جوان آنلاین: حتماً زیاد شنیدیم برخی فرزندان بعد از از دست دادن پدر و مادرشان حسرت می‌خورند که نباید به آن‌ها می‌گفتند اگر دردی دارید، بروید دکتر! بلکه باید خودشان اقدام می‌کردند و با هر تغییر کوچک در واکنش‌های بدن، والدین خود را تحت آزمایش و ویزیت پزشک قرار می‌دادند. این برای بچه‌ها و جوانان و میانسالان از دست رفته یا کسانی که بیماری در آن‌ها به خاطر غفلت پیشروی کرده هم صادق است. حالا طرح غربالگری نشان می‌دهد نه فقط سالمندان و پدر و مادرها، بلکه خود ما هم مریضیم و از حال خود بی‌خبریم! همچانکه طبق اعلام وزارت بهداشت۱۰ میلیون ایرانی از فشارخون خود بی‌خبرند! و ایضا میلیون‌ها نفر دیگر از قند و چربی و بقیه محتویات آن! نکته جالب اینکه فقط هزینه‌های دارو و درمان عوارض بیماری دیابت برای وزارت بهداشت چیزی نزدیک به ۶۰ هزار میلیارد تومان است که اگر هزینه‌های دارو و درمان و عوارض فشار خون را هم به آن اضافه کنیم، به عددی نجومی می‌رسیم. در حالی که با پیشگیری و تشخیص بموقع می‌توان از این خسارت عظیم جلوگیری کرد.
بعضی بیماری‌ها هم خودشان بیماری محسوب می‌شود و هم بیماری‌های دیگر را در بدن افراد بیدار می‌کنند! بیماری‌هایی مانند فشار خون یا دیابت که به نوعی ام‌الامراض محسوب می‌شوند و بی‌سر و صدا و بی‌علامتند. علاوه بر این، بیماری‌های دیگر نظیر بیماری‌های قلبی- عروقی و همچنین بیماری‌های کلیوی را بیدار می‌کنند و در شرایط حاد ممکن است منجر به از دست دادن کلیه یا بروز بیماری‌های مزمن قلبی- عروقی شوند و هزینه‌های زیادی را روی دست فرد و همچنین نظام سلامت کشور بگذارند.
بار اصلی بیماری‌های غیرواگیر
بررسی‌ها نشان می‌دهد، ۸۳ درصد از بار بیماری‌ها و مرگ و میر ناشی از آن، بر اثر بیماری‌های غیرواگیر مانند پرفشاری خون و دیابت است. همچنین، ۳۲ درصد از افراد بالای ۱۸ سال در کشور فشارخون دارند و این در حالی است که ۶۰ درصد آن‌ها از فشارخون خود بی‌خبرند. بر اساس همین آمارها، ۱۴ درصد از افراد جامعه مبتلا به دیابت هستند و ۵۰ درصد آن‌ها نمی‌دانند که دیابت دارند و سالانه ۳۰ هزار مرگ به علت دیابت در کشور اتفاق می‌افتد. بنابر آمار‌های رسمی وزارت بهداشت، هر سال ۳۰۰ هزار نفر در کشور به دلیل بیماری‌های قلبی - عروقی جان خود را از دست می‌دهند.
این در حالی است که با نگاه پیشگیرانه می‌توان هم این بیماری‌ها و عوارضش را کنترل کرد و هم از هزینه‌هایی که بر نظام سلامت بار می‌کنند، کاست.
با همین منطق هم وزارت بهداشت این‌بار به جای تمرکز بر درمان به سراغ پیشگیری رفت و از ۲۰آبان ماه تا پایان دی ماه طرح پویش ملی سلامت را با هدف غربالگری بیماران مبتلا به دیابت و فشار خون اجرایی کرد؛ طرحی که مهم‌ترین دستاوردش آگاهی افراد از ابتلا به این بیماری‌ها بود و نشان داد میلیون‌ها ایرانی از قند بالا و فشار خون زیادشان بی‌خبرند!
۱۰ میلیون مشکوک!
«نمی‌دانستیم فشار خون داریم. نمی‌دانستیم قند داریم.»؛ این واکنش افرادی است که در این غربالگری به بیماری خودشان پی بردند و حالا باید تحت نظر باشند تا کار به جای باریک نکشد.
وزیر بهداشت درباره آمار و ارقام افراد مبتلا به فشار خون و دیابت اینگونه توضیح می‌دهد و می‌گوید: «در پویشی که انجام دادیم، بیش از ۸۰۰ هزار نفر فشار خون داشتند و نمی‌دانستند. البته آن‌هایی که فشار خون قطعی دارند. به ۱۰ میلیون نفر هم مشکوک هستیم؛ یعنی فشار خون‌هایشان را باید مراقب‌های بهداشت ما مرتب اندازه‌گیری کنند تا متوجه شوند. آن‌هایی که بیماری قند داشتند، نزدیک ۴۶۰ هزار نفر بودند. صد‌درصد این‌ها دیابت دارند و مرض قند دارند و نمی‌دانستند. نزدیک ۳ میلیون نفر هم مشکوک هستند؛ یعنی ما باید این‌ها را مرتب پیگیری کنیم که این اتفاق نیفتد.»
