جوان آنلاین: تهران زیر فشار فروپاشی حریم خود نفس می‌کشد، جایی که ساخت‌وساز‌های غیرمجاز بی‌وقفه رشد می‌کنند و مسئولان، به جای مدیریت، بر سر مسئولیتی که سال‌ها قبل باید به درستی اجرا می‌شد، دعوای علنی به راه انداخته‌اند. دولت، مدیریت حریم را از شهرداری گرفته و حالا حریم ۶ هزار کیلومترمربعی پایتخت، در عمل رها شده و تماشاگر بلعیده شدن تدریجی خود است، چراکه مدیریت یکپارچه‌ای برایش دیده نمی‌شود.
طرح راهبردی حریم پایتخت، ۹ سال پیش توسط شورای‌عالی شهرسازی و معماری به استانداری ابلاغ شد، اما هفت سال در کشوی فرمانداری‌ها خاک خورد، گویی که کسی حتی نگاهی هم به آن نینداخته باشد. دو سال پیش، استاندار وقت، مدیریت آن را به شهرداری سپرد، اما همان مدیریت دوباره از دست شهرداری گرفته شد. در نهایت، بعد از کش و قوس‌های فراوان، امروز، شهرداری هیچ‌گونه اختیاری در این رابطه ندارد و دست‌هایش از هر اقدام مؤثر کوتاه مانده‌است.
مسئولان شورای شهر و شهرداری بار‌ها گفته‌اند که بدون هماهنگی میان نهاد‌های مختلف و ایجاد یک مدیریت یکپارچه، مشکلات کنونی نه‌تنها حل نمی‌شوند، بلکه تشدید خواهند شد، اما بی‌توجهی‌ها ادامه داشت و در سایه این بی‌توجهی‌ها، وضعیت نابسامان حریم تهران، نه‌تنها بهتر از قبل نشده، بلکه هر روز بدتر هم می‌شود. به همین دلیل تهران عملاً به شهری بدون حریم تبدیل شده، شهری که با پیشروی ساخت‌وساز‌های غیرمجاز، بیش از پیش، تخریب محیط‌زیست و بحران‌های امنیتی، اجتماعی و اقتصادی را تجربه می‌کند.
متأسفانه حریم پایتخت در حال بلعیده‌شدن است و در مقابل، آنهایی که باید نگهبانان حریم باشند، هنوز نتوانسته‌اند اقدامی مؤثر انجام دهند!
هرج و مرج در حریم تهران
موضوع حریم شهر تهران این روز‌ها بار دیگر در کانون توجه مسئولان شهری و رسانه‌ها قرار گرفته‌است. افزایش ساخت و ساز‌های غیرمجاز و تغییر کاربری زمین‌ها در محدوده‌های پیرامونی پایتخت، نگرانی‌ها درباره آینده شهر و تعادل میان توسعه شهری و حفاظت از حریم قانونی را به شدت افزایش داده‌است.
روز گذشته پرویز سروری، نایب رئیس شورای اسلامی شهر تهران، در حاشیه سیصد و شصت و ششمین جلسه شورای شهر در جمع خبرنگاران درباره وضعیت حریم شهر گفت: «گزارش‌های نگران‌کننده‌ای از ساخت و ساز‌ها در حریم به ما رسیده‌است. هم رئیس شورا و هم نمایندگان حساسیت ویژه‌ای در این زمینه دارند. شهردار تهران از طریق هیئت دولت و ما هم از طریق فرمانداری و استانداری موضوع را پیگیری می‌کنیم. تلاش ما بر این است که از سمت مجلس، دولت و استانداری مشکل را برطرف کنیم.»
سروری با اشاره به سابقه طولانی شورای شهر در پیگیری مسائل حریم، تأکید کرد که اختلاف نظر میان نهادها مانع از تصمیم‌گیری فوری نشده‌است: «اختلافات وجود دارد و بر اساس سابقه‌ای که سال‌ها در موضوع حریم داریم و با توجه به وضعیت شهر‌های اطراف نیازمند مدیریت یکپارچه حریم هستیم، در غیر این صورت دچار مشکلات جدی خواهیم شد. باید با نگاه داهیانه این مشکل را برطرف کرد. ما به شدت پیگیر رفع این مشکل هستیم.»
او همچنین به تفاوت دیدگاه‌ها میان شورای شهر و استانداری اشاره کرد و بر ضرورت تصمیم‌گیری کارشناسی تأکید کرد: «استاندار بر موضوعی استناد می‌کند و استناد ما بر موضوع دیگری است. باید در جلسات کارشناسی در این مورد تصمیم‌گیری شود.»
