سرويس فرهنگ و هنر جوان آنلاين: اختتامیه چهارمین دوسالانه «عکس نور» به همت انجمن عکس سازمان بسیج هنرمندان و با محوریت و هدف معرفی ظرفیت‌ها، محرومیت‌زدایی، شبکه‌سازی و کشف استعداد‌های جوان امروز برگزار می‌شود.
«جوان» برای آشنایی بیشتر با ابعاد و کیفیت این جشنواره دوسالانه عکاسی با کمال‌الدین شاهرخ استاد دانشگاه علم و فرهنگ و مسئول انجمن عکس سازمان بسیج هنرمندان گفتگو کرده است.
چهارمین دوسالانه سراسری عکس نور با رویکرد «معرفی ظرفیت‌ها، محرومیت‌زدایی، شبکه‌سازی و کشف استعداد‌های جوان» آغاز به کار کرده است؛ آیا این رویکرد در نحوه داوری آثار تأثیر دارد؟
خب ممکن است پیش‌بینی‌های ما به‌صورت صددرصد به نتیجه نرسد، اما به دنبال این اهداف هستیم؛ چراکه برگزاری جشنواره‌ای در حوزه عکس و عملکردش در رسانه می‌تواند خیلی مهم باشد. حوزه عکاسی در کشور ما در حال پوست انداختن است و از حالت عکاسی شیء بودن در حال خارج شدن به سمت مفهوم و تأثیرگذاری بیشتر در سطوح مختلف جامعه است. این حرکت باعث شده تا عکاسی به یک رسانه بسیار تأثیرگذار تبدیل شود و به همین خاطر انتظارات از جامعه عکاسی و عکاسان بسیار بالا رفته است که اگر بخواهیم این اتفاق را با دوره‌های گذشته‌ای مانند دوران انقلاب مقایسه بکنیم این رشد از آن بازه زمانی شکل گرفته و امروز به سطحی رسیده که به گستره‌های خبری آن وجوه مستندسازی و تأثیرگذاری اجتماعی اضافه شده و این نشان‌دهنده اثرگذاری عکس و عکاسی است. درواقع حوزه عکاسی یکی از حوزه‌های بسیار حساسی است که در جامعه فعلی و در بحث اطلاع‌رسانی اهمیت پیدا کرده است. عکاسی همانند لبه تیغ است که حتی برخی افراد انقلابی را به سوی موضوعات غیرمرتبط با آرمان‌ها کشانده است. ما می‌خواهیم به شکلی بتوانیم جریان عکاسان مؤمن را تقویت کنیم تا عکس جریان انقلابی رشد کند. به کلام بهتر ما انتظارمان از یک عکاس صرفاً عملی مکانیکی نیست. عکاسی امروزه بازتاب ویژه‌ای دارد؛ چراکه همه مراکز و اجتماع امروز به شکلی مرتبط با حوزه عکاسی است. یعنی در هر خانواده حداقل یک نفر با دوربین موبایل در حال کار عکاسی است و این از اهمیت عکاسی و ثبت تصویر است. این جشنواره به دنبال تربیت عکاسانی است که بتوانند بر جامعه‌شان تأثیرگذار باشند. در بحث‌های خبری ما خبرنگار شهروند‌هایی را داریم که اتفاقات پیرامونی را ثبت می‌کنند و اگر این‌ها هدایت و آموزش داده شوند، قطعاً در عکاسی بسیج تأثیرگذار خواهند بود. در حال حاضر بسیج کانون‌های گسترده‌ای را در سراسر کشور دارد که بیش از ۷ هزار عکاس در این کانون‌ها فعالیت می‌کنند. باید به شکلی به این جامعه آماری توجه شود و آن‌ها مورد آموزش قرار گیرند تا بتوانند جریان‌ساز باشند و عکاسان بتوانند از آن شکل سنتی خارج شوند. اگر ما این کار را در حوزه عکاسی انجام ندهیم، قطعاً دشمن کار را به دست خواهد گرفت. درواقع بسیج هنرمندان به دنبال ادامه‌دار بودن جریان‌سازی در عکاسی با تداوم آموزش عکاسان است.
