جوان آنلاین: بر اساس آمار‌ها و به طور میانگین سالانه بین ۲۶تا ۴۰درصد تولید بالقوه محصولات کشاورزی در اثر خسارت علف‌های هرز، آفات و بیماری‌ها از دست می‌رود. رقمی که عدد بسیار بالایی است و می‌تواند غذای میلیون‌ها نفر باشد. برای جلوگیری از این اتفاق نامیمون، کشاورزان به سمت استفاده از آفت‌کش‌ها می‌روند. کاری که در گام اول می‌تواند ثمرات زیادی به همراه داشته باشد، اما بدمصرفی این سموم، تبعات زیادی به همراه دارد. آنطور که یکی از اعضای کمیته سلامت و ایمنی محصولات کشاورزی استان گیلان می‌گوید، آفت‌کش‌ها بخشی از فرایند تولید محصولات کشاورزی هستند که با کاهش خسارت علف‌های هرز، بیماری‌ها و آفات باعث افزایش میزان برداشت محصول می‌شوند چراکه در صورت عدم استفاده از آفت‌کش‌ها، این خسارت می‌تواند دو برابر شود. اما کشاورزان باید بیاموزند که آفت‌کش‌ها در چه زمان و به چه مقدار مورد استفاده قرار بگیرند.
در دنیای حاضر و با توجه به نیاز افزایش جمعیت و نیاز به غذای بیشتر بالا بردن سطح تولید محصولات کشاورزی بدون آفت‌کش‌های شیمیایی تقریباً غیرممکن است، اما مصرف بی‌رویه این سموم، تهدیدی جدی برای سلامت مصرف کنندگان محسوب می‌شود. گرسنگی بیش از ۹۰۰میلیون‌نفر در جهان و افزایش روزافزون جمعیت، ضرورت افزایش تولید محصولات کشاورزی را بیش از پیش برجسته کرده است. یکی از ابزار‌های مهم برای افزایش تولید، استفاده از آفت‌کش‌های شیمیایی است که اگرچه در افزایش عملکرد مؤثر است، اما بد مصرفی و نبود نظارت دقیق می‌تواند تهدیدی برای سلامت مردم باشد. بر همین اساس، مدیریت صحیح مصرف آفت‌کش‌ها و رعایت استاندارد‌های سلامت، به یکی از اولویت‌های اصلی کشاورزی و امنیت غذایی تبدیل شده است.
افزایش ۱۶۰درصدی تولید گندم
گیلان به خاطر اقلیم و موقعیت آب و هوایی‌اش محصولات متنوعی را تولید می‌کند. اما هر سال و با حمله افات مختلف، ضرر‌های زیادی به کشاورزان این استان وارد می‌شود. به همین خاطر استفاده از آفت‌کش‌ها به امری معمول و حتی ناگریز تبدیل شده است. آنطور که عضو کمیته سلامت و ایمنی محصولات کشاورزی استان گیلان عنوان می‌کند، نقش آفت‌کش‌ها در افزایش عملکرد محصولات کشاورزی بسیار مهم است. محمود هوشیارفرد می‌گوید: «محصولات کشاورزی به عنوان غذا مصرف می‌شوند و در حال حاضر بیش از ۹۰۰میلیون نفر در سراسر دنیا با کمبود مواد غذایی دست به گریبان هستند. افزایش تولید محصولات کشاورزی به عوامل متعددی از جمله مصرف کود، استفاده از ارقام مناسب، آفت‌کش‌ها و مکانیزاسیون بستگی دارد. به همین خاطر همه کشاورزان، حتی تولیدکنندگان محصولات ارگانیک، از آفت‌کش‌ها استفاده می‌کنند.»
وی ادامه می‌دهد: «آفت‌کش‌ها را باید یکی از بخش‌های جداناپذیر فرایند تولید محصولات کشاورزی در نظر داشت که با کاهش خسارت علف‌های هرز، بیماری‌ها و آفات باعث افزایش و بالا رفتن میزان برداشت محصول می‌شوند. آنطور که گزارش وزارت جهاد کشاورزی نشان می‌دهد بیش از یک سوم تولیدات کشاورزی از لحظه کاشت تا برداشت بر اثر هجوم آفات یا خسارت علف‌های هرز و انواع بیماری گیاهان از دست می‌رود و در صورت عدم استفاده از آفت‌کش‌ها، این خسارت می‌تواند دو برابر شود.»
