هر کدام از وزیران که به حرف درمی‌آیند، توجیهی برای گرانی دارند. وزیر ارتباطات با این اینترنت بی‌کیفیت دنبال گرانی است. قیمت مواد لبنی در طول سال، چهار، پنج‌بار گران شده. رئیس سازمان برنامه و بودجه می‌گوید ارز ۲۸ تومانی به واردات برنج می‌دهیم تا برنج ۶۰ تومانی به مردم برسد، اما قیمت آن ۱۵۰ هزار تومان می‌شود و هر یک نیم کیلو نهاده باید یک کیلو گوشت مرغ بدهد، اما این عدد به حدود دو کیلوگرم نهاده برای هر کیلو مرغ رسیده است. با این حال، وزیر کشاورزی می‌گوید قیمت تخم‌مرغ منطقی است و از افزایش قیمت مرغ و برنج دفاع می‌کند. وزیر رفاه هم با توجیهاتش درباره ثروتمندان و معیار دهک‌بندی، خوراک یک سال عقل‌های حیرت‌زده را فراهم کرد. خودروسازان روی خودروی مونتاژی تولید داخل ۲۰۰ میلیون و ۳۰۰ میلیون گذاشتند، برای بار چندم. میوه از باغ تا دست مشتری در شهر‌ها سه یا چهار برابر می‌شود. نه باغ‌دار بهره‌ای می‌برد نه مصرف‌کننده. دولت کارشناسان اختیار ولایت استان‌ها را به استانداران داده و آنان در اولین اقدام طبق گفته رئیس مرغ‌داران، خروج مرغ از استان خود را ممنوع کرده‌اند و این موجب گرانی مرغ در تهران شده است. بانک مرکزی می‌گوید نرخ واقعی دلار ۹۰ تومان است و صدوخرده‌ای بازار کاذب است، اما خودش دلار مسافرتی را به بالای صد تومان ارتقا داد. مرکز آمار ایران اعلام می‌کند گروه «خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها» در مهرماه بیشترین تورم را تجربه کرده است؛ نان و غلات با ۹۸ درصد افزایش قیمت، میوه‌ها با ۹۴ درصد و سبزیجات با ۷۷ درصد صدرنشین جدول گرانی‌های ماهانه قرار گرفتند. رئیس‌جمهور نیز هفته‌ای دوسه‌بار می‌گوید که قصدی برای ریاست‌جمهوری نداشته است. حامیان او و اعضای شورای راهبری او مثل خاتمی و عباس عبدی و دیگران به جای این گرانی‌ها درباره تقابل دین و آزادی و تجاوز یک بازیگر به بازیگر دیگر حرف می‌زنند و می‌نویسند. سخنگوی اصلاح‌طلبان نیز فقط درگیر پوتین و لنگه کفش ظریف است. محمد قوچانی که اسفند ۱۴۰۱ وقتی دلار ۵۰ هزار تومان و گوشت ۱۵۰ هزارتومان بود (سه‌دلار) تیتر می‌زد «طغیان گوشت»! حالا که دلار ۱۰۰ هزار تومان و گوشت یک میلیون تومان (ده‌دلار) است، به قالیباف حمله می‌کند که چرا به رئیس من (روحانی) گفته‌ای اگر یک شهروند عادی هستی، سیاست خارجی نظام را خراب نکن. حزب کارگزاران همه اینها را رها کرده‌اند و دولت را برای تغییر کابینه زیرفشار قرار داده‌اند. در مجلس هم برخی نمایندگان جوان بیشتر از این چیز‌ها دنبال حساب‌کشی از شخصیت‌ها هستند، چون این‌جور کنشگری‌ها در فضای مجازی بیشتر از قانونگذاری اصولی دیده می‌شود. تورم «محبوب قاتل» است. مردم می‌بینند با تورم قیمت خودرو و خانه و وسایل آنان گران می‌شود و می‌توانند قسط‌های آن را که مربوط به زمان ارزانی بوده آسان‌تر پرداخت کنندو به تورم مثل یک محبوب می‌نگرند، اما نمی‌دانند که آن محبوب قاتلی است که این‌گونه خود را دوست‌داشتنی نشان می‌دهد. دولت یک‌بار با منت و آزار حقوق کارگر و کارمند را در اول سال بالا می‌برد، اما در طول سال خدمات خود را چندبار گران می‌کند. شهرداری و باقی جا‌ها نیز همین‌طور. اینها همه یعنی ناکارآمدی در کنترل گرانی و تورم. تعریف دیگر از آن فریبکاری است
هوای پاییز با آنکه خنک است، اما دمای قیمت‌ها همچنان بالاست و مهرماه امسال با موج جدیدی از گرانی همراه شده است. عدد‌های رسمی از مرکز آمار نشان می‌دهد سرعت رشد قیمت‌ها بیشتر هم شده است و مردم با تمام وجود لمس می‌کنند که خرید‌های روزمره‌شان سنگین‌تر شده است. گزارش جدید از شاخص قیمت مصرف‌کننده در مهر۱۴۰۴ می‌گوید زندگی برای خانوار ایرانی سخت‌تر و پرهزینه‌تر شده است و روند گرانی‌ها همچنان ادامه دارد.
