جوان آنلاین: خشکسالی، کاهش تولید برق در نیروگاه‌های برق‌آبی و سیاست‌های ناکارآمد وزارت نیرو به خصوص ساتبا در توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر، کشور را در آستانه یک خطر قرار داده است؛ بنابراین این نهاد‌ها باید از دنیای شعار‌ها بیرون بیاید و به وعده‌های خود عمل کند.
چند سالی است تابستان‌ها، خاموشی‌های پراکنده شهر‌ها را در تاریکی فرو می‌برد و صنایع کلیدی کشور را با مشکلاتی روبه‌رو می‌کند؛ مشکلی که در اصل ریشه در تنوع کم سبد انرژی کشور دارد، در حالی که کشور‌های پیشرفته با تنوع‌بخشی به سبد انرژی خود (از خورشید تا باد و زمین‌گرمایی و...)، تاب‌آوری شبکه‌های برق‌شان را بالا برده‌اند، ایران همچنان بیش از ۹۰ درصد برق خود را از دو منبع سوخت‌های فسیلی و برق‌آبی تأمین می‌کند. کاهش بارندگی، تغییر اقلیم و نبود برنامه‌ریزی مؤثر برای جایگزینی انرژی‌های تجدیدپذیر، ترکیبی ساخته‌اند که شبکه برق کشور را در برابر کوچک‌ترین نوسان طبیعی یا مدیریتی بی‌دفاع کرده است. وزارت نیرو و به خصوص ساتبا در مرکز این معادله ایستاده است؛ نهادی که مأموریت آن باید تنوع‌بخشی به سبد انرژی باشد، اما کندی تصمیمات، تأخیر در واردات تجهیزات خورشیدی و دیوانسالاری‌های اداری این مأموریت را با کندی روبه‌رو کرده است.
وابستگی زیاد به نیروگاه‌های حرارتی و برق‌آبی
ایران تا حد زیادی بر دو ستون اصلی در تولید برق، یعنی نیروگاه‌های حرارتی و برق‌آبی تکیه کرده است، در حالی که نیروگاه‌های حرارتی ۸۵ درصد از تولید برق را به خود اختصاص داده‌اند، ظرفیت نیروگاه‌های برق‌آبی با حدود ۱۲هزار مگاوات در شرایط عادی دومین منبع اصلی تولید برق کشور است، اما در سال‌های اخیر، مشکلاتی رخ داده است. بر اساس داده‌های رسمی وزارت نیرو، کاهش ۴۰ درصدی بارش‌ها در سال ۱۴۰۳، باعث شد توان تولید نیروگاه‌های برق‌آبی به کمتر از ۷۰درصد ظرفیت اسمی برسد. در پی این افت تولید، وزارت نیرو مجبور شد مصرف گاز در نیروگاه‌ها را به میزان قابل توجهی افزایش دهد. در تابستان ۱۴۰۳، میزان مصرف گاز نیروگاهی ۴۰ میلیون مترمکعب در روز بیشتر از سال قبل شد. این افزایش مصرف گاز، هزینه تولید برق را به شدت بالا برده و علاوه بر آن، فرصت‌های صادراتی ایران در بخش انرژی را از بین برده است. در این وضعیت، شبکه برق ایران دیگر قادر به جبران افت تولید برق‌آبی نیست.
بیشتر شدن ناترازی در اثر تعلل ساتبا
در چنین شرایطی، توسعه سریع انرژی‌های تجدیدپذیر، به‌ویژه انرژی خورشیدی، تنها راه برای کاهش وابستگی به منابع محدود است، اما سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری انرژی برق (ساتبا) به‌ویژه حدود دو سال اخیر در اجرای این برنامه‌ها ناکام بوده است، در حالی که رئیس‌جمهور در سال ۱۴۰۳ از هدفگذاری ۳۰ هزار مگاوات برق تجدیدپذیر تا پایان دوره خبر داده بود، هنوز این وعده به هیچ‌کدام از اهداف کلیدی نرسیده است. محسن طرزطلب، معاون وزیر نیرو و رئیس ساتبا نیز در اردیبهشت۱۴۰۴ اعلام کرد که «ظرفیت تجدیدپذیر‌ها تا پایان سال۱۴۰۴ به ۱۰ هزار مگاوات خواهد رسید»، اما داده‌ها و گزارش‌ها نشان می‌دهند که این هدف با سرعت فعلی به دست نخواهد آمد. ظرفیت نیروگاه‌های تجدیدپذیر تا تابستان ۱۴۰۴ فقط حدود ۲ هزار و ۵۰۰ مگاوات بوده است و بدون تغییر این روند، تا پایان سال ساتبا نخواهد توانست به وعده رسیدن ظرفیت تجدیدپذیر‌ها به ۱۰ هزار مگاوات عمل کند. این وضعیت نشان‌دهنده تعلل وزارت نیرو در اقدام و اجرایی‌کردن طرح‌های خورشیدی و بادی است.
در اصل ساتبا کوتاهی می‌کند
یکی از طرح‌های مهم ساتبا، طرح ۷ هزار مگاواتی شورای اقتصاد است که قرار بود با همکاری چین و ایران از محل صندوق توسعه ملی اجرایی شود. براساس مصوبه شورای اقتصاد، حدود ۲ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری برای احداث ۷ هزار مگاوات نیروگاه خورشیدی از محل صندوق توسعه ملی پیش‌بینی شده است، اما در گزارش‌های موجود، تأخیر در ترخیص تجهیزات از گمرک، دیوانسالاری‌های اداری و مشکلاتی در تأمین مالی به‌طور مستمر از موانع اصلی اجرای این طرح‌ها ذکر شده است. با این حال ساتبا به عنوان نهاد اصلی و متولی در اجرای طرح گفته شده، باید به این سؤال پاسخ دهد که به چه علتی پیگیری‌های لازم را برای حل این مشکلات انجام نمی‌دهد. آسایش مردم در گرو عمل‌کردن به طرح مصوب شورای اقتصاد است. براساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس با افزایش تولید برق تجدیدپذیر به اندازه ۹ هزار مگاوات و در کنار مدیریت مصرفی که از قبل برای صنایع عمده اعمال می‌شد، می‌توان از شر خاموشی‌ها در بخش خانگی به طور کامل خلاص شد.
