هر گاه از میوه‌های گرمسیری نامی آورده می‌شود، اذهان به سمت میوه‌هایی، چون موز، انبه، نارگیل، خرما و مانند آن می‌رود، در حالی که در سیستان و بلوچستان به علت شرایط آب و هوایی ویژه و چهار فصل بودن انواع میوه‌ها به ویژه میوه‌های گرمسیری خاص کشت و تولید می‌شود. میوه‌هایی که مانند آن در هیچ جای ایران یافت نمی‌شود و نه تنها خیلی از آن‌ها را ندیده و طعم‌شان را نچشیده‌ایم، بلکه نامی هم از آن‌ها نشنیده‌ایم، اما مشکل اینجاست که همین میوه‌ها به خاطر خشکسالی و بی‌توجهی‌ها در حال از بین رفتن هستند. محصولاتی که هر کدامشان می‌تواند برای کشور ارزآوری داشته باشد. حالا معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهادکشاورزی استان با بیان اینکه سالانه ۶۰۰ هزار تن انواع میوه در ۱۰۰ هزار هکتار از باغات این منطقه تولید می‌شود، از شناسنامه‌دارشدن ۱۰۰ هزار هکتار از باغات سیستان‌و‌بلوچستان براساس دستورالعمل جدید ابلاغ شده از طرف وزارت جهاد کشاورزی و با همکاری اتاق اصناف کشاورزی خبر داده است.
سیستان و بلوچستان را باد سرزمین گنج‌های نهفته و شگفتی‌ها نامید. جایی که میوه‌های منحصر به فردش در ایران یکی از این شگفتی‌هاست. این استان برخلاف آنچه تاکنون بر آن گذشته و در اذهان عمومی به عنوان منطقه‌ای محروم معرفی شده، اما از چنان نعمات فراوان خدادادی بهره‌مند است که گویا گوشه‌ای از بهشت در این سرزمین آفریده شده است.
گذشته از ظرفیت‌ها و توانمندی‌های بیکران سیستان و بلوچستان در زمینه‌های مختلف و دسترسی آن به آب‌های آزاد دنیا، تولیدات بخش کشاورزی آن بی‌مانند است.
تولیدات از خرما تا مرکبات
حتماً بسیاری از هموطنان هنوز میوه‌های خوش آب و رنگ و شیرینی همچون گوآوا، بیدام و پاپایا را که در سیستان و بلوچستان کشت می‌شوند را اصلاً ندیده باشند، چه برسد به آنکه مزه آن‌ها را یکبار امتحان کرده باشند. جدای از منحصربه‌فرد بودن این میوه‌ها رویش آن‌ها در دل کویر و زمین داغ، معجزه‌ای است که هر صاحب فکری را به تأمل وا‌می‌دارد. موقعیت جغرافیایی و تأثیر باد‌های موسمی اقیانوس هند این منطقه را مستعد پرورش نباتات گرمسیری منحصر به فردی کرده که موز، انبه، نارگیل، تمرهندی، چیکو، کنار پیوندی و غیرپیوندی از دیگر اقسام آن می‌باشد.
تنوع اقسام خرما از دیگر شگفتی‌های طبیعت این استان است. جالب است بدانیم حدود ۳۰ نوع خرما از جمله انواع هلیله، مضافتی، نیکدیمی، شکری، بیگم، جنگی، کوتومی و دشتاری، مولس، تورگی، شکنک، سبزو، ماکیلی، ربی، چکردی، راسکویی، پوپو، سنک‌شکن، خشکیج، شریفه، چرپان و بارشاهی تنها در منطقه بلوچستان حاصل می‌شود. چند سالی است که به دلیل خشکسالی‌ها و محدودیت‌های کشت بسیاری از میوه‌های این استان در حد مصرف داخلی است و به سایر استان‌ها نیز صادر نمی‌شود. با این حال علاوه بر میوه‌های گرمسیری منحصر به فرد، مرکبات سیستان وبلوچستان شامل ترنج، پرتقال، گریپ فروت و نارنگی، انواع انار و میوه‌های جالیزی از دیگر محصولاتی هستند که طعم آن‌ها متفاوت از اقسامی است که در سایر نقاط کشور کشت می‌شود.
