جوان آنلاین: پیام‌ها را باز می‌کنی پر از واژه‌های شکسته، غلط‌های املایی، مخفف‌هایی که گاهی خود نویسنده هم یادش نمی‌ماند از کجا آمده‌اند: «س. خ. چطوری؟! مرس بابت تگت. دمت گرم، فدااا»، «حالم خش نیست» یا این سبک نگارش: «Biya dige vaghti emishe harf zad chera benevisim?!»، «slm chetori?»، «k v koja?»، «mer۳۰» و... همه اینها به کنار و بماند خیلی از تحصیلکرده‌های ما انگار دوران مدرسه که جلسه افعال گذاشتن و گزاشتن را تدریس می‌کردند به اتفاق غایب بودند. کم پیش می‌آید کسی حتی اگر فارسی می‌نویسد بعضی کلمات را درست بنویسد به حدی که موضوعی به نام غلط مصطلح وارد ادبیات فارسی ما شده است. برخی اشکال «نوشتن» دیگر فقط یک عادت نسلی یا شوخی اینترنتی نیست. درحال جدی و ریشه‌دار شدن است. در روزگار گوشی‌های هوشمند و اینترنت پرسرعت، زبان فارسی – این گنجینه هزارساله – هر روز ضعیف‌تر، شکسته‌تر، بی‌جان‌تر می‌شود و ما اغلب بدون هیچ توجهی داریم به دست خود، هویت زبانی‌مان را از بین می‌بریم. این روز‌ها زبان فارسی در فضای مجازی به دست خودمان ذبح می‌شود.
زبان فارسی در میان مردم
خیلی‌ها دیگر کلمات را درست نمی‌نویسند. «می‌خوام» شده «میخام»، «باشه» شده «بش»، «نیستی» شده «nisti» و «خوش و خواب» شده «خش و خاب». بسیاری اصلاً حروف فارسی را کنار گذاشته‌اند؛ به قول امروزی‌ها فینگیلیش (نوشتن فارسی با حروف لاتین) به شدت شایع شده است. جملات نصفه، کلمات نصفه‌تر، فعل‌هایی که نیستند و اسامی‌ای که اشتباه تایپ شده‌اند و کسی هم اعتراضی ندارد. بیشتر از آن، نوعی بی‌اهمیتی عمومی نسبت به درست‌نویسی حاکم شده «مهم اینه منظورمو برسونم، نه اینکه چطور می‌نویسم.»
شاید در ابتدا اینطور نوشتن، صرفاً برای شوخی یا سرعت بیشتر بود. اما حالا به یک الگو تبدیل شده. وقتی ده‌ها هزار نوجوان و جوان، هر روز با همین سبک می‌نویسند، این شیوه کم‌کم به «نُرم» (استاندارد غیررسمی) تبدیل می‌شود. زبان، اما شوخی‌بردار نیست. وقتی واژه‌ها فراموش شوند، دستور زبان کمرنگ شود و نوشتن صحیح به چشم کسی مهم نیاید، ساختار زبان دچار فرسایش می‌شود. زبان، فقط ابزار ارتباط نیست؛ حامل فرهنگ، حافظ تاریخ و نشان‌دهنده هویت ماست و تخریب زبان یعنی تخریب ریشه‌های فکری و فرهنگی‌مان.
فضای مجازی، فرصت یا تهدید؟
کسی نمی‌گوید فضای مجازی باید رسمی و خشک باشد. اتفاقاً فضای مجازی، اگر درست استفاده شود، فرصتی بی‌نظیر برای زنده نگه داشتن زبان فارسی است. می‌توان در آن شعر به اشتراک گذاشت. می‌توان ادبیات عامیانه را ثبت کرد. می‌توان واژه‌های تازه ساخت و واژه‌های کهن را زنده کرد. اما آنچه امروز می‌بینیم، بیشتر تهدید است تا فرصت؛ کم‌توجهی گسترده به نوشتار، حاکم شدن زبان مخفف و سطحی، ناآشنایی نسل جدید با واژه‌های درست فارسی و در نهایت حذف تدریجی احترام زبان نتایج این تهدید است.
صدای مردم و زبان فارسی
برای اینکه بفهمیم مردم چقدر به زبان فارسی در فضای مجازی اهمیت می‌دهند، به چند نقطه مختلف شهر سر زدیم و چند سؤال ساده پرسیدیم. پاسخ‌ها گویای واقعیتی تلخ، اما صادقانه‌اند:
امیدی، ۲۳ساله، دانشجوی IT: «والا مهم نیست برام. خودم هر روز کلی چت می‌کنم، اصلاً حوصله گذاشتن «ـه» و فاصله و این چیزا رو ندارم. تا وقتی طرفم می‌فهمه چی می‌گم، کافیه دیگه!»
نگار، ۱۸ ساله، پیش‌دانشگاهی: «گاهی حتی بلد نیستم یه کلمه رو درست بنویسم. مثلاً «اشتباه» یا «اشتباهه» رو هی اشتباهی می‌نویسم، ولی راستش اصلاً اهمیتی نمی‌دم. بالاخره همه همینطورن!»
محمدی، ۵۶ساله، معلم بازنشسته: «وقتی می‌بینم نوه‌م کلمه «خوبی؟» رو نوشته khobi، دلم می‌گیره. یه نسل دیگه داره از فارسی فقط پوسته‌شو حفظ می‌کنه. این دیگه زبان نیست، پانتومیمه!»
زیوری، ۳۰ساله، مدرس زبان فارسی: «فضای مجازی شده آشفته‌بازار زبان. نه فقط غلط املایی، بلکه بی‌احترامی به ساختار زبانه. طنزای بی‌ارزش، جملات نصفه‌نیمه، کلمات خارجی بی‌دلیل... این یعنی زبون‌مون داره در سکوت می‌میره.»
الهام، ۳۴ساله، کارمند بانک: «من خودم سعی می‌کنم درست بنویسم، ولی واقعیت اینه که وقتی تو یه گروه واتساپی همه دارن فینگیلیش می‌نویسن، آدم خجالت می‌کشه فارسی‌نویس باشه! انگار زیادی رسمی‌ای!»
ترابی، ۲۶ساله، تولیدکننده محتوا در اینستاگرام: «من مخاطب جوون دارم. اگه بخوام رسمی بنویسم، حس می‌کنن خشکم. مجبورم ساده و شکسته بنویسم، ولی خب بعضی وقتا خودمم حس می‌کنم زیادی افت کردیم تو این کار.»
مهسا، ۴۵ساله، مادر خانه‌دار: «پسرم یه بار برام یه متن فرستاد، اصلاً نفهمیدم چی نوشته. پر از مخفف و ایموجی و کلمه‌های بی‌ربط. گفتم فارسی بنویس، گفت اینجوری قشنگ‌تره! آخه این قشنگه؟!»
یوسفی، ۳۸ساله، راننده تاکسی اینترنتی: «من سواد آنچنانی ندارم ولی سعی می‌کنم درست بنویسم. آدم باید به زبانش احترام بذاره. قدیم‌ها وقتی کسی غلط می‌نوشت، خجالت می‌کشید. الان افتخار می‌کنن به غلط نوشتن!»
ریحانه، ۲۲ساله، دانشجوی ادبیات فارسی: «از بین همه پیام‌هایی که روزانه رد و بدل می‌شه، شاید کمتر از ۱۰درصدشون استاندارد نوشته شدن. حتی دانشجو‌های ادبیات هم گاهی فینگیلیش می‌نویسن و حتی برخی اساتید. واقعاً درد داره.»
