سرویس دانش و دانشگاه جوان آنلاین – مهسا گربندی: به تازگی سورنا ستاری، معاون علمی و فناوری رئیسجمهور از فعالیت پژوهشگاههایی که هزینههای بسیار زیادی دارند، اما در عوض هیچ خروجی مناسبی نداشتهاند گله کرده و گفته: «ما امروز در کشور پژوهشگاههایی را داریم که ۲ هزار و ۵۰۰ هیئت علمی دارند یا پژوهشگاههایی را داشتهایم که طی دو، سه سال ۲ تا ۳ هزار میلیارد تومان برای آنها هزینه کردهایم، اما خروجی نداشتهاند!»
ستاری با اشاره به چرایی عدم حصول نتیجه در پژوهش کشور اظهار داشته: «منظور من این نیست که در بخش پژوهش سرمایهگذاری زیادی انجام شده، ولی آیا از هزینههای صورت گرفته در این بخش و از پتانسیل نیروی انسانی و نخبگان کشورمان چقدر بهرهمند شدهایم؟ بنابراین به نظر میرسد ما جایی از مسیر را اشتباه رفتهایم.»
به نظر میرسد که موضوع بینتیجه بودن فعالیت بسیاری از پژوهشگاهها به قدری حاد شده که حتی معاون علمی و فناوری رئیس جمهور نیز از برخورد با آنها عاجز مانده است و تصمیم گرفته تا این مسئله را رسانهای کند. از طرفی، اما باید گفت که هستند پژوهشگاههایی که با دست خالی و نبود بودجه کافی، تمام تلاششان را کرده و در نهایت نیز به خروجی بسیار خوبی دست یافتهاند.
مسئله اساسی نظام توزیع درآمد و بودجه است
سیدمجید حسینی، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در این باره به خبرنگار «جوان آنلاین» میگوید: «بعید میدانم بودجه پژوهشگاههای کشور بالا باشد و حتی به اصل این آمار ارائه شده نیز مشکوک هستم. اما باید گفت که مسئله اساسی در بودجه کشور نظام توزیع درآمد و بودجه است و در بخشهای متعددی این را مشاهده میکنیم که توزیع منابع و بودجه به نفع پروژههای توسعه تبعیض آمیز است. به عنوان مثال اختلاف درآمدی که در وزارت بهداشت و وزارت آموزش و پرورش وجود دارد.»
حسینی ادامه میدهد: «حدس من این است که پژوهشگاههایی که معاون علمی رئیس جمهور از آن سخن میگوید، پژوهشگاههایی هستند که نوع جنس مطالعات و فعالیتشان به نفع توسعه لیبرالی و نابرابر است. اما در مقابل، اما پژوهشگاههایی که در حوزه عدالت و نابرابری فعالیت میکنند هیچوقت مورد توجه و عنایت در دولتهای اخیر قرار نگرفتهاند.»
معاون علمی و فناوری رئیس جمهور اسامی پژوهشگاهها را اعلام کند
او تصریح میکند: «آقای معاون علمی و فناوری رئیس جمهور اعلام نکردهاند که کدام پژوهشگاهها با وجود دریافت بودجههای ۲ الی ۳ میلیاردی هیچ خروجی مناسبی نداشتهاند؛ بنابراین بهتر است که ایشان اسامی پژوهشگاهها را اعلام کنند تا این مسئله روشن شود.»
این عضو هیئت علمی دانشگاه تهران با اشاره به این مسئله که عادت کردهایم بشنویم منابع بودجهای صرف توسعههای تبعیضآمیز و خرید زمین و ساختمانسازی شدهاند، اما آنجا که باید هزینه شود، متاسفانه انجام نمیشود، میگوید: «مشکل اصلی نبود قانون مناسب در این زمینه است که باید توسط مجلس و نهادهای نظارتی و امثالهم رسیدگی شود.»
نهاد علم را بروکراتیک فهمیدیم
اما میثم مهدیار، استاد دانشگاه علامه طباطبایی و معاون پژوهشی پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی درباره گلایه معاون علمی و فناوری رئیس جمهور برای نبود خروجی مناسب بسیاری از پژوهشگاهها به خبرنگار «جوان آنلاین» میگوید: «بسیاری از پژوهشگاهها به نبود امکانات و بودجه کافی معترضند و میگویند که آزادیهای علمی بسیار کمی دارند؛ بنابراین ما باید به این موضوع دوطرفه نگاه کنیم.»
مهدیار ادامه میدهد: «قطعا با بودجه ۲ الی ۳ هزار میلیاردی میتوان کارهای بسیار موثری در زمینه پژوهش انجام داد. اما مسئله اینجاست که ما نهاد علم را بروکراتیک فهمیدیم و تصور کردیم که اداره نهاد علم همچون سایر نهادهای بروکراسی کشور است. در صورتی که نهاد علم منطق خاص خودش را دارد و با فرآیندهای بروکراسی نمیتوان آن را سنجید و اندازهگیری کرد.»
بحران نهاد پژوهش داریم
او میگوید: «تلقی غلط ما از پژوهش باعث شده تا بروکراتها به جای پژوهشگران داعیهدار این کار شوند. متاسفانه بروکراتها که ایدهای برای حل مسائل ندارند، عمدتا درگیر فعالیتی میشوند که فاقد درک کلی از پژوهش است و در نتیجه خروجی کار نیز مفید نخواهد بود.»
مهدیار اظهار میدارد: «در نهاد سیاست هر تصمیمی که میخواهید بگیرید باید به پشتوانه پژوهشهای مطالعاتی باشد. در نتیجه پژوهشگاههای کشور قرار است که به سیاست برای تصمیمگیری کمک کنند. اما نهاد سیاست متناسب با اقتضائات، منافع و فشارهای اقتصادی یا سیاسی تصمیم میگیرد و پژوهشگاه هم برای خودش جداگانه موضوعاتی را سوژه قرار میدهد و با صرف هزینه، گزارشاتی را ارائه میدهد که گاها این مطالعات در هیچ کجا استفاده نمیشود! بنابراین بحران پژوهش در کشور ما از همین شکاف ایجاد شده و نبود تعامل میان پژوهشگاه و دولت است.»
این استاد دانشگاه علامه طباطبایی در پایان تاکید میکند: «متاسفانه در کشور بحران نهاد پژوهش داریم و نمیدانیم که پژوهش را برای چه میخواهیم بلکه هدفمان صرفا داشتن پژوهشگاه است.»