جوان آنلاین: گاهی عدد‌ها روایتگر قصه‌ای‌اند که در بازار و سفره هر ایرانی نفس می‌کشد. این‌بار شاخص‌های رسمی تولیدکننده، همان اعدادی هستند که باید با دقت به آنها گوش سپرد، چراکه صدای حرکت قیمت‌ها را پیش از آن‌که به خرده‌فروشی برسد، در سطر‌ها و ستون‌های خشک و بی‌جان آمار‌ها فاش می‌کنند. آنچه این روز‌ها در مرغداریها و گاوداری‌های صنعتی کشورمان می‌گذرد، داستانی تازه از تورم کنترل‌شده، اصلاح قیمت‌ها و امید به کاهش فشار بر مردم است. تازه‌ترین گزارش رسمی مرکز آمار از شاخص قیمت تولیدکننده محصولات دامی و کشاورزی در اردیبهشت ۱۴۰۴ نشان می‌دهد، تورم سالانه در مرغداری‌های صنعتی کشور نسبت به ماه قبل ۵/۰ درصد و در گاوداری‌های صنعتی ۸/۰ درصد کاهش داشته است. این در حالی است که تورم ماهانه در برخی بخش‌ها دوباره جان گرفته و خبر از تغییراتی تازه در بازار گوشت و تخم‌مرغ می‌دهد، تغییراتی که شاید در هفته‌های آینده، قیمت نهایی محصولات دامی و پروتئینی را نیز متأثر کند.
برای بسیاری از خانواده‌ها، گوشت مرغ و تخم‌مرغ نه‌فقط یک انتخاب روزمره بلکه ستون اصلی تغذیه محسوب می‌شود. افزایش یا کاهش قیمت این دو قلم، در ساده‌ترین شکل ممکن خود را در جمع‌وجور شدن خرید خانوار‌ها نشان می‌دهد. گزارش اردیبهشت ۱۴۰۴ نشان می‌دهد، شاخص قیمت تولیدکننده محصولات مرغداری صنعتی، عدد ۱۴۹۰/۱ را ثبت کرده که یعنی از سال پایه ۱۳۹۵تاکنون حدود ۱۴برابر شده است. شاید این عدد در نگاه اول وحشت‌آور باشد، اما آنچه مهم‌تر است روند تغییرات ماهانه و سالانه است.
در همین ماه، تورم نقطه‌به‌نقطه این شاخص یعنی مقایسه قیمت با اردیبهشت پارسال، به ۷/۸درصد رسیده که کاهش چشمگیری نسبت به ماه قبل داشته است؛ چراکه در فروردین این عدد ۱۱/۹درصد بود. این یعنی سرعت رشد قیمت تولیدکننده در مرغداری‌های صنعتی کمی مهار شده است. اما در سوی دیگر ماجرا، تورم ماهانه در همین بخش جهشی دوباره داشته و از منفی ۴درصد در فروردین به مثبت ۳/۳درصد در اردیبهشت رسیده است. یعنی تولیدکنندگان، قیمت دریافتی خود را نسبت به ماه قبل بیشتر کرده‌اند و این تغییر، خودش را آرام‌آرام در بازار خرده‌فروشی هم نشان خواهد داد.
تخم‌مرغ، قهرمان گرانی و مرغ حذفی، قربانی ارزانی
نگاهی دقیق‌تر به اجزای مرغداری‌های صنعتی نشان می‌دهد در این بخش، تخم‌مرغ خوراکی با جهش خیره‌کننده ۴۳/ ۲درصدی بیشترین تورم ماهانه را داشته است. به بیان ساده، این یعنی هزینه تولید یا تقاضا برای تخم‌مرغ در مرغداریها به‌شدت بالا رفته است. از سوی دیگر، مرغ حذفی با کاهش ۱۹درصدی، بیشترین افت قیمت را داشته است. مرغ حذفی همان مرغ‌هایی هستند که در پایان دوره بهره‌برداری حذف می‌شوند و معمولاً قیمت آنها متأثر از سیاست‌های تنظیم بازار و عرضه بیش‌ازحد است.
در تورم نقطه‌به‌نقطه هم تخم‌مرغ نطفه‌دار با ۳۵/۳درصد بیشترین رشد را داشته است. این نشان می‌دهد بخشی از رشد قیمت تخم‌مرغ خوراکی ریشه در افزایش قیمت تخم‌مرغ نطفه‌دار دارد که ماده اولیه تکثیر گله‌های جدید است. کاهش قیمت در بخش کود با منفی ۴/۲درصد هم می‌تواند بخشی از فشار هزینه‌ها را کم کند، هرچند تأثیر آن در کوتاه‌مدت محدود خواهد بود.
