سرویس اقتصادی جوان آنلاین: قرارداد صادرات گاز ایران به ترکیه که از جهت تحریم ناپذیر بودن برای کشور مهم است، به سالهای پایانی خود نزدیک میشود.
به گزارش مهر، طرح صادرات گاز طبیعی ایران به ترکیه طی قراردادی ۲۵ ساله و با حداکثر حجم گاز قابل تحویل ۱۰ میلیارد متر مکعب در سال (حدود ۲۷ میلیون متر مکعب در روز) که امکان افزایش آن تا ۱۳ میلیارد متر مکعب در سال نیز بر اساس توافق طرفین وجود دارد، در تاریخ ۱۷/۰۵/۱۳۷۵ (۸ اوت ۱۹۹۶ میلادی) با شرکت بوتاش ترکیه منعقد شد که پس از انجام فازهای مطالعاتی و طراحی و مراحل اجرایی، الزامات و تجهیزات موردنیاز آن، عملیات صادرات گاز به این کشور در ۱۰ دسامبر سال ۲۰۰۱ میلادی برابر با ۱۹ آذر ماه سال ۱۳۸۰ آغاز شد و تا سال ۲۰۲۶ میلادی ادامه دارد.
به گفته کارشناسان اهمیت این قرارداد از جهت تحریمناپذیری صادرات گاز و تضمین فروش آن تحت هر شرایطی است. طولانی بودن مدت زمان قرارداد، بازیگران محدود بازار گاز، هزینه بالای جایگزینی گاز ایران و همچنین سرمایهگذاری مشترک ایران و ترکیه در احداث خط لوله از مهمترین عوامل تحریمناپذیری صادرات گاز ایران به ترکیه است. علاوه بر موارد ذکرشده میتوان گفت که نهتنها صادرات گاز قابلتحریم نیست، بلکه بازگشت پولِ گازِ صادراتی نیز تضمین شده است. بدین معنا که در صورت خودداری از پرداختِ به موقع پول گاز، این امکان برای ایران وجود دارد که بلافاصله صادرات گاز را تعلیق کند. در نتیجه کشور واردکننده راهی جز پرداختِ تمام و کمال بدهیهای خود ندارد.
بنا به دلایل عنوان شده تمدید قرارداد صادرات گاز به ترکیه در سالهایی که این قرارداد رو به پایان است باید در اولویت وزارت نفت قرار گیرد.
با توجه به افزایش حجم مصرف گاز در ترکیه و همچنین تلاش این کشور برای واردات حداکثری گاز از کشورهای همسایه میتوان گفت که ترکیه اهمیت استراتژیک و اقتصادی گاز را به خوبی دریافته است و با این کار قصد تبدیل شدن به هاب گازی منطقه را دارد. برای رسیدن به این مقصود ترکیه به گاز وارداتی از ایران و روسیه به تنهایی اکتفا نکرده و خواهان افزایش واردات گاز از ترکمنستان و آذربایجان است. به همین منظور در سال ۲۰۰۴ میلادی ساخت خط لوله گازی باکو – تفلیس - ارزروم (قفقاز جنوبی) حد فاصل آذربایجان و ترکیه آغاز شد.
این خط لوله بههمراه خط لوله تاناپ و تاپ که به پروژه انتقال انرژی کریدور جنوبی معروف هستند با هدایت و دخالت مستقیم امریکا و با هدف کاهش وابستگی گازی اروپا به روسیه شکل گرفته است. این خط لوله گاز استخراج شده از میدان گازی شاه دنیز را پس از عبور از گرجستان به ترکیه میرساند که فاز اول این پروژه در سال ۲۰۰۷ میلادی به اتمام رسید. ظرفیت این خط لوله ۲۰ میلیون مترمکعب است که طولی به اندازه ۶۹۰ کیلومتر از باکو تا مرز ترکیه دارد. فاز دوم این خط لوله نیز در سال ۲۰۱۸ میلادی به بهرهبرداری رسید.
روسیه نیز با احداث خط لوله موسوم به ترک استریم در حال افزایش میزان صادرات گاز خود به ترکیه است. در این میان، اما با سپری شدن سالهای پایانی قرارداد صادرات گاز ایران به ترکیه، متأسفانه به نظر میرسد ایران هیچ تلاشی برای مذاکره با ترکیه برای تمدید قرارداد صادرات گاز انجام نداده است و حتی برنامهریزی مدون و بلندمدتی در حوزه بینالمللی برای توسعه مشارکت با ترکیه در زمینه صنعت گاز وجود ندارد. حسن منتظر تربتی، مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران، پیشتر در پاسخ به مهر درباره اینکه چرا وارد حوزه مذاکرات برای تمدید قرارداد صادرات گاز به ترکیه نمیشوید، گفته بود: مذاکرات برای تمدید یا عدم تمدید قرارداد صادرات گاز به ترکیه در پنج سال آخر عمر این قرارداد آغاز میشود.
با توجه به اهمیت این قرارداد، ورود به حوزه مذاکرات در پنج ساله انتهایی قرارداد صادرات گاز به ترکیه، بسیار دیر است. به این ترتیب میتوان گفت لازم است تا مسئولان با توجه به اهمیت این موضوع و با برنامهریزی درست و مدوّن هرچه سریعتر اقدامات لازم برای حفظ این بازار مهم را آغاز کنند تا این سرمایه عظیم کشور به اتلاف نرسد.