مدیریت برای افزایش کمیت و کیفیت محصولات
بعد از اینکه بخشی از باغات سیستان و بلوچستان به خاطر خشکسالی از بین رفت و میزان تولید محصول در این استان کاهش یافت، حالا دولت برنامه‌ای را تدوین کرده که بر اساس آن قرار است باغات این استان شناسنامه‌دار شوند.
کاری که با بازدید‌های میدانی و راستی آزمایی می‌تواند علاوه بر ساماندهی باغات، آمار میزان تولید محصولات را هم به صورت دقیق مشخص کند. در همین رابطه، معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهادکشاورزی سیستان و بلوچستان با بیان اینکه سالانه ۶۰۰ هزار تن انواع میوه در ۱۰۰ هزار هکتار از باغات استان تولید می‌شود، می‌گوید: «براساس دستورالعمل جدید ابلاغ شده از وزارت جهاد کشاورزی با همکاری اتاق اصناف کشاورزی ۱۰۰ هزار هکتار باغات استان شناسنامه‌دار می‌شوند.»
امان‌اله طوقی با تأکید بر اینکه برنامه‌ریزی و مدیریت کلان زیربخش باغبانی در راستای افزایش کمی و کیفی تولید، اصلاح باغات و بهره‌وری از عوامل و منابع تولید، هویت بخشی صنفی به باغداران و بسترسازی در راستای ایجاد و اتصال حلقه‌های زنجیره تولید، تکمیل زنجیره ارزش محصولات باغی و توسعه صادرات از مهم‌ترین اهداف تعریف شده در این طرح است، ادامه می‌دهد: «شناسنامه باغی، مدرک رسمی حاوی مشخصات کامل فنی و تخصصی باغات به منظور شناسایی و ساماندهی آمار عرصه‌های باغی است که حداقل سالی یکبار مورد بازدید میدانی و راستی‌آزمایی قرار می‌گیرد.»
وی با اشاره به اهمیت این موضوع تصریح می‌کند: «هدف این طرح فراهم آوردن امکان استفاده و بهره‌برداری از آمار دقیق باغداران در راستای توسعه صادرات است.»
طوقی ادامه می‌دهد: «برنامه‌ریزی و مدیریت کلان زیربخش باغبانی در راستای افزایش کمی و کیفی تولید، اصلاح باغات و بهره‌وری از عوامل و منابع تولید، هویت بخشی صنفی به باغداران و بسترسازی در راستای ایجاد و اتصال حلقه‌های زنجیره تولید و تکمیل زنجیره ارزش محصولات باغی از مهم‌ترین اهداف تعریف شده در این طرح است.»
مستعد‌ترین برای تولید محصولات گرمسیری
شرایط آب و هوایی گرم و مرطوب و تقریباً استوایی، سیستان و بلوچستان را به خواستگاه متنوع‌ترین میوه‌های گرمسیری کشور تبدیل کرده است؛ میوه‌هایی خاص که در مزه و نمونه کم نظیر بوده و توجه هر مخاطبی را به خود جلب می‌کند. نزدیکی به دریای عمان و اقیانوس هند در کنار همجواری با کشور‌های آسیایی سبب شده تا این منطقه مستعد‌ترین نقطه کشور در زمینه تولید انواع محصولات گرمسیری باشد.
مناطق جنوبی سیستان و بلوچستان مانند سراوان، مهرستان، سیب سوران، خاش، چابهار، کنارک، نیکشهر، قصرقند، فنوج، بمپور و سرباز از جمله مناطق مستعد در تولید این نوع میوه‌ها هستند به گونه‌ای که در این استان ۶ هزار و ۴۰۰ هکتار سطح زیر کشت میوه‌های گرمسیری است. اغلب این میوه‌ها دارای طعم و عطر خاصی و در صنایع مختلف عطرسازی، غذایی و حتی دارویی کاربرد‌های فراوانی دارند، اما متأسفانه در داخل کشور ناشناخته باقیمانده و آنگونه که باید مورد بهره‌برداری قرار نگرفته است. باغات میوه سیستان و بلوچستان ظرفیت عظیمی هستند که با کمی توجه به آن‌ها می‌توان علاوه بر اشتغالزایی در این منطقه محروم، به ارزآوری برای کشور هم فکر کرد.
