جوان آنلاین: اقدامات نظامی علیه تأسیسات هسته‌ای صلح‌آمیز ایران، نه‌تنها نقض صریح حقوق بین‌الملل و تعهدات مندرج در معاهده NPT محسوب می‌شود، بلکه اساس نظام جهانی منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای را با بحران مشروعیت روبه‌رو می‌کند.
عباسعلی کدخدایی، عضو حقوقدان و رئیس پژوهشکده شورای نگهبان در گفت‌و‌گویی ضمن تسلیت ایام سوگواری حضرت اباعبدالله الحسین (ع) و گرامیداشت یاد و خاطره شهدای اقتدار ملی اظهار داشت: اصل مسئولیت‌جمعی به عنوان پایه و اساس نظام بین‌الملل شناخته می‌شود، این اصل بعد از شکل‌گیری جامعه ملل پس از جنگ جهانی اول و به طور مشخص پس از جنگ جهانی دوم شکل گرفت. اصل مسئولیت جمعی هنگام پیش آمدن یک تجاوز، متوجه همه دولت‌هاست، اینگونه نیست که تنها یک دولت مسئولیت داشته باشد و دولت‌های دیگر مسئولیتی نداشته باشند. نظام جدید و مدرن بین‌الملل که ایجاد شد، این نظام را با این ریشه و پایه شناختیم که همه دولت‌ها باید برای صلح و امنیت بهتر تلاش کنند، بنابراین اگر تجاوزی صورت می‌گیرد، تنها دو دولت درگیر نیستند بلکه همه دولت‌ها باید گام بردارند. باید متجاوز را تنبیه کنند که در این رابطه سوابق و نمونه‌هایی داشتیم. همچنین اگر پرداخت غرامتی لازم باشد، باید تعیین شود. این استاد دانشگاه گفت که تنبیه متجاوز از همه موارد مهم‌تر است تا جامعه بین‌الملل در آینده شاهد تجاوز دیگری نباشد.
توسل‌نشدن به زور برای همه دولت‌ها لازم‌الاجراست
این عضو حقوقدان شورای نگهبان در بخش دیگری از صحبت‌هایش درباره حمله رژیم‌صهیونیستی به ایران عنوان کرد: رژیم جعلی صهیونیستی مشروعیت اولیه و ذاتی ندارد. او به زور خودش را بر مردم منطقه و فلسطین تحمیل کرده است. رژیم اشغالگر قدس اگر سازمان ملل متحد در جایی قطعنامه داشته، نادیده گرفته و با اتکا بر حمایت‌های دولت امریکا و برخی دولت‌های غربی به انجام اقدامات خود پرداخته است. تجاوز اخیری که رژیم‌صهیونیستی علیه مردم ایران داشت، موضوع آشکاری بود و هیچ‌کس نمی‌تواند آن را نادیده بگیرد، این تجاوز آشکار و ناقض حقوق بین‌الملل است. وی به موضوع توسل‌نشدن به زور در حقوق بین‌الملل نیز اشاره کرد و گفت: این اصل از پایه‌های نظام بین‌الملل است که در منشور ملل متحد هم به آن توجه شده و قاعده‌ای لازم‌الاتباع برای همه دولت‌هاست. وقتی موضوعی یا مشکلی وجود دارد که می‌توان از طرق گوناگون حل کرد، تجاوز معنا و مفهومی ندارد، البته ادعا‌هایی که رژیم‌صهیونیستی داشته بی‌پایه و اساس بوده است. جمهوری اسلامی ایران براساس اسناد مختلف بین‌المللی و توافقنامه‌هایی که با آژانس انرژی اتمی داشته، فعالیت صلح‌آمیز هسته‌ای داشته است، اما رژیم جعلی صهیونیستی براساس ادعایی حمله‌ای انجام داد و دولت امریکا نیز حمایت کرد و به تجاوزات‌شان ادامه دادند.
