جوان آنلاین: چین به عنوان یک قدرت بین‌المللی همواره به دنبال حوزه‌های نفوذ جدید برای خود است و از ابزار‌های مختلفی همچون اقتصاد و ژئوپلتیک استفاده می‌کند. سیاست حوزه نفوذ علاوه بر شرق و دریای چین جنوبی به عنوان حوزه سنتی این کشور، مناطق دیگر را نیز دربر می‌گیرد که آفریقا نیز از آن جمله است. اخیراً اولین رزمایش نظامی بین چین و مصر با عنوان «عقاب‌های تمدن ۲۰۲۵» انجام شده است. وزارت دفاع ملی چین در بیانیه‌ای اعلام کرد این رزمایش که از اواسط آوریل تا اوایل می‌برگزار می‌شود اولین تمرین مشترک بین ارتش‌های دو کشور برای ارتقای همکاری عملی و افزایش اعتماد و دوستی متقابل بین دو ارتش است. نیرو‌های مسلح مصر نیز اعلام کرد این رزمایش با تعدادی از هواپیما‌های جنگنده چندمنظوره و با هدف تبادل تخصص و افزایش مهارت‌های نیرو‌های شرکت‌کننده انجام می‌شود. در ارتباط با این موضوع و تلاش‌های چین برای افزایش حوزه نفوذ در این منطقه چند نکته حائز اهمیت است.
رویکرد راهبردی چین به آفریقا
یکی از جنبه‌های افزایش قدرت چین، ایفای نقش مسئولانه در محیط بین‌الملل و عملکرد مستقل به عنوان یک قدرت بین‌المللی است. برای بسیاری از کشور‌ها از آسیا گرفته تا آفریقا و بخش‌هایی از اروپا، چین به مهم‌ترین شریک اقتصادی تبدیل شده است. کشور‌های آفریقایی در این خصوص پیشتاز هستند. کشور‌های این قاره که در گذشته مستعمره دول اروپایی بودند تا سال ۲۰۰۹ به بزرگ‌ترین شریک تجاری چین تبدیل شدند و چین نیز به بزرگ‌ترین کشور وام دهنده به بخش دولتی آفریقا مبدل شد. سرمایه‌داران چینی بین سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۹ حدود ۱۵۳ میلیارد دلار به وام گیرندگان بخش دولتی آفریقا وام داده‌اند. صنایع چین برای تولید نیازمند مواد خام صنعتی، کشاورزی و معدنی هستند و آفریقا ظرفیت بسیاری برای عرضه این مواد به چین دارد. چین برعکس غربی‌ها در کشور‌هایی سرمایه‌گذاری می‌کند که تحریم هستند یا از ثبات سیاسی لازم برخوردار نیستند. شرکت‌های چینی در فعالیت‌های زیربنایی مانند احداث کارخانه برق، انتقال خطوط لوله، تأسیس بیمارستان و کارخانه‌های صنعتی سرمایه‌گذاری می‌کنند که این کشور‌ها به شدت به آنها نیاز دارند. این سرمایه‌گذاری‌ها موجب افزایش حجم تجارت چین و آفریقا شده است. در سال ۲۰۲۳ اداره کل گمرک چین گزارش کرد چین و کشور‌های آفریقایی ۰۹/۲۸۲ میلیارد دلار کالا مبادله کردند که نسبت به سال ۲۰۲۲، ۵/۱ درصد افزایش داشت. صادرات چین به کشور‌های آفریقا در سال ۲۰۲۲ با افزایش ۵/۷ درصدی به ۷۸/۱۷۲ میلیارد دلار رسید، در حالی که واردات چین از آفریقا رقم ۳۱/۱۰۹ میلیارد دلار را نشان می‌دهد.
نیاز مصر به سرمایه‌گذاری چین
چین و مصر در سال ۲۰۱۵ روابط دوجانبه را به مشارکت استراتژیک جامع ارتقا دادند. در سال ۲۰۲۴ مقامات مصری اعم از وزیر خارجه، نخست‌وزیر و رئیس‌جمهور این کشور به چین سفر کردند. عبدالفتاح السیسی رئیس‌جمهور مصر در می۲۰۲۴ برای شرکت در مجمع همکاری چین و کشور‌های عربی و اجلاس چین و مصر به پکن سفر کرد. این هشتمین سفر السیسی به چین از سال ۲۰۱۴ بود که نشان از ایجاد تعامل گسترده در زمینه‌های مختلف بین دو طرف دارد. برای چین گسترش روابط با مصر با افزایش مشارکت‌های بین‌المللی در طرح کمربند و راه از سال ۲۰۱۳ معنا می‌یابد که نقش مهمی در امنیت انرژی، تجارت و قرارداد‌های چین دارد. در یک دهه گذشته چین یکی از مهم‌ترین شرکای تجاری مصر بوده است. بخش عمده سرمایه‌گذاری چین از سال ۲۰۱۶ و در منطقه اقتصادی سوئز انجام شده است. در این سال یک پارک صنعتی با بیش از ۱۶۰ شرکت چینی با تولید ده‌ها هزار شغل برای مصری‌ها در این منطقه ایجاد شد. سرمایه‌گذاری چین در این منطقه تا آخر ۲۰۲۴ به ۳ میلیارد دلار رسید، در حالی که درآمد مصر از کانال سوئز در سال ۲۰۲۴ حدود ۶۰ درصد کاهش یافت، این سرمایه‌گذاری خارجی که به ویژه از سوی امارات و چین انجام شد نقش مهمی در بقای اقتصاد مصر داشت. در روابط اقتصادی بین دو کشور، تراز تجاری کاملاً به نفع چین است. به عبارت دیگر مشارکت جامع استراتژیک دو کشور کاملاً به نفع چین ارزیابی می‌شود. در سال ۲۰۲۲ حجم تجارت طرفین حدود ۱۳ میلیارد دلار بود که ۵/۱۱ میلیارد دلار صادرات چین به مصر و مابقی صادرات مصر به چین بود. انرژی، عمده کالای صادراتی مصر به چین است که میزان آن از ۳۰ درصد در ۲۰۱۴ به ۵۶ درصد در سال ۲۰۲۲ رسید.
