سرویس فرهنگ و هنر جوان آنلاین: وحید بادرستانی، مدیر کل صدور مجوز و امور رسانه‌های ساترا در گفتگو با «جوان» درباره عملکرد این سازمان و نقش آن در سالم‌سازی فضای مجازی می‌گوید.
بحث نظارت بر انتشار صوت و تصویرفراگیر منحصر به ایران است؟
تقریباً در همه دنیا برای انتشار فراگیر صوت و تصویر، رگولاتور‌های تنظیم‌کننده‌ای تعریف شده است. در ایران نیز پیش از این تنظیم مقررات رادیویی انجام می‌شد که بیشتر در حوزه تنظیم فرکانس‌ها و مربوط به ارائه‌کنندگان اینترنت بود. سابقه خدمات صوت و تصویر در فضای مجازی در ایران به سال ۸۷ باز می‌گردد. از سال‌های ۸۹ و ۹۰ هم خدمات جدی‌تر شد. تا پیش از این رگولاتوری جامعی وجود نداشت و صرفاً چند سایت «VOD» از ارشاد مجوز گرفته بودند. این مجوز برای ارائه محتوای نمایشی بود و فکر می‌کنم در مجموع به ۱۵ تا ۱۶ مجوز صادر شد.
گویا نظارت بر پخش فراگیر از ارشاد به ساترا منتقل شده است، این چرخش چگونه شکل گرفت؟
از حدود پنج سال پیش، وظیفه نظارت و تنظیم مقررات بر رسانه‌های منتشرکننده صوت و تصویر فراگیر، در یک تصمیم حاکمیتی به سازمان صداوسیما قرار داده شد. بر این اساس، حدود سه سال است که «سازمان تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی» ایجاد شده و نزدیک دو سال از فعالیت این سازمان می‌گذرد. در طول این مدت ۶۴ مجوز صادر شده که شامل حوزه‌های مختلف از نمایشی گرفته تا آموزش، کودک، سرگرمی، اجتماعی و تخصصی است.
مردمی که در اینترنت فیلم و سریال تماشا می‌کنند بیشتر با «VOD»ها آشنا هستند، ساترا چه نظارتی بر این سامانه‌ها دارد؟
بهتر است به جای واژه «VOD» از واژه «ویدئو درخواستی» استفاده کنیم که در برگیرندگی بیشتری دارد. «VOD» در کشورمان بیشتر برای سایت‌های ارائه‌کننده محتوای نمایشی کاربرد دارد، اما «ویدئو درخواستی» شامل طیف بزرگ‌تری از ویدئو‌ها از جمله ویدئو‌های آموزشی و تخصصی (در حوزه‌هایی مانند کشاورزی، معادن، نفت و پتروشیمی و امثالهم) می‌شود. در حوزه ویدئو، علاوه بر «VOD» (مانند سایت‌های نماآوا، فیلیمو، فیلم نت)، خدمات متنوعی در قالب «VSP» (مانند آپارات، دالفک و آینت) و «لایو» ها، شبکه‌های خطی (LameStream) و دیوایس‌ها (تجهیزات) تحت نظارت «ساترا» قرار می‌گیرد. در حوزه صوت نیز ما سایت‌های پخش موسیقی و پخش زنده صدا را داریم که رگولاتوری آن‌ها بر عهده «ساترا» است.
رگولاتوری پخش فراگیر صوت و تصویر یعنی انجام چه کار؟
پیش از این نظارت‌ها در حد صدور مجوز بود، اما رگولاتوری شامل خود سرویس، محتوای آن، زیرساخت‌ها و مدیریت رسانه می‌شود. تنظیم‌گری صرفاً در حوزه محتوا نیست حتی اینکه یک سرویس‌دهنده به اندازه حق اشتراکی که از مردم دریافت می‌کند خدمت می‌دهد یا نه را هم شامل می‌شود.
