جوان آنلاین: چند سالی می‌شود که فعال شدن کانون‌های گرد و غبار در غرب ایران موجب شده تا بسیاری از استان‌های کشور درگیر پدیده ریزگرد‌ها شوند. کارشناسان عامل اصلی افزایش توفان‌های گردوغبار را قوی‌تر شدن جریانات موسمی در جنوب شرق کشور می‌دانند که نتیجه آن امسال برای دیار نصف‌جهان باران ِریزگرد است. حالا اصفهانی‌ها شرایط سختی را تجربه می‌کنند و مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان با اشاره به وجود ۵/۱ میلیون هکتار کانون بحرانی گردوغبار می‌گوید که کمبود بودجه مانع اصلی مقابله با ریزگرد‌ها و موجب بیابان‌زایی در اصفهان است.
اصفهان و شهر‌های اطراف آن طی پنج سال گذشته در بهار و تابستان کمابیش درگیر باد و گردوخاک بوده و امسال هم ریزگرد‌ها در هوای ناسالم اصفهان جا خوش کرده‌اند و قصد رفتن ندارند.
کارشناسان معتقدند، یکی از فاکتور‌های مهمی که بر تشدید غبارآلودی هوا تأثیر داشته باد است. باد‌های شدید که عصر‌ها می‌وزد و گاهی توفانی می‌شود. کانون‌های بحرانی فرسایش بادی را فعال‌تر می‌کند و حتی بر اثر خشکیدگی، کانون‌های نقطه‌ای گردوغبار جدیدی به وجود می‌آید و همه اینها دست به دست هم داده‌اند و نفس دیار نصف‌جهان را به شماره انداخته‌اند.
به گفته دکتر سیداحمد فراهانی، اقلیم‌شناس و استاد دانشگاه با بیان اینکه الگو‌ها نشان می‌دهد امسال خیزش گردوخاک بیشتری را نسبت به شرایط معمول در اصفهان داریم و علت اصلی آن عوامل محیطی است که از جمله می‌توان به سست شدن بستر خاک و نوع خاک اشاره کرد و می‌گوید: «آستانه جداشدن ذرات خاک پایین آمده و با وزش باد کم و نسیم هم خاک به هوا برمی‌خیزد، در حالی که پیش‌تر برای این شرایط باد‌های شدید نیاز بود، اما اکنون وزش باد معمولی نیز خاک را از سطح زمین جدا می‌کند.»
وی ادامه می‌دهد: «عامل دیگر، افزایش جریانات فصلی در قسمت جنوب شرق کشور است که قوی‌تر و بهتر شده و سبب شیب یا گرادیان فشاری جو در منطقه جنوب سمنان و مناطق شمال و شرق اصفهان شده و سرعت وزش باد نسبت به سال گذشته بیشتر است و این باعث شده که خیزش گردوخاک از کانون‌های فرسایش بادی شدت یابد و با توجه به اینکه جهت باد غالب در این فصل از سمت شمال شرق به سمت مرکز است، ریزگرد‌ها به شهرستان‌های مرکزی، شمالِ شرق، شمال، شرق و حتی جنوب استان منتقل می‌شوند.»
به گفته این کارشناس، پدیده باد و گردوخاک و ریزگرد‌ها موضوع جدیدی نیست و دست‌کم طی پنج سال اخیر به صورت مستمر در استان شرایط فعالیت کانون‌های گردوخاک را داشتیم.
فراهانی می‌گوید: «امسال، سال گرم‌تری است و تابستان گرم‌تری را نسبت به چند سال گذشته تجربه می‌کنیم و از سوی دیگر متأسفانه آب چندانی نیز به نواحی شرقی اصفهان نرسیده که رطوبت خاک را افزایش داده تا ریزگرد‌ها تثبیت شود. پوشش گیاهی منطقه نیز به شدت ضعیف شده و کشاورزی که در شرق اصفهان انجام می‌شد امسال بسیار کمتر بود، زیرا تخصیص لازم آب صورت نگرفته و همین امر سبب شده است که کانون‌های گردوغبار فعال شوند.»
