جوان آنلاین: اینکه متادون خود اعتیاد تازه‌ای است یا دارویی برای ترک اعتیاد، خودش موافقان و مخالفان متعددی دارد و روی آن اجماعی نیست. حالا نحوه توزیع متادون را هم باید به چالش‌های این حوزه اضافه کنیم. چالش‌هایی که یک روز توزیع متادون را محدود به مراکز ترک اعتیاد می‌کند و روزی دیگر داروخانه‌های منتخب. طبق آخرین برنامه‌ها قرار است توزیع متادون در سطح داروخانه‌های منتخب سازمان غذا و دارو صورت گیرد. این تصمیم، اما با واکنش‌هایی مواجه شده‌است. منتقدان معتقدند طبق کنوانسیون جهانی ۱۹۶۱ که ایران نیز جزو آن است، تعهد شده که دارو‌های تحت کنترل باید در محلی که پزشک، پرستار و تجهیزات احیا موجود است، استفاده شده که قطعاً داروخانه هیچ شباهتی با آن ندارد.
چند سالی می‌شود سازمان غذا و دارو به دنبال این است که دارو‌هایی نظیر متادون در سطح داروخانه‌ها توزیع شود، چراکه موافقان این طرح معتقدند از این‌طریق بازار سیاه نشت متادون از طریق ارائه دارو به بیماران غیرواقعی، کاهش پیدا خواهد کرد، در مقابل کارشناسان حوزه اعتیاد بر این باورند که اگر متادون به داروخانه‌ها بیاید یعنی هر پزشکی می‌تواند آن را تجویز کند و در این صورت کار روند کاهش اعتیاد در کشور به شدت سخت خواهد شد و باید با دقت بیشتری به این موضوع فکر شود.
این در حالی است که برخی دارو‌های روانپزشکی و اعصاب و روان مانند زولپیدم و ترامادول که اعتیادآور هستند نیز در داروخانه‌ها توزیع می‌شود و پزشکان مجاز به تجویز آن‌ها هستند و اضافه‌شدن متادون کار را سخت‌تر می‌کند.
متادون چیست؟
سال ۱۹۳۷ دانشمندان آلمانی به دنبال یک مسکن جدید که خاصیت تریاک و مورفین باشد و مورفین به تولید متادون شدند و در جنگ جهانی دوم هم این دارو به وفور توزیع می‌شد. بعد از جنگ هم این دارو به کشور‌های دیگر رسید و در دنیا فراگیر شد. در دهه ۱۹۵۰ دانشمندان آلمانی گفتند در دهه ۱۹۶۰ گفته می‌شد یک داروی ترک اعتیاد است، اما نمی‌دانستند خود این دارو می‌تواند موجب اعتیاد شود؛ اعتیادی که از اعتیاد‌های دیگر کم خطرتر نیست.
در حال حاضر در بیشتر نقاط دنیا متادون به راحتی به بیماران داده نمی‌شود و باید حتماً از سوی پزشک تجویز شود، اما در ایران این دارو به راحتی در دسترس است. از نگاه بسیاری از کارشناسان تجویز متادون به نوعی تغییر صورت مسئله است و می‌تواند خودش جایگزینی برای مواد مخدر دیگر باشد و حتی موجب افزایش مصرف دیگر موادمخدر شود.
قانون توزیع دارو‌های تحت کنترل
اصل ماجرای درمان اعتیاد با متادون موضوعی است که اجماعی روی آن وجود ندارد. مراکز ترک اعتیاد با متادون سال‌هاست کار می‌کنند، اما خروجی مناسبی نداشته‌اند و کمتر کسی بوده که بتواند در این مراکز اعتیادش را ترک کند، بلکه بیش از هر چیز جایگزینی اعتیاد با اعتیادی دیگر مطرح بوده‌است.
حجم ریالی خرید متادون بالغ بر ۳هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود که در چرخه ۴۰۰ داروخانه منتخب عرضه‌کننده این دارو قرار دارد. این در حالی است که در دستورالعمل ابلاغی سازمان غذا و دارو در فصل اختصاصی متادون صراحتاً قید شده‌است، نوع تزریقی این دارو صرفاً باید در داروخانه‌های بیمارستانی و نوع خوراکی آن صرفاً باید در مراکز ارائه خدمات درمانی برای اعتیاد عرضه شود و همچنین عرضه آن در داروخانه‌های عادی مطلقاً ممنوع است.
سیاست وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو در زمینه توزیع متادون در داروخانه‌های منتخب، با انتقاداتی همراه شده‌است. به طوری که منتقدان این رویه توزیع متادون، معتقدند که داروی ترک اعتیاد نباید در سطح داروخانه توزیع شود.
