زباله‌ها که محصول دست انسان‌ها بوده و به عنوان «طلای کثیف» مطرح هستند، حالا بلایی بر سر طبیعت و محیط‌زیست آورده‌اند که راه نفس این موجود دو پا را هم بسته و زندگی را برای آن دشوار کرده‌اند. مازندران که به عنوان یکی از سرسبزترین و زیباترین استان‌های ایران مطرح است، حالا و در شرایط عادی شهروندانش روزانه ۴ میلیون تن زباله تولید می‌کنند که همین مقدار زباله قدرت تولید یک میلیون تن شیرابه سمی و مخرب را دارد، به طوری که به گفته معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری مازندران ۷۰۰حلقه چاه آب شرب در معرض خطر فسفات و کربوهیدراته قرار دارد که اگر نسبت به محافظت از آن‌ها چاره‌ای اندیشیده نشود، اتفاقات ناگواری در راه است.
مازندران که طی سال‌های اخیر به دلیل کاهش بارش‌ها شرایط سختی را تجربه می‌کند، حالا اسیر زباله‌هایش شده و همان آب‌های موجود را هم به خاطر آلوده و سمی‌شدن از دست می‌دهد. براساس گزارش‌ها روزانه حدود ۴ هزار تن زباله در اقصی نقاط مازندران تولید می‌شود که تقریباً هیچ برنامه‌ای برای استفاده از این طلای کثیف وجود ندارد و هر چه تاکنون بوده حرف و قول و وعده مسئولان بوده و دیگر هیچ.
زباله‌هایی که توانایی رسیدن به ۶ هزار تن در یک روز را دارند و به اذعان معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری مازندران آب‌های این استان به واسطه تولید میلیون‌ها لیتر شیرابه زباله‌هایی که در جنگل و کوه و دشت روی هم انباشت شده‌اند در معرض خطر سمی شدن قرار دارند.
رضا علیخانی با بیان اینکه بازچرخانی آب و پسماند دو موضوع مهم استان است که هر دوی آن برای مناطق مختلف مازندران اولویت دارد، می‌گوید: «مازندران، منطقه‌ای با تنوع بالای زیست‌محیطی است که ۸۰درصد آن را جنگل و مرتع و ۲۰ درصد را جلگه تشکیل می‌دهد.
این استان دارای ۲۲ شهرستان، ۶۴ شهر، ۵۸ بخش و ۳هزار و ۲۶۰ روستای بالای ۲۰ خانوار می‌باشد که ۳۱ مرکز پردازش و دفن زباله حدود ۱۰۰ هکتار در نقاط مختلف جانمایی شده است.»
براساس آمار‌های مستند که هر از گاهی از طرف استانداری و سازمان حفاظت محیط‌زیست و شهرداری‌ها منتشر می‌شود، روزانه ۴ هزار تن زباله شهروندان مازنی جمع‌آوری و در روستا‌ها و شهرستان‌ها دفن یا روی هم انباشت می‌شود، اما، چون مازندران یکی از استان‌های مسافرپذیر بوده و در تعطیلات مختلف هموطنان زیادی به سمت آن می‌روند، آمار تولید زباله هم در پیک سفر‌ها تغییر کرده و در این ایام به حدود ۶ هزار تن در روز می‌رسد. زباله‌هایی که در گوشه و کنار جنگل‌ها ساحل، کوه، رودخانه‌ها و جاده‌ها به وضوح دیده می‌شوند و هر کس فکر می‌کند دیگران باعث و بانی به وجود آمدن چنین مناظر زشت و کثیف و متعفنی هستند.
هجوم شیرابه‌ها به زندگی شهروندان
اگر تاکنون از زباله‌ها به عنوان آلوده‌کننده طبیعت نام برده می‌شد، اما حالا شیرابه‌های آن‌ها به حدی رسیده است که می‌تواند آب‌های موجود را به حدی سمی کند که زندگی شهروندان و کشاورزی و حتی صنایع را به چالش بکشد.
به گفته معاون عمرانی استاندار مازندران تولید یک میلیون لیتر شیرابه، به صورت روزانه از زباله و پسماند در این استان یک فاجعه است.
وی با بیان اینکه ۱۴۰ هزار حلقه چاه آب در مازندران وجود دارد که ۷۰۰حلقه از این چاه‌ها آب شرب هستند، می‌گوید: «به دلیل بالا بودن سطح آب، خطر فسفات و کربوهیدراته‌شدن آب شرب به ویژه در غرب استان بسیار بالاست و این منطقه را تهدید می‌کند.»