گاو‌ها در چراگاه تورم
حالا سری به گاوداری‌های صنعتی بزنیم. شاخص قیمت تولیدکننده در این بخش به عدد ۱۷۳۹/ ۹ رسیده است. این یعنی از سال پایه ۱۳۹۵ تا امروز، قیمت‌ها حدود ۱۷برابر شده‌اند. تورم ماهانه گاوداری‌های صنعتی ۱/۸ درصد بوده که نسبت به فروردین کمی کاهش یافته است. در مقابل، تورم نقطه‌به‌نقطه یعنی مقایسه با اردیبهشت پارسال، ۱۶/ ۵درصد ثبت شده که نیم‌درصد بیشتر از ماه قبل است.
این رشد تورم نقطه‌به‌نقطه نشان می‌دهد در گاوداری‌ها همچنان فشار هزینه‌ها بر تولیدکننده پابرجاست. در میان اقلام گاوداری صنعتی، بیشترین تورم ماهانه برای گاو ماده شیری با
۵/۴درصد بوده، یعنی هزینه نگهداری و پرورش این گاو‌ها همچنان بالا می‌رود. در نقطه‌به‌نقطه، گاو نرداشتی (یعنی گاو نری که برای جفت‌گیری و اصلاح نژاد در گله نگهداری می‌شود) با ۴۴/۳درصد بیشترین افزایش قیمت را داشته است که نشان می‌دهد، بخشی از گله‌ها در حال بازسازی یا نوسازی‌اند و این هزینه‌ها به تولید شیر و گوشت منتقل خواهد شد.
کشتزارها، باغ‌ها و دام‌های سنتی زیر تیغ تورم.
اما اگر پای کشاورزی سنتی و دامداری کوچک در میان باشد، قصه کمی متفاوت است. در اردیبهشت ۱۴۰۴، شاخص قیمت تولیدکننده بخش «زراعت، باغداری و دامداری سنتی» به عدد ۱۷۶۹/ ۹ رسیده که نسبت به اردیبهشت پارسال ۲۳/۵درصد رشد داشته است. این یعنی تورم نقطه‌به‌نقطه در این بخش همچنان بالاست، هرچند نسبت به ماه قبل نیم‌درصد کمتر شده است. تورم سالانه در این گروه هم ۳۰/۱درصد است که نسبت به فروردین ۸/۰ درصد افت داشته.
بیشترین تورم نقطه‌به‌نقطه مربوط به «سبزیجات و حبوبات» با ۴۳/ ۴درصد است. یعنی قیمت این محصولات برای تولیدکننده به‌شدت بالا رفته و اثر آن در بازار خرده‌فروشی سبزیجات و حبوبات هم دیده می‌شود. کمترین تورم نقطه‌به‌نقطه هم مربوط به «پرورش گاوداری سنتی» با ۸درصد است.
بازار گوشت طیور، آیینه پروتئین مردم
در کنار این شاخص‌ها، نتایج آمارگیری کشتار طیور در سال ۱۴۰۳ تصویری روشن از بازار پروتئین ایران ارائه می‌دهد. در این سال، بیش از ۱/۳میلیارد قطعه پرنده وارد کشتارگاه‌های کشور شده‌اند که سهم عمده آن مرغ بوده است. این رقم معادل ۳/۵ میلیون تن گوشت طیور است که از این میان، ۲/ ۶ میلیون تن آن لاشه قابل مصرف بوده است. سهم مرغ از این رقم ۹۷درصد بوده و نشان می‌دهد، هنوز گوشت مرغ مهم‌ترین منبع پروتئینی خانوار ایرانی است.
استان گلستان با ۱۵۸میلیون قطعه مرغ و حدود ۳۰۰ هزار تن گوشت مرغ رکورددار تولید بوده است. بوقلمون، بلدرچین و شترمرغ هم سهم ناچیزی در سبد گوشت دارند و مصرف آنها بیشتر به سلیقه یا توان مالی برخی خانواده‌ها بستگی دارد.
این اعداد چه پیامی برای مردم دارند؟
در ساده‌ترین حالت، مردم باید بدانند، کاهش تورم سالانه یعنی سرعت رشد قیمت‌ها کمی مهار شده است، اما تورم ماهانه مثبت، یعنی تولیدکننده دوباره قیمت‌های فروش خود را بالا برده است. این یعنی احتمال تغییر قیمت در خرده‌فروشی وجود دارد. در بخش مرغ، افزایش شدید قیمت تخم‌مرغ خوراکی نشان می‌دهد باید منتظر تغییر در بازار این محصول بود. در گاوداری‌ها هم رشد آرام، اما پیوسته قیمت گاو شیری و گاو نرداشتی می‌تواند نشانه افزایش تدریجی قیمت گوشت و لبنیات باشد.