گزارش رسمی مرکز آمار ایران نشان می‌دهد شاخص قیمت مصرف‌کننده به عدد ۸/۴۰۳ رسیده است. بر اساس این شاخص، قیمت‌ها نسبت به سال۱۴۰۰ بیش از چهار برابر شده‌اند. به زبان ساده، یعنی اگر در سال۱۴۰۰ با ۱۰۰ هزار تومان می‌شد سبدی از کالا‌ها و خدمات خرید، اکنون همان سبد بیش از ۴۰۰ هزار تومان قیمت دارد. این افزایش آرام و تدریجی نبوده است. هر ماه بخشی از آن بر دوش مردم سنگینی کرده و در مهر امسال، سرعت رشد آن بیشتر هم شده است. مرکز آمار اعلام کرده است در مهر، قیمت‌ها نسبت به شهریور، ۵ درصد افزایش یافته‌اند. عدد ۵ درصد در مقیاس یک ماه به‌ویژه برای خانوار‌هایی با درآمد ثابت، عددی بزرگ است، یعنی اگر هزینه خانواری در شهریور ۱۰میلیون تومان بوده، در مهر برای همان سطح از مصرف باید حدود ۱۰میلیون‌و ۵۰۰ هزار تومان پرداخت کند. در گروه خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات، تورم ماهانه بیشتر بوده است. این گروه، بخش اصلی خرج زندگی مردم را تشکیل می‌دهد. افزایش ۴/۶درصدی قیمت‌ها در این بخش، به معنای گران‌تر شدن مواد غذایی، لبنیات، نان، برنج، گوشت و حتی نوشیدنی‌هاست. کالا‌هایی که هر روز در سبد خرید مردم قرار دارد، در مهر باز هم گران‌تر شد.
در گروه کالا‌های غیرخوراکی و خدمات، از جمله پوشاک، اجاره، حمل‌ونقل و درمان، افزایش قیمت‌ها کمتر ولی همچنان قابل توجه بوده است. تورم ماهانه این بخش ۲/۴درصد گزارش شده است. این رقم نشان می‌دهد، گرانی محدود به مواد غذایی نیست و خدمات روزمره مردم هم با افزایش هزینه همراه بوده است.
اما مهم‌ترین عدد در گزارش مهر، تورم نقطه‌به‌نقطه است. این شاخص، قیمت‌ها را در مهر امسال با مهر پارسال مقایسه می‌کند. نتیجه این مقایسه، رقم ۶/۴۸درصد است. به زبان ساده، یعنی مردم برای خرید همان چیز‌هایی که مهر۱۴۰۳ می‌خریدند، امسال باید تقریباً نصف دیگر پول بدهند. عدد ۶/۴۸درصد، از ماه قبل ۳/۳ واحد‌درصد بیشتر شده است. این یعنی گرانی‌ها دوباره شتاب گرفته‌اند. در حالی که بسیاری از مردم امیدوار بودند در نیمه دوم سال از فشار قیمت‌ها کاسته شود، مهر مسیر دیگری را نشان داد. نرخ تورم سالانه هم عدد بالایی دارد. این شاخص، میانگین تغییر قیمت‌ها در ۱۲ ماه گذشته را نسبت به ۱۲ ماه قبل از آن نشان می‌دهد. در مهر امسال، نرخ تورم سالانه کشور ۹/۳۸درصد اعلام شده است، یعنی هزینه زندگی در یک سال اخیر تقریباً ۳۹درصد بیشتر شده است. برای فهم بهتر، اگر خانواده‌ای سال گذشته با ۱۰۰میلیون تومان زندگی می‌کرد، حالا برای همان سطح از زندگی باید نزدیک به ۱۳۹میلیون تومان هزینه کند. این عدد‌ها به معنای سخت‌ترشدن زندگی برای میلیون‌ها خانوار ایرانی است.
