دارویار را باید پیشانی طرح‌های اجتماعی دولت سیزدهم دانست؛ طرحی که بنا بود یاریگر مردم برای تأمین داروهای‌شان باشد، اما اکنون سه ماه پس از اجرایی‌شدن این طرح نواقص آن مشخص شده‌است؛ نواقصی که از یک سو منجر به کمبود‌های دارویی و عدم تمایل شرکت‌های داروسازی به تولید دارو شده و از سوی دیگر به واسطه همراهی نکردن بیمه‌ها و به‌خصوص بیمه تأمین اجتماعی، موجب‌شده تا نسخه بیماران تحت حمایت این سازمان از سوی داروخانه‌ها یا پیچیده نشده یا آزاد حساب شود! این مسئله با طغیان آنفلوآنزا در کشور بیش از پیش نگران‌کننده شده‌است. خلاصه اینکه دارویار تا به اینجای کار نتوانسته به اهداف خودش دست یابد و کارشناسان حوزه سلامت را به یاد طرح شکست خورده تحول سلامت می‌اندازد! طرحی که نه فقط به اهداف خود دست پیدا نکرد، بلکه بدهی‌های میلیاردی و هزینه‌های کلان را هم روی دست نظام سلامت گذاشت. حالا سه ماه پس از اجرای دارویار فرصت خوبی است تا این طرح و نواقص آن هر چه زودتر بازنگری شود تا این طرح هم به سرنوشت طرح تحول سلامت دچار نشود.
طرح دارویار، طرحی است که از سوی دولت سیزدهم برای بهبود نظام توزیع دارو در کشور مصوب شد. تا سر و سامانی به وضعیت دارو و درمان بدهد، اما اجرای نصفه نیمه این طرح و عدم همراهی سایر دستگاه‌ها از جمله بیمه‌ها موجب‌شده تا در بحبوحه شیوع کرونا و طغیان آنفلوآنزا شرکت‌های دارویی از تولید آنتی‌بیوتیک و سرم امتناع ورزند و خواهان تأمین هزینه‌هایشان با قطع ارز دولتی و جایگزینی ارز نیمایی باشند. از سوی دیگر پرداخت‌های تأمین اجتماعی به داروخانه‌ها غالباً دیرهنگام انجام می‌شود و این مسئله هم مزید بر علت شده تا طرح دارویار را با چالش مواجه کند.
تأمین اجتماعی متهم ردیف اول شکست احتمالی دارویار
بحث پرداخت مطالبات دارویی چالش همیشگی حوزه سلامت است و شاید بتوان آن را به عنوان پاشنه‌آشیل طرح دارویار دانست. این مسئله همچنان موضوعی چالش‌برانگیز در حوزه داروی کشور است؛ به طوری که به گفته مسئولان انجمن داروسازان ایران و همچنین سندیکای صاحبان صنایع دارو‌های انسانی ایران موضوعی که می‌تواند طرح دارویاری را تهدید کند، رفتار سازمان تأمین اجتماعی و چند بیمه دیگر است، چراکه با وجود اینکه ماه سومی است که طرح دارویاری اجرا می‌شود، اما سازمان بیمه‌گری مانند تأمین اجتماعی پول داروخانه‌ها را نمی‌دهد یا با تأخیر فراوان پرداخت می‌کند و این تأخیر در پرداختی‌ها با گلایه داروخانه‌ها و مراکز درمانی مواجه شده‌است، چراکه فشار مالی بالایی بر آن‌ها وارد می‌شود. اهمیت نقش بیمه‌ها و به ویژه بیمه تأمین اجتماعی با ۴۵ میلیون بیمه‌شده تا آنجایی است که بسیاری از کارشناسان و صاحبنظران حوزه سلامت معتقدند آنچه می‌تواند طرح دارویار را زمین بزند، عمل‌نکردن بیمه‌ها به تعهداتشان است! موضوعی که بهرام عین‌اللهی، وزیر بهداشت هم نسبت به آن واکنش نشان داد و چندی پیش در آیین نکوداشت روز ملی بیمه سلامت اعلام کرد که «وزارت بهداشت به تنهایی نمی‌تواند بحث بیمه همگانی را ادامه دهد و همه اعم از مجلس و سازمان برنامه و بودجه باید کمک کنند. شخصاً به بیمه اعتقاد دارم و فکر می‌کنم راه‌حل سلامت مردم در بیمه‌هاست. هر چه بیمه‌ها را قوی‌تر کنیم، سلامت بهتر تضمین می‌شود. در عین حال حتماً دنبال طرح‌های ارتقای بیمه‌ها یا شاید تجمیع بیمه‌ها هستیم. اکنون بیمه سلامت در پرداخت‌ها به‌روز است، اما متأسفانه بیمه تأمین اجتماعی خیلی عقب است.»
