صنعت هم به شمار می‌رود و با گردشگری آمیخته است. طی روز‌های اخیر و بر اساس تفاهمنامه همکاری که به امضای سیدپرویز فتاح رئیس ستاد اجرایی فرمان امام و سیدرضا صالحی امیری وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی رسید، قرار است با توسعه گردشگری و ترویج صنایع‌دستی و همچنین افزایش ظرفیت اشتغال، معیشت خانوار‌های مناطق محروم بهبود یابد.
این تفاهمنامه تسهیلات اشتغال‌زایی از محل جزء ۲- ۷ بند (ب) تبصره ۱۵ قانون بودجه ۱۴۰۴ برای حمایت از مشاغل خانگی، خانوادگی و طرح‌های خرد کارگاهی در بخش میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی پرداخت خواهد شد. تخصیص مبلغ این تفاهمنامه سه همتی زمینه‌ساز حمایت از ۱۵هزار طرح اشتغال زایی در سراسر کشور خواهد شد.
در این مراسم رئیس ستاد اجرایی فرمان امام با تأکید بر اولویت مناطق محروم کشور گفت: «طی این تفاهمنامه مقرر شده است مبلغ ٣هزار میلیارد تومان تسهیلات به طرح‌های اشتغال‌زایی حوزه صنایع دستی و گردشگری اختصاص یابد که این مبلغ می‌تواند بسته به ظرفیت جذب منابع، استمرار یابد. ستاد اجرایی فرمان امام از طریق بنیاد برکت به عنوان بازوی اجرایی خود در این تفاهمنامه آماده است برای ایجاد اشتغال در حوزه صنایع دستی و گردشگری حمایت‌های لازم را فراهم کند.»
فتاح با تأکید بر ضرورت جذب سریع این منابع افزود: «تلاش می‌کنیم این مبلغ را به سرعت جذب کنیم تا اثرگذاری آن نسبت به سال گذشته افزایش یابد. انتظار داریم بانک‌ها با رعایت سقف‌های تعیین شده، همکاری کنند تا گیرندگان تسهیلات بتوانند طرح‌های اشتغال‌زایی را اجرا کنند.»
وی همچنین در باره بهره‌برداری از اماکن تاریخی و میراثی اظهار داشت: «با توجه به حکم دادگاه‌های اصل ۴۹ قانون اساسی، برخی اماکن تاریخی به ستاد واگذار شده، اما در واقع وزارت میراث فرهنگی متولی استفاده صحیح از آنهاست. توافق شد این اماکن با تشکیل کارگروهی مشترک صرفاً از مسیر اصلی بهره‌برداری شود تا در صورت نیاز، کار کارشناسی، بازسازی و مرمت اصولی ازسوی وزارتخانه انجام شود.»
فتاح با اشاره به تقویت مأموریت‌های مشترک ستاد اجرایی و وزارت گردشگری ادامه داد: «می‌توانیم فصل مشترک بسیار خوبی بین مأموریت ستاد و وزارت میراث فرهنگی ایجاد کنیم و به نفع مردم روستایی و توسعه صنعت گردشگری اقدامات مؤثری انجام دهیم. این اقدامات حتماً در تقویت هویت ملی ایران با همه جزئیاتش شامل آداب و رسوم، فرهنگ، دین‌مداری و علم‌اندوزی ایرانیان در نگاه گردشگران خارجی مؤثر است.»
رئیس ستاد اجرایی فرمان امام افزود: «روستا‌های ما دارای اصالت، فرهنگ و هویت هستند و هرگونه حاشیه‌نشینی ناشی از ضعف زیرساخت‌ها و بهره‌برداری ناکافی از منابع است. با تقویت منابع و توسعه گردشگری داخلی و خارجی می‌توانیم از این ظرفیت‌ها به بهترین شکل استفاده کنیم.»
حفظ حیات و هویت روستا
صنایع‌دستی در روستاها بین زنان و مردان تقسیم می‌شود، اگرچه به ظاهر هنری زنانه تلقی می‌شود، اما در حقیقت توسط زنان و مردان جایگاه دارد، مثلاً در بافت گلیم و فرش زنان و مردان در برپا کردن دار، تهیه پشم، رنگرزی و بافت با همدیگر تعامل دارند یا هنر‌هایی مانند حصیربافی، سبدبافی، نمد، لنج‌سازی و... در میان مردان رایج‌تر است، در عین حال، رشته‌هایی مانند سوزن دوزی، رشتی‌دوزی و زرتشتی دوزی غالباً از سوی زنان انجام می‌شود.