طبق توضیحات عین‌اللهی وقتی که بیماری زودتر تشخیص داده شود، هنوز آن عوارض خود را از نظر قلبی- عروقی ایجاد نکرده‌است. هنوز در رگ‌ها آن مشکلات را ایجاد نکرده‌است و وقتی که فرد نداند، این بیماری را دارد، ممکن است که به صورت ناگهانی به خصوص در سن‌های پایین‌تر، مثلاً دچار حمله قلبی شود. ممکن است سکته مغزی ایجاد شود. این‌ها غیرقابل جبران هستند. بدین شکل در پنج سال آینده می‌تواند از چیزی نزدیک به ۷۰هزار مرگ پیشگیری کند و حدود ۲۲۵ هزار نفر را که دچار عوارض بد ناشی از بیماری می‌شوند، نجات دهد. البته این آمار و ارقام مربوط به ۴۶ میلیون نفری است که در این طرح به صورت خوداظهاری یا حضور در پایگاه‌ها شرکت داشتند، البته ۷۲ درصد جمعیت بالای ۱۸ سال جامعه را تشکیل می‌دهد و این نکته مثبتی است، اما در عین حال نباید فراموش کرد ممکن است در ۲۸ درصدی که در طرح شرکت نکردند هم افرادی باشند که فشار خون یا دیابت داشته باشند و از بیماری‌شان بی‌خبر باشند.
هزینه ۶۰ هزار میلیارد تومانی دیابت برای سلامت
جراحی‌های قلب و عروق، از کار افتادن کلیه‌ها و انجام عمل پیوند کلیه، عوارض متعدد بیماری دیابت مانند نابینایی یا زخم پای دیابتی که منجر به معلولیت و خانه‌نشینی افراد‌شده و هزینه‌های گزافی را روی دست فرد و جامعه می‌گذارد. در حالی که با تشخیص بموقع و پیشگیری می‌توان جلوی این هزینه‌های گزاف را گرفت و جامعه‌ای سلامت داشت، اما اگر برای شما هم جالب است بدانید میزان هزینه‌های بیماری‌هایی مانند فشارخون و دیابت چقدر است و با اجرای طرح‌های پیشگیرانه همچون همین طرح غربالگری تا چه اندازه در این هزینه‌ها صرفه‌جویی می‌شود، باید به صحبت‌های کوروش اعتماد، رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت استناد کنیم که می‌گوید: «بر اساس مطالعه‌ای که پنج سال قبل انجام‌شده فقط بار اقتصادی دیابت ۱۳۰ هزار میلیارد ریال در یک سال است. البته این اعداد و ارقام برای پنج سال قبل است.»
طبق توضیحات اعتماد، قطعاً هزینه‌های کنترل بیماری دیابت در پنج سال گذشته به مراتب کمتر از امروز بوده‌است و اگر بخواهیم با توجه به نرخ تورم در نظر بگیریم، قطعاً عدد ۱۳ هزار میلیارد تومان؛ حداقل چهار تا پنج برابر شده‌است و می‌توان برآورد کرد به عدد بالای ۶۰ هزار میلیارد تومان در سال رسیده‌است.
ناگفته نماند که تعداد بیماران مبتلا به دیابت در کشور نیز طی پنج سال اخیر افزایش پیدا کرده و در نتیجه، می‌توان با قطعیت عنوان داشت که عدد ۱۳ هزار میلیارد وزارت بهداشت، حالا به مرز ۶۰ هزار میلیارد تومان رسیده‌است.
در همین حال، هزینه‌های پرفشاری خون نیز اگر بخواهد محاسبه شود؛ به یک عدد نجومی از خسارت دو بیماری فشارخون بالا و دیابت می‌رسیم. این در حالی است که حوزه سلامت کشور همواره با کمبود منابع مالی و اعتبارات مواجه بوده و باعث‌شده خیلی از برنامه‌ها و طرح‌های مهم حوزه سلامت، بر زمین بماند.
از سوی دیگر طبق اعلام رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت، در بازه زمانی ۱۴۰۱ تا ۱۴۰۹ تقریباً ۲۰۰ هزار مرگ قابل‌اجتناب می‌توانیم داشته‌باشیم برای دیابت و پرفشاری خون، هر کدام ۲۰۰ هزار تا یعنی به طور مثال اگر قندخون را کنترل کنیم، تقریباً می‌توانیم ۲۰۰ هزار مرگ ناشی از قندخون بالا که تقریباً حدود ۵۰ درصد آن مربوط به دیابت است و ۵۰ درصد دیگر را کنترل کنیم؛ یعنی صرفاً با کنترل قندخون می‌توانیم از ۲۰۰ هزار مرگ در عرض هشت سال جلوگیری کنیم.