هوشیارفرد با اشاره به نمونه‌های مشخص و ملموس در گیلان توضیح می‌دهد: «میزان تولید برنج که غذای نیمی از مردم جهان است، با مصرف آفت‌کش‌ها تا دو برابر افزایش می‌یابد و گندم نیز تقریباً ۱۶۰درصد افزایش عملکرد دارد بدون آفت‌کش‌ها، بیش از ۵۰درصد محصولات کشاورزی در اثر آفات و بیماری‌ها از بین می‌روند همچنین ۷۰درصد محصولات باغی و سبزیجات بدون مصرف قارچکش‌ها دچار خسارت می‌شوند.»
وی در مورد اینکه چند درصد از پتانسیل عملکرد محصولات کشاورزی مربوط به مدیریت آفت‌کش‌هاست، می‌گوید: «تحقیقات نشان می‌دهد حداقل ۲۵تا ۴۰ درصد از ظرفیت تولید محصول ناشی از مصرف صحیح آفت‌کش‌هاست و حفظ توان تولید نیازمند استفاده دقیق و علمی از آفت‌کش‌هاست.»
کمبود دانش کشاورزان و بدمصرفی
مدیریت علمی مصرف آفت‌کش‌ها و رعایت استاندارد‌های دقیق به‌عنوان اصلی‌ترین راهکار برای تأمین امنیت غذایی و حفظ سلامت جامعه در برابر تهدید‌های مصرف بی‌رویه آفت‌کش‌ها شناخته می‌شود آموزش کشاورزان، نظارت مستمر و توسعه روش‌های کشاورزی پایدار، گام‌های مؤثری است که می‌تواند به افزایش تولید و ارتقای کیفیت محصولات کشاورزی کشور منجر شود. عضو کمیته سلامت و ایمنی محصولات کشاورزی استان گیلان درباره سلامت مصرف‌کنندگان توضیح می‌دهد: «متأسفانه در کشور ما مشکل بدمصرفی آفت‌کش‌ها وجود دارد و اکثر کشاورزان دانش کافی درباره مصرف صحیح ندارند لذا مدیریت مصرف کود و آفت‌کش‌ها مهم‌ترین ابزار تضمین کیفیت محصول است که لازمه آن استاندارد‌های دقیق برای حفظ سلامت جامعه است. برای باقیمانده آفت‌کش‌ها در محصولات تازه‌خوری مانند سبزیجات و صیفی‌جات استاندارد‌های سختگیرانه‌ای وجود دارد، باقیمانده زیاد آفت‌کش در این محصولات تهدید جدی برای سلامت مصرف‌کنندگان محسوب می‌شود.»
هوشیارفرد با اشاره به آمار سازمان خواربار جهانی ادامه می‌دهد: «سالانه در جهان ۳ میلیون نفر دچار مسمومیت با آفت‌کش‌ها می‌شوند که ۲۰۰هزار نفر جان خود را از دست می‌دهند در کشور ما درصدی از میوه‌ها و سبزیجات تولید شده بیش از حد مجاز باقیمانده آفت‌کش دارند، هرچند کمتر از ۱۰درصد گزارش شده است.»
وی تصریح می‌کند: «در ایران بیشتر گزارش‌ها، میزان غلظت آفت‌کش‌ها را اعلام می‌کنند و کمتر به درصد محصولات آلوده بیش از حد مجاز (MRL) پرداخته شده است. داده‌های دقیق و سیستماتیک درباره باقیمانده آفت‌کش‌ها در کشور کمتر منتشر می‌شود، اما انجمن‌های علمی گزارشاتی ارائه کرده‌اند.» هوشیارفرد ضمن تأکید بر ضرورت اندازه‌گیری مستمر و دقیق باقیمانده آفت‌کش‌ها در مواد غذایی می‌گوید: «تصمیم‌گیری درباره زمان و نحوه سمپاشی باید بر اساس داده‌های مستند انجام شود؛ خوشبختانه تولیدکنندگان گلخانه‌ای به سمت کاهش مصرف آفت‌کش‌های شیمیایی و استفاده از آفت‌کش‌های زیستی متمایل شده‌اند.»