چندی پیش نیز سروری در پاسخ به پرسشی درباره حریم تهران، که یکی از خودروسازان ۲۰۰ هکتار از آن را دیوارکشی کرده، اما شهرداری امکان برخورد با آن را ندارد، گفته بود: «با اینکه در دوره استاندار پیشین، حریم به صورت یکپارچه در اختیار شهرداری قرار گرفت تا آن را کنترل کند، اما در این دوره، آن مصوبه لغو شده و همین امر موجب بروز هرج‌ومرج در محدوده حریم شده‌است.»
تبعات ملی و امنیتی
علاوه بر هشدار‌های شورای شهر درباره هرج‌ومرج در حریم تهران، عبدالمطهر محمدخانی، سخنگوی شهرداری نیز روز شنبه در نشست خبری‌ای که در خانه روزنامه‌نگاران پایتخت برگزار شد، نگرانی شدید خود را از وضعیت حریم شهر ابراز کرد و از بی‌توجهی دولت به تشکیل کارگروهی برای ساماندهی حریم انتقاد کرد. به گفته او، اگر اقدام فوری صورت نگیرد، تبعات امنیتی و ملی برای پایتخت در انتظار است.
محمدخانی با اشاره به پیگیری‌های شهرداری برای ساماندهی حریم تهران گفت: «اتفاق فاجعه‌باری در حریم در حال رخ دادن است. اگر همه دغدغه مسائل ملی را داریم، باید از این اتفاق غیرمنطقی و فاجعه‌بار جلوگیری کنیم.» او افزود که تمام شهر‌های کشور دارای حریم هستند، اما ظاهراً پایتخت از این حق قانونی محروم شده‌است، روندی که آثار میان‌مدت و بلندمدت خطرناکی برای تهران به همراه دارد.
سخنگوی شهرداری با استناد به نامه احمد تقوی‌نژاد، معاون رئیس‌جمهور، خطاب به شهردار تهران و دو وزیر کشور و راه، درباره تشکیل کارگروهی برای تصمیم‌گیری درباره ساخت‌وساز در حریم توضیح داد: «یک اتفاق نگران‌کننده در حریم در حال وقوع است. این کارگروه باید ظرف ۷۲ ساعت تشکیل می‌شد. نامه مربوط به چهارم مردادماه امسال است، اما ده‌ها ۷۲ ساعت گذشته و جلسه‌ای تشکیل نشده‌است.»
محمدخانی همچنین از اقدامات استاندار تهران انتقاد کرد: «استاندار در این زمینه مسیر اشتباهی را طی می‌کند و ساختاری جدید در استانداری برای حریم در حال شکل‌گیری است، ساختاری که خلاف صریح سیاست‌های کلان دولت در چابک‌سازی و واگذاری تصدی‌گری‌ها به شهرداری است.»
او با استناد به قانون توسعه شهر تهران مصوب سال ۱۳۵۲ تصریح کرد: «در این قانون صراحتاً مسئولیت حریم بر عهده شهرداری تهران گذاشته شده و در تبصره ماده دوم آمده که شهرداری موظف است از ساخت‌وساز بدون پروانه در خارج از محدوده شهر جلوگیری و ابنیه غیرمجاز را تخریب کند.»
اقدام مافیایی!
محمدخانی همچنین هشدار داد که در حال حاضر ساخت‌وساز‌های غیرقانونی در حریم تهران ادامه دارد و از دستگاه قضایی خواست تا وارد عمل شود: «از طرف مردم تهران تظلم‌خواهی می‌کنم. این روند خلاف مصلحت کشور است.»
سخنگوی شهرداری در بخش دیگری از سخنان خود، حذف حریم را اقدامی مافیایی توصیف کرد: «در شرایطی که شهرداری برای جلوگیری از ساخت‌وساز غیرمجاز تلاش می‌کند، چنین تصمیمی خلاف تأکیدات مکرر رئیس‌جمهور درباره عدم گسترش پایتخت است. اگر این اقدام مافیایی نیست، پس چیست؟ آیا غیر از این است که مافیای ساخت‌وساز پشت این موضوع است؟» او همچنین از رسانه‌ها خواست که موضوع حریم را رها نکنند: «استاندار تهران در درجه اول مسئول این فاجعه است و باید هر چه سریع‌تر از ادامه این مسیر جلوگیری کند.»
محمدخانی یادآور شد که رئیس شورای شهر تهران، مهدی چمران، بار‌ها درباره وضعیت حریم هشدار دا ده و روند کنونی خلاف نظر رئیس‌جمهور و مصوبه هیئت وزیران است. به گفته او، شهرداری خود را مکلف به همکاری با دولت می‌داند، اما باید از این روند غیرقانونی جلوگیری شود؛ پیش از آنکه پرونده‌های متعددی شکل بگیرد.