«ساترا» چگونه بر فضای گسترده انتشار ویدئو و صدا در فضای مجازی متعدد نظارت خواهد داشت؟
سازمان بنای فعالیت خود را بر تعامل با مدیران رسانه‌ها گذاشته است. تا پیش از این مقررات ابلاغ می‌شد، بدون اینکه مصادیق آن مشخص شود. قوانین کلی بود و برداشت‌های متفاوتی از آن می‌شد، اما الان فضا را تعاملی و برای نظارت و ارزیابی و ممیزی، شروع به توانمند‌سازی رسانه‌ها کرده‌ایم. دوره‌های آموزشی با محوریت حریم خصوصی، حقوق کاربران و مالکیت معنوی با همکاری دانشگاه صداوسیما و وزارت علوم برگزار شده است. ما به مدیران نمی‌گوییم که چه چیزی را سانسور کن بلکه به آن‌ها آموزش‌های لازم را می‌دهیم تا خودکنترلی داشته باشند. مردم نیز مهم‌ترین بازوی نظارت بر این فضا‌ها هستند.
در بحث حق مالکیت معنوی یا همان کپی‌رایت چطور ورود پیدا می‌کنید؟
در حوزه مالکیت معنوی داخلی، انتشاردهندگان متعهد می‌شوند که حق مالکیت را پرداخت کنند. درباره محتوای خارجی هم در دوره‌ای که ارشاد مجوز می‌داد تقریباً نظارتی بر حق مالکیت آثار خارجی نداشت، اما در ساترا کارگروهی با حضور اساتید و صاحبنظران تشکیل شده و در حال استخراج قوانین هستند.
مسئله رده‌بندی سنی فیلم‌ها و سریال‌های منتشر شده در فضای مجازی اهمیت بالایی دارد، «ساترا» برنامه‌ای در این حوزه دارد؟
رده‌بندی سنی یکی از مواردی است که «ساترا» روی آن حساسیت زیادی دارد. رده‌بندی محتوایی و هشدار سنی درباره محتوا پیش‌تر صرف ارائه رده‌بندی سنی روی آثار بود که بسیاری از سایت‌ها برای اینکه مشتری‌شان را از دست ندهند آن را اجرا نمی‌کردند، اما اکنون مقررات خاصی برای رده‌بندی سنی در «ساترا» تدوین شده است.
بگذارید با مثال جلو بریم، انتشار فیلم «جوکر» در سایت‌های ایرانی حاشیه‌ساز شده، چطور «جوکر» با آن حجم از خشونت و ترویج هرج و مرج در سایت‌های مجوز دار قرار گرفته؟!
در فیلم «جوکر» ترس و خشونت و مسائل روانشناختی وجود دارد. ما آثار بسیار خشن‌تر از «جوکر» هم در سایت‌های «VOD» داریم. متأسفانه این محتوا به راحتی در اختیار کودکان قرار می‌گیرد در حالی که خشونت این فیلم‌ها تاثیر مخربی بر روان کودکان دارد. «ساترا» به دنبال ایجاد جدی ساختار رده‌بندی سنی است که دسترسی کودکان به این محتوا‌ها را محدود کند، حتی ارائه نسخه‌های مختلف از یک محتوا برای گروه‌های سنی مختلف هم از جمله تدابیر این حوزه است که با تغییرات کوچک در محتوا آن را برای گروه‌های مختلف متناسب کرد. دیدن فیلمی مثل «جوکر» در خارج از کشور هم برای کودکان محدود شده است. چون قوانین در آنجا به شدت رعایت می‌شود، ولی الان یک پدر وقتی برای کودکش اکانت یک سایت ارائه‌کننده فیلم را می‌خرد، آن کودک می‌تواند بدون محدودیت فیلم‌هایی مثل «جوکر» را ببیند. ما در ساترا به دنبال ایجاد دسترسی‌ها متناسب با گروه‌های سنی هستیم که کاری زمانبر است. در صورت اجرای آن یک کودک ۱۰ ساله نمی‌تواند به محتوایی که متناسب سنش نیست دسترسی داشته باشد.