این اقلیم‌شناس خاطرنشان می‌کند: «امسال به طور خاص گرمای بیشتر، خشکی بیشتر و محلی شدن جریان‌های همرفتی که، چون بخار آب و رطوبتی وجود ندارد، باعث صعود و خیزش ریزگرد می‌شود.»
کمبود بودجه و جولان ریزگرد‌ها
براساس شرایط ویژه استان در برابر خشکسالی‌ها، کم‌آبی، خشک شدن بیش از ۹۹ درصدی تالاب بین‌المللی گاوخونی با ۴۷ هزار هکتار و تبدیل آن به یک کانون بیابانی، خشکی زاینده‌رود و نبود کشاورزی در اطراف رودخانه که با اندک وزش باد کانون‌های گردوغبار داخلی نقطه‌ای ایجاد می‌کنند و نیز وجود کانون‌های بیابانی استان هم‌مرز با استان‌های یزد، سمنان، قم و خراسان جنوبی ضروری است که برای پیشگیری از گردوغبار و تأثیرپذیری آن بر سلامت شهروندان، توجه ویژه‌ای به استان اصفهان شود.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اصفهان با اشاره به وجود ۵/۱ میلیون هکتار کانون بحرانی گردوغبار می‌گوید: «کمبود بودجه مانع اصلی مقابله با ریزگرد‌ها و بیابان‌زایی در اصفهان است.»
محمدعلی کاظمی کمبود اعتبارات را چالش اصلی اجرای طرح‌های مقابله با بیابان‌زایی دانسته و ادامه می‌دهد: «در برنامه هفتم توسعه پیش‌بینی شده که هر سال بخشی از عملیات نهال کاری و مقابله با بیابان‌زایی را انجام دهیم و برای این امر بالغ بر ۶۰۰ میلیارد تومان پیش‌بینی اعتبار شده است، در صورتی اعتباری که به ما تخصیص می‌یابد خیلی کمتر از این عدد است و پاسخگوی نیاز‌ها نیست.»
وی با بیان اینکه استان اصفهان با ۵/۱ میلیون هکتار کانون بحرانی درجه یک ریزگرد، نیازمند تخصیص اعتبارات ویژه است، تصریح می‌کند: «اولویت ما کنترل ریزگرد‌ها در مناطق نزدیک به شهرها، مناطق مسکونی، صنعتی و نظامی است.»
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اصفهان می‌گوید: «با وجود محدودیت‌های مالی، تلاش‌هایی برای بهینه‌سازی منابع مالی با تولید نهال در نهالستان‌های منابع طبیعی استان، صرفه جویی در هزینه‌ها و همکاری با پیمانکاران بومی در دستور کار است. یکی از راهکار‌های اصلی مقابله با بیابان‌زایی کاشت گونه‌های گیاهی مقاوم و ایجاد بادشکن‌های زنده و غیرزنده است که به دلیل کمبود بودجه، اجرای آنها با کندی پیش می‌رود.»
وی توضیح می‌دهد: «پیشنهادی برای تأمین اعتبار به ستاد بحران کشور ارائه شده و امید است از محل اعتبارات ملی، بخشی از منابع موردنیاز استان اصفهان تأمین شود.»
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اصفهان اضافه می‌کند: «علاوه بر طرح‌های یادشده برای مقابله با گردوغبار در استان، بازسازی معادن متروکه به‌عنوان یکی از منابع تولید ریزگرد در دستور کار قرار دارد و برخی بهره‌برداران معادن نیز برای همکاری در اصلاح این مناطق اعلام آمادگی کرده‌اند.»
کاظمی، چالش مهم دیگر را مدیریت کانون‌های بحرانی مشترک بین استان‌های بیابانی همجوار اصفهان و حتی مناطق مرزی فراتر از کشور دانسته و توضیح می‌دهد: «برنامه‌ریزی برای اجرای پروژه‌های بیابان‌زدایی به‌صورت هماهنگ با استان‌های همجوار و سازمان‌های مربوطه دنبال می‌شود.»
وی ابراز امیدواری می‌کند تا با تأمین حداقل اعتبارات لازم گام‌های مؤثری برای کاهش اثرات ریزگرد‌ها و کنترل بیابان‌زایی برداشته شود، هرچند شرایط کنونی به دلیل محدودیت‌های مالی چندان مطلوب نیست.