لزوم تکرار قطعنامه۴۸۷
علیه رژیم‌صهیونیستی
کدخدایی در ادامه به حملات رژیم‌صهیونیستی در سال ۱۹۸۱ به مراکز هسته‌ای عراق اشاره کرد و گفت: شورای امنیت در آن موقع جلساتی برگزار کرد که به صدور قطعنامه۴۸۷ منجر شد که در آن از فعالیت هسته‌ای عراق حمایت و تجاوز رژیم‌صهیونیستی محکوم شد، این قطعنامه به اتفاق آرا تأیید شد و الزام به جبران خسارت نیز برای رژیم‌صهیونیستی در نظر گرفته شد.
وی اضافه کرد: به تازگی دیدم در نامه‌ای که وزیر امور خارجه کشورمان برای دبیرکل سازمان ملل ارسال کرده به این قطعنامه استناد شده است. ما باید مفاد این قطعنامه را پیگیری کنیم. در آن قطعنامه اشاره شده که اگر هر دولتی و رژیمی بخواهد از پیش خود حمله‌ای به تأسیسات هسته‌ای کند، نظام NPT و منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای از هم پاشیده خواهد شد.
این استاد حقوق بین‌الملل دانشگاه تهران خاطرنشان کرد: وقتی که ما موافقتنامه‌هایی با آژانس بین‌المللی اتمی داریم، چه جای حمله نظامی است؟ حمله به تأسیسات صلح‌آمیز هسته‌ای، ممکن است دولت‌های دیگر را هم ترغیب کند که در این سازمان عضو نمانند. هر دولتی که عضو NPT است، هم تعهداتی دارد و هم حقوقی، یعنی سازمان انرژی اتمی تکلیف دارد به صیانت از فعالیت‌های هسته‌ای آن کشور بپردازد.
آژانس انرژی اتمی جانبدارانه عمل کرد
کدخدایی همچنین اظهار داشت: مکانیسم حل و فصل اختلافات در اسناد آژانس بین‌المللی اتمی پیش‌بینی شده است. سال‌ها قبل هم که شاهد جانبداری‌هایی بودیم، تلاش‌هایی برای استفاده از این مکانیسم صورت گرفت. در مواد ۲۰ تا ۲۲ موافقتنامه با آژانس اجازه داده شده است که اختلافات ابتدا از طریق داوری و سپس از طریق روش‌های دیگر حل شود، اما باتوجه به عملکردی که آژانس داشت و جلسه‌ای که برگزار شد، نتیجه‌ای حاصل نشد، نمی‌توان امیدوار بود که از طریق این مکانیسم به چیزی رسید.
وی خاطرنشان کرد: عضویت در آژانس یک عضویت اختیاری بوده است. در موافقتنامه با آژانس تأکید شده که آژانس از تأسیسات و فعالیت‌های کشور‌ها صیانت می‌کند و به کشور‌های در حال توسعه هم کمک می‌کند که فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای داشته باشند. اکنون آژانس چه کمکی کرده و چه نتیجه‌ای داشته است؟ همه چیز یک طرفه بوده است. از ما نظارت خواسته و ما به تعهدات خود عمل کرده‌ایم، اما آژانس به تکالیفش عمل نکرده و حتی حاضر نشده است، حملات را محکوم کند. این استاد حقوق بین‌الملل دانشگاه تهران بیان داشت: در ماده۱۰ موافقتنامه با آژانس آمده که دولت‌ها می‌توانند به دنبال تأمین منافع ملی کشورشان هر وقت خواستند، از NPT خارج شوند. اگر قرار باشد آژانس یکطرفه و جانبدارانه عمل کند و تکالیفش را عمل نکند، چه فایده‌ای دارد که در این سازمان و NPT بمانیم؟ باید خارج شویم و روی پای خودمان بایستیم. ضرورتی ندارد عضو سازمانی باشیم که هر روز علیه ما بیانیه می‌دهد و هیچ‌گونه تسهیلاتی هم در زمینه رشد فعالیت‌های هسته‌ای ما فراهم نکرده است.