علیخانی با بیان اینکه دو زباله‌سوز ساری و نوشهر و شش کارخانه کود کمپوست در مازندران با میانگین ۴۷درصد پیشرفت کاری در حال ساخت است که تنها توان پردازش ۲ هزار و ۵۰۰ تن زباله را دارند، تأکید می‌کند: «مازندران هزار و ۵۰۰ تن کمبود ظرفیت در این بخش دارد که با آغاز طرح‌های جدید در رامسر، چالوس و آمل و با اتمام طرح‌های قبلی، شاید مشکل پسماند حل شود.»
این مسئول نگاه به آینده زباله را سیاست دپوی صفر می‌داند تا انباشت زباله در استان اتفاق نیفتد و در همین راستا می‌گوید: «زباله‌های موجود باید امحا و تبدیل به کود و کمپوست، گازوئیل، برق و آب تصفیه شده و گاز شود که ۷۵ درصد زباله را شامل می‌شود و ۲۵ درصد دیگر باید بازیافت شود.»
ناگفته نماند در کنار شیرابه‌های زباله‌ها، استفاده از کود‌های شیمیایی و سموم کشاورزی و همچنین فاضلاب خانگی و صنعتی، آب سفره‌های زیرزمینی را هدف قرار داده و آن‌ها هم از تهدید آلوده شدن‌ها به دور نیستند.
راهکار‌هایی که عملیاتی نمی‌شوند
یکی از نکات مهم در صحبت‌های مسئولان این است که وقتی از مشکلی بزرگ حرف می‌زنند، برای حل آن راهکار‌های بسیار ساده و کم هزینه‌ای هم ارائه می‌کنند، اما معلوم نیست چرا در عمل هیچ اتفاقی رخ نمی‌دهد و این طرح‌ها مورد استفاده قرار نمی‌گیرند تا گرفتاری‌های موجود از بین بروند.
مثل معاون عمرانی استاندار مازندران که معتقد است شیرابه زباله‌های موجود با هزینه ناچیز قابل مهار است و می‌گوید: «مثلاً زباله‌های قدیمی همانند آنجلس سی بابل که حدود ۴ میلیون متر مکعب در این منطقه دپو شده با اجرای لندفیل و تصفیه خانه قابل حل است.»
علیخانی ادامه می‌دهد: «دپو‌هایی که در گذشته انجام شده است در ۳۱ نقطه استان قرار دارند و حالا فشرده و پر شده‌اند که عمدتاً در دل طبیعت قرار دارند، با این حال بوی آن‌ها با آهک و مواد شیمیایی قابل رفع است و به از بین بردنشان می‌توان سیما و منظر این مناطق را تغییر داده و به فضای سبز تبدیل کنیم، با این حال برای رفع کامل مشکل پسماند مازندران به حدود هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز است.»
وی سیاست تفکیک زباله از مبدأ را مهم‌ترین راهکار برای کاهش مشکل پسماند مازندران عنوان کرده و می‌گوید: «برای رفع مشکل زباله، هم‌اکنون استان را به هشت پهنا تقسیم کرده‌ایم، ولی باید به ۱۱پهنا تقسیم شود و نیروگاه بیوگاز آمل، چالوس و رامسر به پهنه‌بندی استان اضافه شود.»
معاون عمرانی استاندار مازندران عمارت زباله آمل محل دفن زباله شهرستان را نیازمند ایزولاسیون و مکش شیرابه از دل زمین محل دفن معرفی کرده و تصریح می‌کند: «۵/۲ میلیون تن زباله دپو شده در عمارت زباله آمل موجود است که دیگر دپو زباله در این شهرستان پاسخگو نیست و به جای آن امحا زباله باید در دستور کار باشد. ضمن اینکه در یک زمین ۵/۵ هکتاری، کارخانه ۵۰۰ تنی طراحی و اجرا خواهد شد.»
علیخانی با بیان اینکه طرح‌های پسماند در بهشهر، قائم‌شهر، بابل، بابلسر، نور، نوشهر و تنکابن به حدود ۶۰۰ میلیارد تومان بودجه نیاز دارد، خاطرنشان می‌کند: «بر اساس مطالعات انجام شده، ریجگتی کارخانه‌های کمپوست برخی شهرستان‌ها به نیروگاه‌های زباله‌سوز ساری و نوشهر منتقل می‌شود.»