در دنیای امروز این صنایع جایگاه ویژه‌ای در اقتصاد مردم دارند و صرفاً محدود به روستاها نمی‌شوند، اما خاستگاه آن مانند تمدن و یک جانشینی در روستاها ریشه دارد؛ مصداق آن نقوشی است که از طبیعت و زندگی روستایی الهام گرفته است.
ضمن اینکه برند‌هایی مانند روستا‌های جهانی و شهر‌های جهانی نیز به رونق صنایع‌دستی از تولید تا عرضه و حتی صادرات منجر و روستاها تبدیل به زمینه‌هایی برای میزبانی رویداد‌ها و جشنواره‌های متعددی شده‌اند که به واسطه برند‌های مرتبط با صنایع‌دستی و گردشگری برگزار می‌شوند.
در مراسم امضای تفاهمنامه همکاری میان ستاد اجرایی فرمان امام و وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، صالحی امیری درباره برنامه‌های این وزارتخانه در حوزه توسعه روستایی و صنایع دستی گفت: «قدم‌های جدی در حوزه توسعه روستایی برداشته شده و عملکرد ستاد اجرایی فرمان امام در حوزه اشتغال‌زایی و کارآفرینی قابل تقدیر است. یکی از اولویت‌های ما در وزارت گردشگری، توجه ویژه به روستا، صنایع دستی و بوم‌گردی است.»
وزیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری با تأکید بر حجم بالای روستاها و ضرورت همکاری بین نهاد‌ها افزود: «ما به تنهایی نمی‌توانیم تمام مطالبات روستاها را پاسخ دهیم. صادقانه به این نتیجه رسیده‌ایم که باید با نهاد‌های مسئول همکاری داشته باشیم. ستاد اجرایی فرمان امام، بنیاد مستضعفان، کمیته امداد و وزارت رفاه نهاد‌های اصلی‌ای هستند که در روستاها حضور جدی و مدون دارند.»
این مسئول با اشاره به اهمیت حفظ هویت روستا و ایجاد اشتغال گفت: «حفظ حیات و هویت روستا مستلزم شکل‌گیری اشتغال است. وقتی در روستا اشتغال ایجاد شود، حوزه‌های مرتبط مانند خوراک و پوشاک نیز فعال می‌شوند و نتیجه آن تقویت اقتصاد و پایداری روستایی است.»
وی درباره مهاجرت معکوس و نقش صنایع دستی در توسعه روستا توضیح داد: «صنایع دستی ذاتاً روستا محور است و بیش از ۸۰ درصد فعالان آن بانوان هستند که همزمان با حفظ زندگی خانوادگی به تولید مشغولند. ما باید با ارائه تسهیلات مناسب، امکان بقا و توسعه فعالیت‌های تولیدی در روستا را فراهم کنیم تا روستاییان بتوانند در محل زندگی خود اشتغال داشته باشند.»
صالحی امیری گردشگری را یکی از مؤثرترین عوامل مقابله با پروژه ایران‌هراسی دانست و گفت: «در نتیجه یک پژوهش علمی متوجه شدیم ۸۵ درصد گردشگرانی که به ایران می‌آیند ابتدا ذهنیت منفی دارند، اما نگرش‌شان هنگام بازگشت به وطن‌هایشان کاملاً مثبت می‌شود. گردشگری علاوه بر درآمد، نقش فرهنگی تعیین‌کننده‌ای برای جایگاه ایران در جهان دارد.»
وزیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری با تأکید بر سه اصل صیانت، حفاظت و مرمت افزود: «میراث فرهنگی اعتبار ملی ماست. در کنار وظایف حاکمیتی، باید نگاه مسئولیت اجتماعی نیز داشته باشیم. هدف ما حفظ جمعیت روستا، ایجاد زمینه مهاجرت معکوس به روستا و تقویت اشتغال و خانواده است.»