همکاری‌های دفاعی گام به گام
همکاری دفاعی نیز بخشی از روابط راهبردی پکن - قاهره است. اولین رزمایش مشترک دو کشور در سال ۲۰۱۹ با تأکید بر مبارزه با تروریسم و دزدی دریایی، تمرینات حمل و نقل با آرایش‌های دریانوردی برگزار شد. در آگوست ۲۰۲۴ نیروی هوایی چین در نمایشگاه هوایی مصر حضور یافت. در همان ماه دو کشور رزمایش دریایی مشترکی در مدیترانه انجام دادند. در سال‌های اخیر موضوع خرید جنگنده‌های جی - ۱۰ ساخت چین از سوی مصر برای کاهش وابستگی به غرب مطرح بوده است. این موضوع به ویژه با در نظر داشتن اینکه مصر از سال ۲۰۱۸ در تلاش برای خرید جنگنده اف - ۳۵ از امریکاست و تاکنون موفق به دریافت آن نشده دارای اهمیت قابل توجه است.
تنوع‌بخشی دفاعی مصر و تعمیق نفوذ چین در آفریقا
همکاری‌های چین با مصر بخشی از پازل بزرگ این کشور برای اثرگذاری بیشتر به ویژه در شمال آفریقاست. السیسی در یک مصاحبه قدیمی با واشینگتن پست کمی قبل از انتخاب به ریاست جمهوری مصر با انتقاد از دولت امریکا گفته بود: «شما مصر را رها کردید. به مصری‌ها پشت کردید و آنها این را فراموش نخواهند کرد.» به طور کلی نارضایتی مصر از سیاست ناکارآمد امریکا در جریان تحولات موسوم به بهار عربی در مصر، این کشور را برای ایجاد تنوع در شرکای خارجی مصمم کرد و چین مهم‌ترین گزینه در این راه بود. با توجه به لزوم تنوع‌بخشی در شرکای بین‌المللی و در نظر داشتن روند افزایشی همکاری‌های اقتصادی و دفاعی، رزمایش مشترک چین و مصر از اهمیت قابل توجه برخوردار است. با اینکه بخشی از ناوگان نظامی هوایی مصر از جمله جنگنده‌های اف - ۱۶ و بالگرد‌های CH- ۴۷ Chinook و
AH- ۶۴ Apache ساخت امریکاست و مصر قرار است هواپیما‌های ترابری C- ۱۳۰ نیز از واشینگتن دریافت کند، اما حضور جت‌های جنگنده چینی J- ۱۰C و هواپیما‌های ترابری Y- ۲۰ در این رزمایش، تحول در روابط دفاعی مصر را به ذهن متبادر می‌کند. محمد سلیمان، عضو اندیشکده خاورمیانه در این باره معتقد است: «رزمایش‌های مصر و چین نشان‌دهنده یک تغییر اساسی در ژئوپلتیک خاورمیانه است، زیرا مصر که متحد امریکاست با چین برای نمایش قدرت نظامی در فاصله ۶ هزار کیلومتری از پکن همکاری می‌کند. این رزمایش، جنگنده‌های J- ۱۰C و هواپیما‌های ترابری Y- ۲۰ چین را برجسته می‌کند و عملیات‌های دوربرد و سازگاری با محیط‌های منطقه‌ای را نشان می‌دهد و در نتیجه اعتبار جهانی آن را تقویت می‌کند.» در مجموع از یکسو به نظر می‌رسد پکن تمایل دارد تا از این رزمایش به عنوان بستری برای تبلیغ جنگنده‌های پیشرفته خود استفاده کند و به گسترش صادرات تجهیزات نظامی بپردازد. از سوی دیگر ترامپ کمک‌های خارجی امریکا را به پایین‌ترین حد کاهش داده است. در مورد مصر نیز هر چند روابط مصر و امریکا در شرایط مطلوب قرار دارد، اما به نظر می‌رسد ترامپ چندان از عملکرد مصری‌ها در بحران غزه راضی نیست. در این شرایط مصر با میزبانی از نیروی هوایی چین، این پیام را به واشینگتن ارسال می‌کند که قادر به تنوع بخشیدن در تدارکات دفاعی خود است.