لزوم نظارت قاطع
حریم تهران زیر فشار ساخت‌وساز‌های غیرقانونی است و در این شرایط تنها مسئولان هشدار می‌دهند. اردیبهشت ماه بود که محمدصادق معتمدیان، استاندار تهران، در جلسه کارگروه امور زیربنایی استان یکی از مهم‌ترین دغدغه‌ها را ساخت‌وساز‌های غیرمجاز عنوان کرد: «اغلب این ساخت‌وساز‌ها در داخل محدوده‌های شهری و گاهی با سوءاستفاده از رویه‌های نادرست انجام می‌شود.»
او با انتقاد از عملکرد برخی دستگاه‌ها گفت: «متأسفانه برخی نهادها وظایف خود را در این زمینه رها کرده‌اند، در حالی که پهنه‌بندی، واگذاری زمین و نظارت در حریم شهر تهران باید با دقت اجرا شود.»
استاندار صدور مجوز و تحویل زمین بدون رعایت ضوابط را غیرقابل قبول خواند و بر ضرورت استفاده از فناوری‌های پیشرفته مانند تصاویر ماهواره‌ای، پهپاد‌ها و سامانه‌های پایش روزانه تأکید کرد: «با این ابزار‌ها می‌توانیم وضعیت ساخت‌وساز‌ها را به‌صورت مستمر رصد کنیم و اطلاعات لازم را به‌سرعت در اختیار دستگاه‌های نظارتی قرار دهیم.»
معتمدیان همچنین بر جدیت در نظارت بر ساختمان‌های در حال ساخت اشاره کرد و هشدار داد: «تشکیلات نظارتی نباید در برابر تخلفات سکوت کنند. ما این موضوع را با جدیت پیگیری می‌کنیم. ساخت‌وساز‌های غیرمجاز باید به یگان‌های اجرایی دستگاه‌ها ارجاع شود تا اقدامات لازم انجام گیرد.»
او از رواج توافق‌های غیرقانونی در برخی شهرستان‌های استان نیز انتقاد کرد: «متأسفانه در برخی مناطق، ساخت‌وساز‌های غیرمجاز تحت عناوینی مانند توافق و با اسامی مختلف انجام می‌شود. نظارت‌ها نباید سست باشد یا صرفاً به درآمدزایی محدود شود. مسئولیت‌ها باید شفاف و دقیق مشخص شود.»
استاندار تهران ضمن لزوم برگزاری جلسات هماهنگی و نظارت به صورت منظم و مستقل، قول داد که با هرگونه تخلف در حوزه ساخت‌وساز بدون اغماض برخورد شود: «تلاش ما این است که با نظارت قاطعانه، از گسترش ساخت‌وساز‌های غیرمجاز جلوگیری کنیم. هدف ما صرفاً درآمدزایی نیست، بلکه حفظ نظم شهری و رعایت قوانین است.»
پایتخت قربانی بی‌تصمیمی‌ها
وقتی مصوبه‌ها به جای اجرا، به مهره‌های بازی شطرنج میان نهادها تبدیل می‌شوند، دیگر نمی‌توان از مدیریت حریم سخن گفت، بلکه باید نامش را مدیریت تعارفات اداری گذاشت!
تهران، قرار بود پایتخت نظم و توسعه باشد، اما حالا در حریم خود غرق شده، حریمی که مسئولان، سهم خود را نه ادا می‌کنند، نه انکار، بلکه با حرف‌های تکراری و البته هم پرادعا، از کنارش عبور می‌کنند.
در این آشفته‌بازار، ساخت‌وساز‌های غیرمجاز بی‌هیچ واهمه‌ای قد می‌کشند، نه از قانون می‌ترسند، نه از نظارت، چون می‌دانند که هشدارها، فقط برای تیتر رسانه‌هاست و بس. در این میان، مسئولان، با چهره‌ای نگران پشت تریبون حاضر می‌شوند و از فاجعه‌ای حرف می‌زنند که سال‌هاست در حال وقوع است، اما بدون شک هشدار‌های بی‌اقدام، تنها پژواکی است که در میان صدای ساخت‌وساز‌های بیشتر گم می‌شود.
تهران امروز، قربانی تصمیمات اشتباه است. شهری که حریمش به حاشیه رانده شده و مافیای ساخت‌وساز، با جسارت تمام، مقابل قانون قدعلم کرده‌است. بی‌تردید اگر این روند ادامه یابد، فردا نه فقط حریم، بلکه هویت شهری، امنیت اجتماعی و حتی اعتماد عمومی نیز فرو خواهد ریخت و آن‌وقت، دیگر هیچ مصوبه‌ای، حتی اگر از دل هیئت دولت بیرون بیاید، نمی‌تواند این فاجعه پیش آمده را جبران کند.