مرکز آمار همچنین از تفاوت تورم میان دهک‌های هزینه‌ای خبر داده است. دهک‌ها، خانوار‌ها را از فقیرترین تا ثروتمندترین تقسیم می‌کنند. طبق گزارش مهر، تورم سالانه برای دهک اول، یعنی خانوار‌های کم‌درآمد، ۱/۴۰درصد بوده است. در مقابل، دهک دهم که ثروتمندترین گروه است، تورم سالانه ۲/۳۸درصد را تجربه کرده است. این تفاوت نزدیک به دو واحد‌درصدی نشان می‌دهد فقیرتر‌ها بیش از ثروتمندتر‌ها زیر بار گرانی مانده‌اند. علت اصلی این تفاوت آن است که خانوار‌های کم‌درآمد بیشتر درآمد خود را صرف خوراکی‌ها می‌کنند و، چون مواد غذایی بیشتر گران شده‌اند، فشار بیشتری احساس می‌کنند. در واقع، وقتی قیمت نان، لبنیات، برنج، گوشت و سبزیجات بالا می‌رود، خانوار‌های کم‌درآمد بلافاصله تأثیر آن را در سفره خود می‌بینند، اما خانوار‌های ثروتمندتر که بخش بیشتری از هزینه‌شان مربوط به خدمات، آموزش یا تفریح است، کمتر تحت تأثیر گرانی خوراکی‌ها قرار می‌گیرند. افزایش ۳۸ تا ۴۰درصدی هزینه زندگی در طول یک سال، برای بسیاری از مردم به معنای کم شدن قدرت خرید است، یعنی درآمدشان همان مانده، اما خرج‌شان بیشتر شده است. نتیجه چنین وضعی، کوچک‌ترشدن سفره‌ها، کاهش مصرف کالا‌های غیرضروری و در مواردی حتی حذف برخی کالا‌های اساسی از سبد خرید خانوار است.
فشار بر خانوار‌ها از بابت رشد هزینه‌های مسکن
رشد هزینه‌های مسکن هم به سنگینی هزینه خانوار‌ها افزوده است. اجاره‌خانه در بسیاری از شهر‌ها طی سال گذشته جهش بزرگی داشته است. سهم مسکن از سبد هزینه خانوار‌ها بالا رفته و این امر باعث شده است حتی خانوار‌هایی با درآمد متوسط نیز احساس فقر کنند. افزایش هزینه‌ها در بخش حمل‌ونقل، انرژی و خدمات عمومی نیز مزید بر علت شده است. افزایش کرایه تاکسی و مخارج مربوط به مدرسه و درمان، مجموعاً باعث شده‌اند مردم از هر سو فشار اقتصادی را حس کنند.
موافقت با گرانی خودرو در شرایط حساس
در این شرایط و با توجه به نوسانات شدید قیمت ارز در حالی که انتظار می‌رفت دولت، دست‌کم زیر بار افزایش قیمت خودرو به عنوان یکی از بازار‌های اثرگذار و شاخص در اقتصاد و معیشت مردم نرود با افزایش قیمت خودروسازان نیز موافقت کرد. بر این اساس نرخ محصولات ایران‌خودرو با افزایش ۱۸۰ تا ۲۳۰میلیون تومانی اعلام شد. بعد از گرانی محصولات ایران‌خودرو، سایپا نیز محصولاتش را در بازه ۳۱درصد گران کرد. این میزان از افزایش، ثبت‌نام‌کنندگان در طرح پیش‌فروش خودروسازان را بیشتر شوکه کرد و پس از این افزایش رسمی قیمت‌ها، نرخ خودرو‌های بازار نیز نوسانات افزایشی به خود گرفت. حالا پس از گرانی خودرو زمزمه گرانی لاستیک نیز شنیده می‌شود!
زمزمه گرانی ۷۵درصدی اینترنت!
همچنین زمزمه گرانی ۷۵درصدی اینترنت نیز شنیده شده است، هر چند سازمان تنظیم مقررات با این میزان از گرانی مخالفت کرده، اما به طور کلی موافقت خود را با گرانی اینترنت اعلام کرده است.
حمید فتاح، رئیس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی درباره افزایش تعرفه‌های اینترنت گفت: جلسات کارشناسی با نمایندگان اپراتور‌های ارتباطی در سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی برگزار و مستندات و مدارک از سوی آنها ارائه شده است که تصمیم نهایی در این زمینه گرفته می‌شود. با توجه به فراگیری استفاده از فضای مجازی و ارتباطات در میان مردم و نفوذ اینترنت در تمام لایه‌های زندگی، افزایش قیمت اینترنت بار سنگینی بر دوش خانوار‌های ایرانی تحمیل خواهد کرد.