این موضوع را شهرام کلانتری خاندانی، رئیس انجمن داروسازان ایران نیز در نامه‌ای که اخیراً به رئیس سازمان غذا و دارو نوشته بود، بازگو کرده‌است.
وی در این نامه عنوان داشته‌است: «سیاستگذاری‌های شتابزده و بعضاً مغایر قوانین طی ادوار قبلی سازمان غذا و دارو، عوارض متعدد از جمله اختلاف‌نظر‌های موجود فعلی در نحوه ادامه فعالیت و ارائه خدمت در مراکز MMT و جایگاه قانونی محل عرضه دارو‌های آگونیست و تحت کنترل را ایجاد کرده‌است.»
در بخش دیگری از نامه رئیس انجمن داروسازان ایران، عنوان شده‌است: «این رویه تصمیم‌گیری نادرست نه‌تن‌ها طی سال‌های اخیر متوقف نگردیده، بلکه دامنه آن به سایر دارو‌ها و کالا‌های سلامت محور نیز تسری یافته‌است.»
در همین حال، علی غلامی، رئیس کانون کشوری پزشکان درمانگر اعتیاد، با غیر‌کارشناسی دانستن توزیع دارو‌های مخدر در داروخانه‌ها گفت: طبق کنوانسیون جهانی ۱۹۶۱ که ایران نیز جزو آن است، تعهد‌شده که دارو‌های تحت کنترل باید در محلی که پزشک، پرستار و تجهیزات احیا موجود است، استفاده شده، که قطعاً داروخانه هیچ شباهتی با آن ندارد.
مافیای متادون
چندی پیش هم حجت‌الاسلام روح‌الله حسین‌زاده، معاون دادستان و سرپرست دادسرای انقلاب ناحیه۲۴ موادمخدر تهران در مراسم افتتاحیه کارگاه حرفه‌آموزی و ترک اعتیاد مهر سروش با اشاره به اینکه مافیای متادون پشت‌پرده موادمخدر است و باید آن را جمع‌آوری کرد، تصریح کرد: «کسانی که معتاد می‌شوند از اول شیشه و هروئین نکشیده‌اند، بلکه متادون مصرف می‌کنند و بعد به شیشه می‌رسند، پس تا با متادون مبارزه نکنیم، هیچ وقت به نتیجه نمی‌رسیم، این متادون در مراکز ام‌ام‌تی عرضه می‌شود.»
به گفته وی، کشوری با ۴۰۰میلیون جمعیت فقط ۳هزار مرکز عرضه متادون دارد، ولی ایران ۸۵میلیونی بین ۷ تا ۸ هزار مرکز عرضه دارد؛ هر مرکزی سالی ۱۰میلیارد ریال از سوی تعزیرات محکوم به پرداخت جریمه می‌شود.
معاون دادستان و سرپرست دادسرای انقلاب ناحیه۲۴ موادمخدر تهران با طرح این سؤال که چرا شیرخشک در داروخانه‌ها تقسیم می‌شود، ولی متادون با یک کارت ملی قابل دریافت است، تأکید کرد: «وزارت بهداشت هیچ نظارتی ندارد، به وزیر بهداشت می‌گویم متادون را ساماندهی کنید.»
به گفته حجت‌الاسلام حسین‌زاده، در عرض چند دقیقه در خیابان‌ها می‌توان متادون را به راحتی دریافت کرد، مجوز‌های مرکز توزیع متادون ماهی ۲۰۰میلیون تومان اجاره داده می‌شود.
او با تأکید بر اینکه مراکز نگهداری باید درمان‌مدار باشد، خاطرنشان کرد: «معتادانی که برای درمان از قرص بوپرونورفین استفاده می‌کنند، بین ۷۰ تا ۸۰درصد کمتر به دام اعتیاد برمی‌گردند.»
سیدجلیل میرمحمدی‌میبدی، عضو کمیسیون بهداشت هم معتقد است: توزیع متادون در داروخانه‌ها مانند واگذاری توزیع دارو به عطاری‌هاست و نباید به دنبال راهکار‌های غیرمنطقی و غیرکاربردی باشیم.
نماینده مردم تفت و میبد در مجلس یازدهم ادامه می‌دهد: «اینکه توزیع متادون را از پزشکان عمومی بگیریم و به داروخانه‌ها واگذار کنیم، منطقی نیست و اگر قرار است توزیع آن بر اساس کارت ملی و در داروخانه‌ها باشد، می‌توان در مطب‌ها هم با تشدید نظارت انجام داد و در واقع زیرساخت‌هایی در مراکز مطب‌ها ایجاد شده‌است و بسیاری از پزشکان با روش‌های مناسبی که دارند، این کار را انجام می‌دهند، هر چند ممکن است برخی مطب‌ها هم مانند برخی داروخانه‌ها متخلف باشند.»
