صنعت نوغانداري يا پرورش کرم ابريشم از سالهاي دور به عنوان يکي از فعاليت هاي درآمدزا در بخش کشاورزي مطرح بوده است و برخي از استانهاي کشور از جمله گيلان و مازندران به عنوان توليد کنندگان ابريشم مرغوب تا چند سال پيش ميزان قابل توجهي از نياز داخلي را تامين مي کردند اما از يک دهه پيش وجود برخي مشکلات از جمله بي توجهي به زيرساخت هاي اين صنعت، افزايش واردات بي رويه و کم رونقی و رکود فرش ابریشمی و صادرات آن سبب شده بسياري از نوغانداران مازني عطاي اين صنعت را به لقايش ببخشند و حرفه ديگري را پيش بگيرند.
****
جولان محصولات بي کيفيت وارداتي در بازار
در سالهاي اخير واردات بي رويه محصولات کشاورزي به عنوان مهمترين عامل رکود فعاليت هاي کشاورزي و بي رونقي اين صنعت مطرح شده است. در اين ميان نوغانداري هم از گزند اين عامل بي نصيب نمانده و ورود بی رویه و نسنجیده پیله ابریشم به کشور باعث بی کیفیت شدن بازار ابریشم داخلی و بي رونق شدن صنعت نوغانداري شده است تا آنجا که هر سال ميزان قابل توجهي از ابريشم داخلي در انبارتوليد کنندگان دپو شده و ابريشم هاي خارجي، بازار ايران را به چنگ مي گيرد. اين رويه در کنار هزار و يک مشکل ديگر اين بخش باعث شده تا سال به سال نوغانداران ميل کمتري به پرورش کرم ابريشم داشته باشند .چندي پيش سرپرست مرکز توسعه نوغانداری کشور از واردات بيش از 500 تن نخ ابریشم به کشور خبر داد. علی‌اصغر داداش‌پور با بيان اينکه در سال گذشته حدود 500 تن نخ ابریشم به کشور وارد شد افزود: اين ميزان واردات بیش از نیاز کشور بود! اين موضوع در کنار اظهارت سرپرست مرکز توسعه نوغانداری کشور مبني بر اينکه پیله‌های وارداتی از کیفیت پایین‌تری برخوردار هستند حاکي از آن است که صنعت نوغانداري مورد بي مهري و کم توجهي قرار دارد .
رییس سازمان جهاد کشاورزی مازندران هم با تاييد اين مسئله مي گويد: در سالهای نه چندان دور نوغانداری به عنوان یکی از صنایع درآمدزا برای روستاییان مازندران بویژه بانوان به شمار می رفت که طی سالها بنا به دلایلی این صنعت رو به رکود رفت . دلاور حیدرپور با بيان اينکه انسال فقط حدود 2 هزار جعبه تخم نوغان میان نوغانداران مازندران توزيع شده بر وضعيت نابسامان اين صنعت در سال جاری مهر تاييد زده و مي افزايد: در سالهای گذشته 20هزارجعبه تخم نوغان در استان توزیع می شد اما حالا اين ميزان به يک دهم کاهش يافته است.
****
توتستان ها ، ظرفيتي که مغفول مانده
وجود پتانسيل هايي چون گسترش نیاز جهان به فرآوردهای ابریشمی وکاهش فعالیت نوغانداری دربسیاری از کشورها به دلیل محدودیت در احداث توتستان، آب و انرژی، شرايط مساعدي براي گسترش و توسعه نوغانداري در کشور فراهم کرده است با اين وجود از سرمايه گذاري مناسب در اين زمينه خبري نيست.به عنوان نمونه وجود بيش از 475 هکتار توتستان در مازندران به عنوان تنها ماده غذایی کرم ابریشم از جمله ظرفيت هايي است که مي تواند اين استان را به يکي از قطب هاي نوغانداري کشور تبديل کند اما در سايه بي توجهي به اين بخش، توتستان هاي استان در سالهاي اخير به فقر غذايي مبتلا شده اند و بي توجهي به هرس درختان و عدم جايگزيني نهال هاي جوان به جاي درختان کهنسال سبب بي رونقي پرورش کرم ابريشم ، کاهش درآمد روستاییان و مهاجرت آنها به شهرهاي اطراف شود. رییس سازمان جهاد کشاورزی مازندران با تاييد عدم توجه و رسيدگي لازم به توتستان هاي استان یکی از وظایف عملیاتی این مرکز را احیای توتسان‌های بومی و ایجاد توتستان‌های جدید دانسته و مي گويد: طرح کاشت درخت توت تلاش برای افزایش بهره وری اراضی کشاورزی کم بازده را در دستور کار داریم و اميدواريم بتواني ازفضاهای موجود استان برای رونق نوغانداري استفاده کنيم تا جانی دوباره به این صنعت دمیده شود .
دست زنان سرپرست خانوار خالي ماند
از آنجا که در استان مازندارن ازديرباز توليد کرم ابريشم به عنوان تنها راه امرار معاش و کسب درامد زنان روستايي به ويژه زنان سرپرست خانوار دراين مناطق بوده ، رکود اين صنعت بيش از همه به اين قشر آسيب وارد کرده است. با کاهش رونق اين صنعت بسياري از آنها ناچار به ترک اين حرفه و گاهي ترک خانه و کاشانه خود ومهاجرت به شهرها و روستاهاي اطراف شده اند تا شايد منبع درامد ديگري براي فرزندانشان فراهم کنند. رییس سازمان جهاد کشاورزی مازندران با اشاره به اهميت احياي اين صنعت به عنوان يکي از مشاغل زنان سرپرست خانوار در نواحي روستايي مي گويد: به منظورایجاد اشتغال مولد با هزینه کم و بهبود معیشت خانوار بویژه زنان سرپرست خانواراجراي طرح احیای صنعت نوغانداری در مازندران در دستور کار اين مرکز قرار گرفته و با جديت اين برنامه را پيش خواهيم برد. حيدرپور ارائه طرحی مبنی بر استفاده از فضاهای بلااستفاده در منازل روستاییان برای ایجاد مجموعه کوچک نگهداری کرم ابریشم را از برنامه هاي اين اداره عنوان کرده و مي افزايد: با در اختیار داشتن فضای 20 متری و ساخت مکان نگهداری کرم ابریشم در سه طبقه می توان در این زمینه اقدامات خوبی انجام داد .وی هزینه اجرای این طرح را حدود 75 میلیون ریال اعلام کرده و مي گويد:در هر دوره پرورش کرم ابریشم درآمدزایی 17 میلیون ریالی کسب می شود .حیدرپور با اشاره به مدت زمان 45 تا 50 روزه هر دوره پرورش کرم ابریشم مي افزايد : کسب این میزان درآمد می تواند منبع درآمدی خوبی برای بانوان روستایی و زنان سرپرست خانوار باشد .