موافقت با گرانی لبنیات
تورم نقطه‌ای خوراکی‌ها در مهر۱۴۰۴ به اوج رسید؛ نان و غلات با ۹۸درصد، میوه‌ها با ۹۴درصد و سبزیجات با ۷۷درصد بیشترین افزایش قیمت را ثبت کردند. تورم نزدیک به ۱۰۰درصدی در کالا‌های خوراکی به‌ویژه نان و غلات سبب شده است دهک‌های پایین برای تأمین نیاز روزانه خود با مضیقه جدی روبه‌رو شوند. در این شرایط قیمت لبنیات نیز افزایش یافته است. مغازه‌داران لبنیات سنتی اعلام کردند نرخ هر کیلو شیرخام از ۳۷هزار تومان به ۴۵هزار تومان رسیده و این افزایش قیمت بر اساس ابلاغیه جدید اتحادیه لبنیات سنتی صورت گرفته است. آنها می‌گویند شیر خام پایه تولید سایر فرآورده‌ها از جمله ماست، کره و پنیر است که افزایش قیمت شیر خام، نرخ آنها را هم اضافه می‌کند.
انتقاد نمایندگان مجلس از گرانی‌های بی‌ضابطه
حاکم ممکان، سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس به راهکار عبور از وضعیت فعلی اقتصاد اشاره کرد و گفت: در حال حاضر گرانی‌ها موجب نارضایتی مردم شده است که تیم اقتصادی دولت به ویژه بانک مرکزی و وزارت اقتصاد باید در این رابطه تدابیر لازم را اتخاذ کنند. بالاخره نمی‌شود افزایش قیمت‌ها را مشاهده کنیم ولی اتفاق خاصی از سوی دستگاه‌های مربوط در این راستا انجام نگیرد، بنابراین انتظار می‌رود وزارتخانه‌های متولی با همگرایی بیشتر در راستای مهار تورم و گرانی‌ها اقدام جدی انجام دهند. سیدجلیل میرمحمدی، نماینده مردم تفت و میبد در مجلس نیز با انتقاد از افزایش چند باره قیمت‌ها گفت: آیا واقعاً حق این ملت است که در بحث تورم و بحث‌های معیشتی به زانو دربیایند و در جنگ اقتصادی تنها باشند و دولت هیچ برنامه‌ای نداشته باشد. میرمحمدی ادامه داد: هر روز شاهد افزایش قیمت‌های اقلام اساسی مردم هستیم و این مهم در حالی است که وزارتخانه صمت، تعزیرات و وزارتخانه اقتصاد به عنوان متولیان امر، هیچ برنامه‌ای ندارند.
وی بیان کرد: آنچه مشاهده می‌شود بیانگر عدم‌هماهنگی میان دستگاه‌های اجرایی است، به عنوان مثال از معاون وزیر جهاد در مورد نهاده‌های دامی سؤال شد و وی پاسخ داد که کل نهاده‌ها در گمرک مانده و منتظر ارز هستیم، موضوع که از بانک مرکزی سؤال می‌شود، خلاف این روند را به عنوان پاسخ ارائه می‌دهد.
سلمان ذاکر از دیگر نمایندگان مجلس نیز با اشاره به افزایش ۶۴درصدی قیمت پنیر و ۵۵درصدی گوشت گفت: دهک‌های پایین زیر فشار تورم هستند و دولت باید راهکاری جدی در این زمینه داشته باشد.
کنترل تورم با سیاست‌های پایدار ممکن است
تداوم گرانی‌ها عموم جامعه را به این باور رسانده است که هیچ چیزی ارزان نمی‌شود، فقط سرعت گرانی فرق می‌کند، بنابراین تورم همچنان مهم‌ترین دغدغه اقتصادی کشور است. افزایش تورم نقطه‌به‌نقطه به ۶/۴۸درصد، یعنی گرانی نسبت به پارسال تقریباً نصف دیگر اضافه شده است. تورم ماهانه ۵ درصدی نیز نشان می‌دهد حتی در یک ماه، افزایش قیمت‌ها محسوس بوده است. نرخ تورم سالانه نزدیک به ۳۹درصد هم از تداوم فشار اقتصادی حکایت دارد.
افزایش تورم ماهانه و نقطه‌به‌نقطه، نشانه آن است که هنوز ثبات در بازار‌ها برقرار نشده است. کارشناسان اقتصادی می‌گویند کنترل تورم تنها با سیاست‌های پایدار ممکن است. آنها بر مدیریت نقدینگی، کنترل کسری بودجه و بهبود تولید تأکید می‌کنند. به باور آنان تا زمانی که رشد قیمت‌ها از رشد درآمد مردم بیشتر باشد، فشار اقتصادی ادامه خواهد داشت. هر چند بخشی از مردم همچنان امیدوارند با ثبات نسبی نرخ ارز و برخی تصمیم‌های اقتصادی، سرعت گرانی‌ها کمتر شود، با این حال تجربه ماه‌های گذشته نشان داده است وعده‌های کنترل تورم به سادگی عملی نمی‌شود.