مسئولیت مجامع بین‌المللی
کدخدایی درباره شهادت دانشمندان هسته‌ای نیز ابراز داشت: حمله به دانشمندان هسته‌ای و دانشمندان هر کشوری تأسف‌آور است. حوزه هسته‌ای حوزه بسیار گسترده‌ای است و دانشمندان در کشور‌های مختلف مشغول تحقیق و توسعه در این حوزه هستند. رژیم‌صهیونیستی دانشمندان هسته‌ای ما را که در حال تحقیق و توسعه در حوزه‌های گسترده هسته‌ای بودند، مورد حمله قرار داد. وی با اشاره به قاعده تفکیک در اصول بین‌الملل اظهار کرد: در جنگ‌ها و درگیری‌های مسلحانه باید تفکیکی بین نظامیان و غیرنظامیان به وجود آید. در جنگ اخیر خیلی از مردم عادی اعم از دانشمندان هسته‌ای هدف قرار گرفتند. متأسفانه بیمارستان‌ها نیز همچون بیمارستان‌های غزه در امان نماندند و مورد هجوم دشمن قرار گرفتند.
این عضو حقوقدان شورای نگهبان گفت: در مسائل بشردوستانه بر اصل تفکیک تأکید شده است. غیرنظامیان اگر عامدانه مورد هدف قرار بگیرند، مسئولیت بین‌المللی دارد. دولت‌های دیگر هم باید محکوم کنند، اما شاهد بودیم که رژیم‌صهیونیستی این جنایات را انجام داد و به صراحت نیز اعلام کرد. شورای امنیت و مجامع بین‌المللی اکنون کجا هستند؟ اینها قطعاً مسئولیت دارند.
وی گفت: گویا سازمان هلال احمر در حال پیگیری‌های حقوقی در این زمینه است. اگرچه سازمان‌های بین‌المللی به دلیل اینکه هژمونی استکبار بر آن حاکم است، ممکن است اقدام جدی در این رابطه انجام ندهد، اما باید پیگیری‌ها انجام گیرد و از حقوق خودمان دفاع کنیم.
ضرورت برآورد خسارات دقیق از سوی دولت
کدخدایی در بخش پایانی صحبت‌هایش به ارائه پیشنهادی پرداخت و گفت: برای تعیین خسارت و دریافت غرامت که ممکن است در آینده پیگیری‌هایی در این رابطه صورت بگیرد و در مجامع بین‌المللی مطرح شود، باید برآورد دقیقی داشته باشیم. وی افزود: لازم است دولت با تشکیل کمیسیونی متشکل از سازمان‌ها و دستگاه‌ها برآورد خسارات داشته باشد و آن خسارات را اصطلاحاً تقویم ریالی کند. آماده‌سازی این برآورد در انجام پیگیری‌ها کمک‌کننده خواهد بود.
این استاد حقوق دانشگاه تهران همچنین در پاسخ به سؤال مجری این برنامه گفت: در قانون مجازات پیش‌بینی شده که اگر یک فرد خارجی منافع ملی را در داخل کشور به خطر بیندازد، می‌توانیم او را مورد محاکمه قرار بدهیم. برخی شعب دادگاه‌ها به این منظور در نظر گرفته شده است.
وی در همین رابطه به پیگیری حقوقی و کیفری ترور سردار شهید سلیمانی اشاره کرد و اظهار داشت: دادگاه حقوقی رأی خود را صادر کرده است. دادگاه کیفری نیز در حال صدور رأی است. آرای این دادگاه‌ها مؤثر است، اما در خصوص اجرای آن شرایط و ترتیباتی وجود دارد.
کدخدایی تأکید کرد: ما باید به عنوان یک نظام و حاکمیت مستقل، مجرمانی را که به منافع ملی و اتباع ما متجاوز می‌شوند، محاکمه کنیم، بنابراین ضرورت دارد، محاکم داخلی‌مان پیگیری داشته باشند.
