سیستانوبلوچستان همچنان در لیست استانهایی است که در مقابله با ریزگرد مشکل دارد. تاکنون حرفهای زیادی در مورد انجام اقدامات مختلف برای کاهش وقوع گردوغبار در این منطقه زده شده، اما شواهد نشان میدهد هر فعالیتی که در این استان صورت بگیرد باز هم مشکل ریزگرد و گرد و غبار وجود دارد. معضل گرد و غبارها در دشت سیستان حتی با آورده رودخانه هیرمند و سطح مرطوب کانونهای گردوغبار نیز حل نمیشود، زیرا بخشی از این مشکل، مربوط به خارج از کشور و حوزه آبخیز فراه در کشور افغانستان است و بخشی دیگر نیز مربوط به بادهای ۱۲۰ روزه و تالاب هامون که همچنان معضل فرسایش بادی، طوفان و شن دارد. از سیستانوبلوچستان همین بس که در ماه آخر زمستان و با وقوع یک طوفان، مدیرکل هواشناسی استان اعلام کرده آلودگی هوای زاهدان تا ۱۴برابر حد مجاز افزایش یافته است. اتفاقی که میتواند از هماکنون تابستان و روزهای گرم و خشک و پر گرد و غباری را برای ساکنان آن به همراه داشته باشد.
بادهای ۱۲۰روزه سیستان و بلوچستان بهخصوص در شمال این استان بسیار معروف بوده و در همه جای دنیا به عنوان یک مقوله خاص هواشناختی قلمداد میشود.
وقتی در شمال منطقه میزان فشار بالا و در جنوب، فشار پایین باشد، هوا از منطقه پرفشار به منطقه کمفشار حرکت میکند و از آنجا که میدان باد یا همان مسیر حرکت باد، تالاب و اراضی خشک است، موجب خیزش گرد و خاک میشود، اما نکته حائز اهمیت اینکه بادهای ۱۲۰روزه در تابستان هر سال اتفاق میافتد و معمولاً تا پایان شهریور و اواسط مهرماه به طول میانجامد.
تا چندی پیش خشک بودن تالاب هامون نیز در وقوع گرد و خاک سیستانوبلوچستان بهشدت تأثیرگذار بود؛ چون چسبندگی این خاک پایین و مستعد خیزش گرد و خاک است. با خشک شدن تالاب و کمترین حرکت باد، گرد و خاک زیادی به هوا برمیخیزد.
احیای هامون، پایانی بر یک کانون گرد و غبار
اواخر سال گذشته بود، وقتی گرد و غبار زیادی مرکز و شرق کشور را فرا گرفت، مدیرکل حفاظت محیطزیست سیستان و بلوچستان با بیان اینکه کانون اصلی گرد و غبار در کرمان کویر لوت بوده که علاوه بر این استان، هرمزگان و خراسان جنوبی را هم درگیر کرده است، گفت: «گردو غباری که در سیستان و بلوچستان رخ داد، فقط شامل خودش نبود، بلکه چند استان همجوار مثل خراسان جنوبی، هرمزگان و کرمان را هم درگیر کرده بود.»
وحید پورمردان ادامه داد: «بعد از این گردوغبار سعی کردیم اقداماتی را در تالاب انجام بدهیم که در آینده از بروز آن جلوگیری شود یا حداقل بتوانیم از شدت آن بکاهیم که در واقع شدت گردوغبار نسبت به سالهای گذشته کمتر شود.»
به گفته این مسئول، با احیای تالاب هامون که از طریق تقویت پوشش گیاهی و حفظ حقآبه انجام شد، از شدت گرد و غبارها کاسته و با تقویت پوشش گیاهی در تالاب برخی کانونهای اصلی این پدیده غیرفعال شده است.
وزش باد با سرعت ۷۲ کیلومتر در ساعت
اگر از بادهای ۱۲۰ روزه حرف میزنیم باید گرد و غبارهایش را محدود به تابستان و حداکثر ماه اول پاییز کنیم. یا اگر از احیای تالابهای سیستان و بلوچستان و تقویت پوشش گیاهی آنها سخن به میان میآید، باید حداقل از میزان گرد و غبارها کاسته شود، اما حالا و در ماه آخر زمستان، وضعیت طوری شده است که باز هم با وقوع یک طوفان، مدیرکل هواشناسی سیستان و بلوچستان از افزایش آلودگی هوای زاهدان تا ۱۴ برابر حد مجاز خبر میدهد.
محسن حیدری با تأکید بر اینکه وزش باد با سرعت ۷۲کیلومتر بر ساعت میزان آلایندهها در هوای زاهدان را به شدت افزایش داده است، گفت: «محدوده نرمال غلظت ذرات معلق در هوا کمتر از ۱۵۴میکروگرم بر مترمکعب است، اما با نفوذ گسترده غبار به زاهدان به ۲ هزار و ۶۷ واحد یعنی بیش از ۱۴ برابر حد مجاز افزایش یافت.»
وی با اشاره به اینکه گردوغبار گسترده شعاع دید افقی در محدوده فرودگاه زاهدان را نیز به ۶کیلومتر کاهش داد، تصریح کرد: «طبق آخرین نقشههای هواشناسی وزش طوفان گرد و خاک در نواحی مرکزی و جنوبی استان سیستان و بلوچستان تا چند روز آینده همچنان ادامه ادامه دارد.»
به گفته مدیرکل هواشناسی سیستان و بلوچستان، خیزش گردوخاک، کاهش دید و کیفیت هوا، تشکیل توده گردوغبار و اختلال در تردد برخی محورهای مواصلاتی از پیامدهای وزش باد در استان است.