طبق فراخوان جشنواره این دوسالانه در دو بخش آزاد و ویژه (پروژه‌محور) برگزار شده است؛ از طرفی اعلام شده که بخش ویژه جشنواره مختص عکاسان شبکه بسیج است. آیا این اتفاق باعث تلقی امتیاز ویژه داشتن عکاسان شبکه بسیج نمی‌شود؟
اولاً که موضوعات همان است ضمن اینکه در بحث جوایز، رقم جوایز بخش آزاد از بخش ویژه بیشتر است. نکته دیگر این است که ما از مجموعه عکاسان شبکه بسیج انتظارات بیشتری داریم. تنها تفاوت بخش ویژه و آزاد به غیر موضوع رقم جایزه این است که ما در کنار عکاسان بخش ویژه یک استاد راهنما قرار داده‌ایم. این مسئله را در بخش آزاد جانمایی نکردیم، چون تلقی ما این است که بسیاری از عکاسان این حوزه نیازی به آموزش دیدن ندارند و افراد حرفه‌ای هستند. مجدداً باید عرض کنم که موضوعات برای هر دو بخش آزاد و ویژه مشترک است و انتخاب را بر عهده عکاس قرار داده‌ایم. یکسری از عناوین و موضوعات استانی توسط شبکه عکاسان بسیج با همکاری استاد راهنما‌ها و براساس اولویت‌ها و حساسیت‌های منطقه‌ای انتخاب شده بود و تقریباً از هر استان سه عکاس حضور داشت که مجموعاً ۱۰۰ عکاس از این طریق در جشنواره شرکت کردند. اساساً یکی از برنامه‌هایی که در این دوره شاخص بود، همین مسئله عکاسی پروژه‌محور است که همه اساتیدی که سابقه زیادی در بحث عکاسی داشتند آن را تأیید کردند. تفاوت این دوره با دوره‌های قبل و جشنواره‌های دیگر، به‌خاطر همین اتفاق است که ما جشنواره را براساس مجموعه عکس تعریف کرده‌ایم؛ یعنی کسی نمی‌توانست تک‌عکس به جشنواره ارسال کند و می‌بایست حتماً به‌صورت پروژه‌محور عکاسی کند تا در جشنواره شرکت داده شود. این مسئله باعث شد عکاس‌های ما در یک مسیر مشخص عکاسی کنند و پس از پایان جشنواره نیز همین موضوع را ادامه دهند.
در نشست خبری جشنواره گفته بودید که «بنا داریم در دوسالانه بعدی، فرآیند جدیدی را رقم بزنیم.» لطفاً بفرمایید در این فرآیند جدید قرار است چه اتفاقاتی رخ بدهد؟
در طول برگزاری این دوره خیلی نکات برایمان مشخص شد و آن اینکه نقاط ضعفی وجود دارند که باید آن‌ها را برطرف کنیم. معمولاً جشنواره‌های عکسی که در طول سال برگزار می‌شوند با محوریت تک‌عکس هستند. نکته اصلی اینکه ممکن است تک‌عکس به صورت اتفاقی شکل گرفته باشد و عکاس بر اساس یک موضوع پرورش‌یافته در ذهنش به عکاسی اقدام نکرده است. از آنجایی که عکاس برای تهیه مجموعه عکس به زحمت زیادی می‌افتد معمولاً به دنبال این مسئله نمی‌رود. ما هدفمان از این دوره این بود تا این عزیزان را تا حدودی با موضوع تهیه مجموعه عکس نزدیک کنیم. البته ما پیش‌بینی می‌کردیم که یکسری نواقص پیش بیاید به همین علت برنامه ما برای دوره پنجم جشنواره عکس نور پس از اختتامیه دوره چهارم آغاز خواهد شد و ۱۰۰ عکاس بسیجی که در کنار اساتید کار کرده‌اند، در دوره بعد آموزش‌های ویژه‌ای خواهند دید. از طرفی کسانی که در بخش عمومی صاحب رتبه شده‌اند نیز دوره‌های ویژه را سپری خواهند کرد و آماده دوره پنجم می‌شوند تا با توانمندی ویژه عکاسی کنند. با توسعه بحث آموزش و برگزاری کلاس‌های آموزشی در شهرستان‌ها و نقاط محروم کسانی که در این جشنواره شرکت نداشته‌اند نیز آموزش خواهند دید تا آثارشان را در دوره پنجم عرضه کنند.
طبق اعلام قبلی قرار بود اختتامیه در یکی از استان‌ها یا شهر‌های کم‌برخوردار و محروم برگزار شود، اما ما شاهد اعلام شهر تبریز به عنوان محل اختتامیه بودیم. علت عدم تحقق این هدف چه بود؟
ما بنا داشتیم اختتامیه را در یکی از استان‌های مرزی و کم‌برخوردار و محروم برگزار کنیم. از طرفی ما از امکانات استان‌های محروم مطلع بودیم و احتمال عدم تحقق چنین اتفاقی را می‌دادیم، اما سعی‌مان بر این بود که حتی‌المقدور چنین اتفاقی بیفتد که متأسفانه نشد. ما برای نمایش مجموعه عکس‌های متعدد به فضا‌ها و سالن‌های بزرگی نیاز داشتیم و برخلاف رایزنی‌هایی که انجام دادیم متأسفانه نتوانستیم زمینه این مسئله را فراهم کنیم. به همین علت و برخلاف میل باطنی و تلاش‌های زیاد مجبور شدیم اختتامیه را در شهر تبریز برگزار کنیم. اما در نظر داریم بعد از اتمام جشنواره نمایشگاه‌هایی را در این مناطق برای علاقه‌مندان برپا کنیم.
