جوان آنلاین: یحیی سنوار مردی که او را با اسلحه و چهره استوارش به خاطر میآوریم. مردی که مانند یک قهرمان زیست، جنگید و مانند یک قهرمان شهید شد. شمایل او در آخرین لحظات زندگیاش، برای ما تصویر جدیدی از شجاعت و تهور را ساخت. او فقط مبارز در عرصه نظامی نبود. او با قلم نیز میجنگید. او با نوشتن «خار و میخک» یکی از درخشانترین آثار فلسطینی در حوزه ادبیات داستانی با محوریت فلسطین و زندگی روزمره فلسطینیان در سایه جنگ و اشغال محسوب میشود. این اثر داستانی – تاریخی، در بازهای طولانی از زندگی فلسطینیان روایت میشود و در بستری از شرایط مقاومت، تباهی و امید شکل گرفته است. او این رمان را در سال ۲۰۰۴ و در دوران اسارت در زندان بئرالسبع اسرائیل نوشت. شخصیت مرکزی اثر، احمد نمادی از نسل فلسطینیان آوارهاست که در اردوگاه به دنیا آمده و زندگی او طی ۳۰ فصل روایت میشود. این کتاب با ترجمه هانیه کمری بههمت انتشارات سوره مهر روانه بازار نشر شده است. ساختار روایت کتاب متشکل از ۳۰ فصل است که هریک بخشی از زندگی احمد در اردوگاههای فلسطینی را به تصویر میکشد: از دشواریهای شبانه جنگ و آوارگی تا تردید در انتخاب کار برای اسرائیلیها، سامان یافتن بهعنوان دانشجو و تجربه اولین محبت. نمادپردازی خار و میخک در مقدمه اثر نویسنده توضیح میدهد: «خار» نمادی از درد، رنج، تباهی و اشغال است و «میخک» نمایانگر شادی، موفقیت و لبخند در میان سختیهاست؛ این دو نماد، زندگی احمد و دیگر شخصیتها را در غزه تراوش میکند. پرورش شخصیتها احمد تصویرگر نسل جوانی است که چارهای جز برخورد با واقعیت فلسطین ندارد: از ایستهای بازرسی عبور میکند، در اردوگاه احساس مسئولیت میآموزد و بالاخره عاشق میشود. در کنار او شخصیتهایی، چون کارگران اردوگاه، اعضای مقاومت و رفاقتیهای دانشجویی به تکبعدیبودن ماجرا کمک میکنند. سنوار در اسارت، به زبان عبری مسلط شده و روایت را به این زبان نگاشته است و سپس به عربی و سرانجام به فارسی ترجمه شده است. همین فرآیند چندزبانه به عمق طبیعی و روایتگرایی اثر افزوده است. ترجمه کمری نیز با حساسیت بر فرهنگ و ادبیات غزه تلاش کرده بار لغوی و فرهنگی متن را حفظ کند. طراحی روایی صادقانه لارویید روایت تجربیات واقعی و طبق گفته نویسنده، «کاملاً واقعی» هستند- چه زیسته شده باشند و چه از زبان شاهدان نقل شده باشند. این رویکرد، فضای رمان را به مستند داستانی نزدیک میکند. زندگی در اردوگاه و مواجهه با اشغال احمد در اردوگاه متولد میشود و شرایط زندگی او، فقر، نیاز، جنگ و اضطراب دائمی را منعکس میکند. وضعیت مهاجران فلسطینی و گروههای مختلف اجتماعی با چالشهای هویتی و اخلاقی در اثر بازتاب یافتهاند. تضاد میان مقاومت و سازگاری مهمترین تنش اخلاقی رمان، روایت کار برای اسرائیلیهاست؛ برخی آن را خیانت میدانند، برخی دیگر تلاشی برای تأمین زندگی میپسندند. این تضاد، ذهن خواننده را به مسئله حقوعدل در شرایط دشوار جلب میکند. احمد وارد دانشگاه میشود، عاشق میشود و مسئلهاشغال را از زاویه یک جوان متعهد بررسی میکند. این بخش، نگاهی به اهمیت آموزش و تحرک اجتماعی میان نسل فلسطینی دارد. روح مقاومت و شادی در سختی است. نوار تلاش کرده نشان دهد که مقاومت تنها نبرد فیزیکی نیست؛ عشق به میهن، ارتباط با خانواده و روایت فرهنگ غزه، همه تجلی «میخک» در میان «خار» هستند.
از نقاط قوت این اثر میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
از عمق اسارت تا قلم قدرتمند: خلق اثری در زندان و به زبان عبری، نشانهای از توانایی بالای فرهنگی نویسنده است.
بازتاب واقعیت اجتماعی فلسطین: شرح مفصل زندگی در اردوگاه، دیدار با اعضای مقاومت و صحبتهای روزمره، تصویری جامع از جامعه فلسطین ارائه میدهد.
استقبال بیسابقه خوانندگان فارسی: زبان چاپ اول کتاب به سرعت تا چاپ دهم رسید و ترجمههای مختلف نیز بالای ۱۲ هزار نسخه فروختند؛ نشاندهنده نیاز عاطفی و فرهنگی خوانندگان ایرانی به چنین روایتهایی است.
ترجمه ارزشمند و دقیق: ترجمه کمری با تحقیق ریشهشناسی، گویش غزهای و اصطلاحات محلی به درستی بار معنایی متن اصلی را منتقل میکند.
فراتر از رمان: اثری مستند سنوار از واژه «کاملاً واقعی» برای تعریف اثر استفاده کرده-چه تجربه زیسته، چه گزارش شنیده شده از زبان همقطاران یا خانوادهها-که به اصالت متن بیشتر میافزاید.
سنوار در طول ۲۰ سال اسارت، ادبیاتی خلق کرده که روایتگر روح پایدار مردم فلسطین شده است: مقاومت، درد، شادی و امید.
پل ارتباطی میان دو ملت این رمان برای فارسی زبانان دریچهای است برای ورود به فرهنگ مردم فلسطین؛ هم به لحاظ اجتماعی، هم به لحاظ تاریخی. نمونهای از داستاننویسی سیاسی– انسانی اثر از مسیر شعارهای سیاسی فاصله گرفته و به روایت انسانهای ساده و ملموس توجه دارد؛ نمونهای از ادبیات مقاومت واقعی.
«خار و میخک» اثری متفاوت از یک رهبر مقاومت است؛ داستان زندگی فلسطینیان با رویکردی انسانی، صادقانه و نزدیک به واقعیت. اگرچه شاید به تحلیل سیاسی و تاریخی عمیق نمیپردازد، اما آنچه ارائه میدهد، روایت دستاول و قوی از مقاومت در بطن غزه است. ترکیب شعر و رنج، نارنجک و فرهنگ، نشاندهنده پیچیدگیهایی است که کمتر در رمانهای جنگی دیده میشود.
«خار و میخک» رمانی است که از میان زخمهای جنگ و مقاومت پا گرفته و با زبان رنج و امید، تصویر زندگی انسانی فلسطینیان را به مخاطب ایرانی تقدیم میکند. اگر بخواهیم این اثر را در یک جمله جمع کنیم: روایتی از درد و شادی در برابر اشغال، با قلبی که هنوز برای میهن میتپد.