وی تأکید کرد که «اگر طرح دارویاری شکست بخورد، من شکستش ندادم، بلکه سازمان‌هایی که باید کمک کنند و نکردند آن را شکست دادند. این موضوعات به کمک همگانی نیاز دارد.»
خروجی عملکرد ضعیف مدیران سازمان تأمین اجتماعی
عبدالحسین روح‌الامینی، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس هم با تأکید بر اینکه موضوع بدهی دولت به تأمین اجتماعی و تأمین اجتماعی به بیمارستان‌ها، داروخانه‌ها و مراکز بهداشتی و درمان و دانشگاه‌های علوم پزشکی مشکل جدیدی نیست و سال‌ها است با این مشکل مواجه هستیم، معتقد است: «عملکرد ضعیف مدیران سازمان تأمین اجتماعی، شستا و بیمه تأمین اجتماعی در مدیریت و تهاتر این مطالبات و بدهی‌ها باعث‌شده که در مسیر انجام وظایف واحد‌های درمانی، داروخانه‌ای و بیمارستان‌ها و آزمایشگاه‌ها مشکلات زیادی ایجاد و فشار زیادی به مردم و بیماران وارد شود، این در حالی است که خدمات‌گیرندگان در زمان مناسب حق بیمه خود را پرداخت کرده‌اند و انتظار دارند خدمات خوبی را دریافت کنند و دولت به تعهداتش در زمان مناسب عمل کند.» به گفته روح‌الامینی این بدهی‌ها مشکلاتی را در چرخه درمان، تولید، توزیع و تأمین دارو‌ها و ملزومات پزشکی برای صنایع مرتبط ایجاد کرده‌بود که با اجرای طرح دارویار و آزادشدن قیمت مواد اولیه دارو و ملزومات و تجهیزات پزشکی دولت به بخشی از وظایفش که پرداخت مابه‌التفاوت بوده عمل کرد، اما تأمین اجتماعی همچنان بدهی طولانی مدتی را که از قبل انباشت شده‌بود، تسویه نکرده‌است و با تأخیر مجدد، منابع طرح دارویار را نیز نتوانسته پرداخت کند و در حال حاضر فاصله‌ای میان کیفیت ارائه خدمات بین سلامت که به خوبی وظایفش را انجام می‌دهد و بیمه تأمین اجتماعی ایجاد شده‌است.
رئیس کمیته دارو و غذا کمیسیون بهداشت و درمان مجلس تأکید می‌کند: «انصاف نیست بیمه‌شدگان تحت پوشش بیمه سلامت از خدمات راضی و کارگران و افراد تحت پوشش تأمین اجتماعی از نحوه ارائه خدمات ناراضی باشند؛ متأسفانه بدقولی و بدعهدی‌ها باعث می‌شود که این چرخه نتواند به خوبی و در زمان مناسب کارش را انجام دهد.»
ادعای پرداخت مطالبات داروخانه‌ها طبق قرار
شهرام غفاری، مدیر کل درمان غیر مستقیم سازمان تأمین اجتماعی در برنامه‌ای تلویزیونی با تأکید بر اینکه سازمان تأمین اجتماعی ادعا دارد مطالبات داروخانه‌ها را طبق قرار پرداخت می‌کند، افزود: «طرح دارویار ۲۳ تیر به موجب تفاهمنامه ۴۳ بندی شروع شد. زمانی که این طرح مصوب شد ما هزارو۷۰۰ میلیارد تومان به داروخانه‌ها بدهی داشتیم، اما الان حدود ۲هزار میلیارد تومان بدهی داریم. یعنی اتفاق ویژه‌ای از منظر سازمان تأمین اجتماعی نیفتاده‌است.»
مدیر کل درمان غیر مستقیم سازمان تأمین اجتماعی خاطر نشان کرد: «سازمان تأمین اجتماعی ردیف بودجه‌ای ندارد. مگر در یکی، دو مورد خاص و این برخلاف سازمان‌های بیمه دیگر است. پول ما از حق بیمه مردم و کارفرما‌ها می‌آید. روزانه حدود ۹۰۰ میلیارد تومان وصولی سازمان و میزان هزینه‌های روزمره آن هزارو۳۰۰میلیارد تومان است. انتظار ما از دولت این است که به عنوان کارفرمایی که پذیرفته حق بیمه بخشی از بیمه‌شدگان را واریز کند، ماهانه ۸هزار میلیارد حق کارفرمایی‌اش را بپردازد.»