پرمصرف‌ترین و پر هزینه‌ترین دارو‌ها
از زوایه‌ای دیگر به گفته امیرحسین حبیبیان، معاون مرکز آمار و فناوری اطلاعات سازمان بیمه سلامت ایران، بیشترین دارو‌های تجویزی و مصرفی در کشور، دارو‌های دیابت است.
طبق اعلام سازمان بیمه سلامت ایران متفورمین به عنوان پرمصرف‌ترین دارو در سامانه نسخه الکترونیک بیمه سلامت ثبت شده‌است. بر همین اساس، در شش ماهه اول سال ۱۴۰۲، تعداد ۱۱۹ میلیون و ۵۰۵ هزار و ۸۵۰ قرص متفورمین تجویز شده‌است.
وی افزود: در بازه زمانی فروردین تا نیمه شهریور ۱۴۰۲، انسولین پر‌هزینه‌ترین داروی تجویزی بوده که بالغ بر ۳۸۰ میلیارد تومان هزینه داشته‌است.
در همین حال، فرشید عابدی، معاون پیشگیری سازمان بیمه سلامت، با اعلام اینکه ۱۴ درصد از جمعیت بالای ۳۰ سال کشور دیابت دارند، گفته‌است: «طبق آمار بالاترین هزینه دارویی سازمان بیمه سلامت در سال جاری متعلق به دو قلم انسولین به میزان یک هزار میلیارد تومان بوده که نشانه هزینه‌های رو به افزایش دارو‌های بیماران دیابتی است. همچنین در سال گذشته حدود ۲ همت برای همه انسولین‌ها هزینه پرداخت شده است.»
چاقی و اضافه وزن هم از جمله چالش‌هایی است که می‌تواند زمینه‌ساز بیماری‌های غیرواگیر همچون دیابت و فشار خون باشد.
عین‌اللهی درباره ۱۶ میلیون نفری که در این پویش دارای اضافه وزن بوده‌اند و زمینه این اضافه‌وزن برای دیابت می‌گوید: «در کشور‌هایی که پیشرفته یا در حال رشد هستند، یکی از مشکلات اصلی چاقی است و چاقی می‌تواند ریشه بسیاری از بیماری‌ها باشد. در دیابت و فشار خون، این مسئله مهم است. یکی از علائم خطری که امروزه ما باید به آن توجه کنیم، چاقی کودکان است. متأسفانه در زمان شیوع کرونا به دلیل اینکه بچه‌ها بیشتر در خانه بودند، مشکلاتی پیدا کردیم. این برای آینده ما یک چراغ خطر و یک علامت خطر است. یکی از مشکلات امروز ما در شهر‌ها کم‌تحرکی است. ما شاید در مناطق غیر‌شهری و روستایی این مشکل را کمتر داریم، اما این استفاده زیاد از ماشین و کم‌تحرکی و در واقع استرس‌هایی که در شهر‌ها وجود دارند، از عوامل مهمی هستند که می‌توانند دیابت و فشارخون را ایجاد کنند. یکی از کار‌هایی که مردم عزیز ما می‌توانند بکنند، این است که بتوانند که از چند چیز اجتناب کنند. مهم‌ترین چیز‌ها در درجه اول نمک است. بعضی دوست دارند نمک زیاد بخورند. نمک یکی از عوامل مهمی است که باعث ایجاد فشار خون می‌شود. استفاده زیاد از مواد قندی و استفاده زیاد از مواد با چربی بالا باید کنترل شود. این‌ها نکاتی هستند که می‌توانند باعث ایجاد بیماری شوند.»
وزیر بهداشت درباره این دیدگاه برخی متخصصان که می‌گویند ۱۰ تا ۱۵ درصد افرادی که دارای اضافه وزن هستند، اگر وزنشان را پایین بیاورند، دیابتشان هم پایین می‌آید، تأکید می‌کند: «بله قطعاً همین‌طور است. یکی از کار‌هایی که ان‌شاءالله انتظار داریم صدا و سیما هم کمک کند، این است که وارد این مسائل بشویم و بتوانیم اطلاع‌رسانی بیشتری در رابطه با این بحث سبک زندگی، مواد غذایی و این موارد داشته‌باشیم.»
برنامه بعدی
در کنار شناسایی افراد مبتلا به بیماری‌های غیرواگیر همچون دیابت یا فشار خون باید برای افراد برنامه داشت تا بیماری و عوارض آن کنترل شود. آنطور که وزیر بهداشت می‌گوید: «حدود ۱۰ میلیون نفر آن‌هایی هستند که مشکوک به فشار خون هستند و ۳ میلیون نفر هم آن‌هایی هستند که مشکوک به دیابتند و این‌ها را باید ما مرتباً پیگیری کنیم. کار جدیدی که در کشور انجام شده‌است، بحث مراقبان بهداشت است. ما افرادی را به عنوان مراقب بهداشت به استخدام درآورده‌ایم. افرادی که کارشان فقط بهداشت است و این‌ها مرتباً ان‌شاءالله پیگیری خواهند کرد که خدای نکرده مردم عزیز ما دچار مشکل نشوند.»