به گفته وی متناسب‌سازی حقوق مستمری‌بگیران که بخشی از آن را برای طرح دارویار به عنوان سهام دادند که نقد بشود، به کار نمی‌آید. غفاری در توضیح این مسئله گفت: «ما یک تفاهمنامه ۴۳بندی داشتیم و وارد طرح شدیم. قرار شد مبلغ به میزان ۵هزار میلیارد تومان اوراق یا نفت در اختیار سازمان بگذارند که به ما پرداخت نشد. در نهایت۲هزارو۴۰۰ میلیارد تومان پرداخت کردند و ما هزار میلیارد دیگر رویش گذاشتیم و به داروخانه‌ها دادیم. ۲هزار میلیارد هم طلب داروخانه‌ها از ماه‌های شهریور و مهر است.»
هیچ دولتی به تعهدش در برابر سازمان عمل نکرد
غفاری با تأکید بر اینکه هیچ‌یک از دولت‌ها تعهدات خود را در قبال سازمان عملی نکرد، ادامه داد: «دیگر بیمه‌ها مانند سلامت و نیروی مسلح ردیف بودجه دارند. ردیف بودجه ما به طور کل حذف نشده و قرار شده ۱۲هزار میلیارد تومان از محل هدفمندی‌ها به تأمین اجتماعی پرداخت شود؛ در آخر مبلغ ۳هزار میلیارد تومان وصول شد که هزار میلیارد آن به تازگی پرداخت شده‌است. تأمین اجتماعی به لحاظ تعهدی کسری ندارد؛ کسری ما نقدی است.»
وی با بیان اینکه داروخانه‌ها حق دارند که حقوقشان را طلب کنند، در عین حال تصریح کرد: «در نظام سلامت نباید جان مردم را به گروگان بگیریم. طبیعتاً این صحبت آنان مبنای عرفی ندارد و طبق قراردادشان با ما نیست. ما به داروخانه‌ها ۲هزار میلیارد بدهکار هستیم که در هفته‌های آتی به همت سازمان برنامه هزار میلیارد آن پرداخت می‌شود.»
۲ برابر شدن مطالبات داروخانه‌ها از بیمه‌ها بعد از اجرای دارویار
علی فاطمی، نایب رئیس انجمن داروسازان ایران، اما در خصوص مطالبات داروخانه‌ها از سازمان تأمین اجتماعی گفت: «مطالبات داروخانه‌ها از بیمه‌ها بعد از اجرای طرح دارویار دو برابر شده‌است. پوشش بیمه‌ای دارو‌ها بعد از افزایش قیمت، کمتر شده‌است. بدهی کنونی حدود ۲هزار میلیارد تومان است که سال گذشته کمتر از نصف این مبلغ بود. مسئله ما با تأمین اجتماعی عدم تعهد به پرداخت بدهی‌هایشان است. در حال حاضر مطالبات از بیمه سلامت را به روز دریافت می‌کنیم؛ دلیل این امر الکترونیک شدن نسخ است.»
فاطمی ادامه داد: «چه دلیلی دارد که وصول بدهی تأمین اجتماعی چند ماه طول می‌کشد؟ با سازمان برنامه و بودجه هم در این مورد صحبت کردیم و آن‌ها می‌گویند به محض اینکه اسناد بیمه‌ای توسط بیمه‌ها تأیید شوند ما مبلغ را پرداخت می‌کنیم. سازمان‌های دیگر به تعهدات عمل می‌کنند، اما تأمین اجتماعی از قبل هم اینگونه بود.»
نایب رئیس انجمن داروسازان ایران گفت: «اگر من حق بیمه داروخانه‌ام را ندهم به صورت روزانه جریمه می‌شوم. چرا نباید سازمان تأمین اجتماعی مطابق ماده ۳۸ قانون مقررات مالی دولت در صورت تأخیر به صورت روزانه مبلغ نصف اوراق مشارکت را جریمه بدهد؟ بر اساس این قانون بیمه باید ۶۰ درصد مطالبات را بلافاصله و مابقی را ظرف سه ماه تسویه کند. البته این برای زمانی است که اسناد به بررسی نیاز داشت، ولی الان به خاطر الکترونیکی بودن احتیاجی ندارد.»
به گفته وی با این حال بسیاری از شرکت‌های توزیع دارو که متعلق به تأمین اجتماعی هستند به دلیل کمبود دارو بلافاصله پول خود را می‌خواهند.
تأخیر در نقدینگی سازمان تأمین اجتماعی
غفاری در پاسخ به اظهارات نایب رئیس انجمن داروسازان ایران اینگونه توضیح داد: «نقدینگی سازمان تأمین اجتماعی به دلیل شرایط اقتصادی کشور و عمل نکردن برخی شرکا به تعهداتشان دچار تأخیر است. ما می‌گوییم که کل بدهی‌مان به داروخانه‌ها ۲ میلیارد تومان و به بخش خصوصی ۵هزار میلیارد تومان است. این مبلغ ۵ درصد طلب ما از دولت هم نیست. ما یا باید وام بگیریم یا حق بیمه را زیاد کنیم. پس دولت به تفاهمنامه‌ای که امضا کرده عمل کند.»
مدیر کل درمان غیر‌مستقیم سازمان تأمین اجتماعی گفت: «امروز در مجلس تأمین اجتماعی را نقد می‌کنند، اما باید واقع‌نگر باشند. شما ۲هزارو۴۰۰ میلیارد به ما پرداخت کردید، ولی ما باید هزار میلیارد دیگر رویش می‌گذاشتیم تا بخشی از بدهی‌هایمان را وصول کنیم. با این وضعیت ما دو راه بیشتر نداریم یا پول مستمری‌بگیر را دیرتر بدهیم و پول دارویار را امروز فردا کنیم. یا پول مستمری را اول بدهیم و پول دارویار را با تأخیر پرداخت کنیم.»
به گفته وی سازمان برنامه بودجه باید به وعده‌هایش عمل کند. مجلس به جای اینکه برنامه بودجه را خطاب قرار بدهد، تأمین اجتماعی را که ۴۵ میلیون جمعیت بیمه شده را هم درمان می‌کند و هم مستمری می‌دهد مورد عتاب و خطاب قرار می‌دهد.
فاطمی نیز در برابر صحبت‌های غفاری گفت: «قرار شد به جای پزشکان تأمین اجتماعی نسخه را الکترونیک کند و اعلام شد که سازمان به ازای هر نسخه ۴هزار تومان به داروخانه پرداخت می‌کند. دو ماه را پرداخت کردند، ولی جالب است که در اسناد جدید تمام مبلغ را پس گرفتند. ما شرایط کشور را درک می‌کنیم، ولی در شرایط اینچنینی که دارو سخت پیدا می‌شود، شرکت‌های تأمین اجتماعی دارویی به ما رحم نمی‌کنند. بانک رفاهی که باید امورات ما را پیش ببرد اگر موجودی کم باشد، چک‌هایمان را وصول نمی‌کند. تاب‌آوری داروخانه‌ها تمام‌شده و خیلی از آن‌ها طاقت همکاری با تأمین اجتماعی را ندارند.»
تهاتر با شرکت‌های دارویی قابل انجام است
غفاری در پاسخ به تهاتر کرد مبلغ بیمه ماهانه داروخانه‌ها با بدهی سازمان تأمین اجتماعی به این مراکز گفت: این مسئله قابل تهاتر است، ولی اجرا نمی‌شود، چراکه مبلغ بیمه آن‌ها کم است و تهاتر منطقی نیست. ما با بیمارستان‌های بزرگ تهاتر داریم، ولی برای داروخانه‌ها رقم حق بیمه کم است، اما این اقدام با شرکت‌های دارویی قابل‌انجام است.»
فاطمی نیز یادآور‌شد: «ما از هر مکانیزمی که نقدینگی داروخانه را بالا ببرد، حمایت می‌کنیم. داروخانه‌های ما نقدینگی خرید دارو که دو برابر شده را ندارند. ما در تنگنای تولید دارو هستیم. شرکت‌های تأمین اجتماعی تا دیدند قیمت بالا رفته دارو تولید نمی‌کنند. داروخانه مجبور است همیشه در هر شرایطی به فکر مردم باشد. نباید کاری کنند که تاب‌آوری داروخانه‌ها به پایان برسد.» دولت، تأمین اجتماعی یا داروخانه‌ها و شرکت‌های دارویی، طبعاً هر کدام از این ساختار‌ها با ایراداتی مواجه هستند و اگر نسخه بیماری پیچیده یا دارویی تولید نمی‌شود، این مسئله ناشی از اشکالاتی زنجیره‌ای است که در نهایت تبعات آن را باید بیماری بدهد که هنوز خودش حقوقش را نگرفته باید سهم بیمه را پرداخت کند! خلاصه اینکه این زنجیره و چرخه معیوب می‌تواند هر طرحی را زمینگیر کند و مانع از به نتیجه رسیدن آن شود.
