گروه اقتصادی جوان آنلاین_ جواد عسکر: حال و روز فرش دستباف ایران این روز‌ها اصلا خوب نیست، کافی است سری به بازار فرش بزنید و نقش و نگار‌های غبارگرفته فرش را نگاه کنید تا متوجه شوید که از مشتری خبری نیست. چه زن‌ها و مرد‌هایی که یک سال تمام نشسته اند و گره و گره بر تار‌های قالی‌ها بافتند به امید آنکه درآمدی کسب کنند، اما متاسفانه نتیجه چیز دیگری شده است.
نقش و نگار‌هایی که نشان از خستگی زن‌ها و دختران جوان بر پشت دار‌های قالی در روستا‌هایی دارد که از طریق فروش فرش‌ها کمک درآمد معاش خانواده خود در این وضعیت بد اقتصادی بودند، اما حالا روز به روز آن درآمد کمتر می‌شود و هر روز خبری می‌رسد که تعداد زیادی از این صنعت خارج شدند.
براساس آمار‌ها رتبه ایران در صادرات فرش ایران به ۵ سقوط کرده است این در حالی است که در چند سال گذشته همیشه رتبه اول متعلق به ایران بوده است.
فرش ایران که روزگاری در بین کالا‌های صادراتی ایران حرف‌های زیادی برای گفتن داشت، این روز‌ها صادرات آن به شدت کاهش یافته است به طوری براساس آمار گمرک سال ۹۶ ایران بیش از ۴۲۶ میلیون دلار فرش صادر کرده است و در سال ۹۷ صادرات فرش ایران بیش از ۲۴۰ میلیون دلار درآمد نصیب ایران شده و در سال ۹۸ این رقم تا ۱۵۴ میلیون دلار کاهش یافت وسال ۹۹ به دلیل کرونا روند کاهشی آن بیشتر شد به ۱۳۱ میلیون دلار و در ۱۱ ماهه ۱۴۰۰ این رقم به ۱۷۸ میلیون دلار رسید.
در زمان فراگیری بیماری ویروس کرونا متأسفانه اکثر مجتمع‌های قالیبافی کشور تعطیل شد وبه دلیل بسته شدن فروشگاه‌های تأمین مواد اولیه قالیبافی عمده کارگاه‌های خانگی هم تعطیل شدند وبیش از یکصد هزارنفر قالیباف بیکار شدند وباتوجه به کاهش شدید صادرات وعدم فروش فرش در بهمن واسفند ۹۸ می‌توان گفت که بدترین دوران فرش دستباف در سال ۹۸ رقم خورد.
وضعیت سرمایه گذاری در صنعت فرش با سرمایه گذاری در سایر صنایع تفاوت دارد، این صنعت تولید پراکنده است و سرمایه گذار در صورت بروز مشکلات و موانعی در تولید و صادرات به راحتی از فضای تولید جدا می‌شود. بروز مشکلات در امر تولید فرش، باعث خواهد شد تولیدکنندگان سرمایه خود را از این بخش به خارج کنند و شاغلین این بخش بیکار شده و بر جمعیت بیکاران کشور افزوده شوند. از سوی دیگر قشر عظیم تولیدکنندگان فرش روستاییان هستند که از لحاظ هرم اقتصادی در وضعیت مطلوبی به سر نمی‌برند و از دست دادن درآمد حاصل از فروش فرش باعث می‌شود که بر معیشت آن‌ها تاثیر مستقیم داشته باشد.
بسیاری از صادرکنندگان معتقدند تحریم از یک سو و نوسانات ارز در چند سال گذشته از یک سو و همچنین دستورالعمل‌های سختگیرانه بانک مرکزی نسبت به رفع تعهد ارزی باعث شده که است که فرش ایران قدرت رقابت خود را در بازار جهانی از دست دهد و این بازار را به هندی‌ها و پاکستانی‌ها و افغان‌ها و... واگذار کند.
هرگاه بازار صادراتی رونق پیدا کند کار تولیدکنندگان فرش نیز رونق پیدا می‌کند.
دولت بر بدنه تولید فرش فشار آورد
در مورد چرایی افت شدید صادرات دکتر عبدالله بهرامی در گفتگو با سایت «جوان آنلاین» می‌گوید: تحریم داخلی که توسط بانک مرکزی دولت قبل به اسم پیمان سپاری ارزی پایه‌ریزی شد، بیش از تحریم ترامپ بر بدنه تولید فرش فشار آورد و اصلی‌ترین دلیل افت صادرات فرش است.
مدیرعامل اتحادیه سراسری تعاونی فرش دستباف می‌گوید: تحریم‌های ترامپ که در سال ۹۸ اجرا شد شاید نزدیک به ۲۵ درصد از بازار‌های صادراتی ایران را دچار اختلال کرد که اگر بانک مرکزی پس از آن دستورالعمل پیمان ارزی را برای تجار صادر نکرده بود می‌توانستیم با دور زدن تحریم بازار‌های فرش را در دیگر کشور‌ها احیاء کنیم.
وی ادامه داد: دولت دوازدهم باید بعد از تحریم فرش توسط این کالا را یک کالای استراتژیک ارز آور محسوب می‌کرد نه آنکه با دست خودش تیشه به ریشه بازار صادراتی آن بزند.
بهرامی افزود: سئوال اینجاست که مگر دولت برای مواداولیه به تولیدکنندگان فرش ارز ۴۲۰۰ پرداخته کرده بود که تجار را وادار کرد که ارز‌ها را در عرض ۲ ماه به بازار نیما عرضه کنند.
وی معتقد است: فرش مثل بقیه کالا‌ها نیست که وقتی از کشور خارج شد سریعا به پول تبدیل شود ممکن است در چند کشور و در چند نمایشگاه عرضه شود و درنهایت پس از یک سال به فروش برسد. تجار اصلی و صاحب‌نام فرش زیر صد نفر هستند؛ که در حال حاضر با تصویب پیمان ارزی نزدیک به ۵۰ درصد این تعداد درگیر پرونده‌های قضایی برای تعهدات ارزی هستند. این اتفاق باعث شد که تجار قدیمی دست از صادرات فرش بردارند و تجار جدید هم جرات ورود به این بازار را نداشته باشند و به همین دلیل جایگاه ایران در بازار صادراتی فرش به کشور‌های رقیب سپرده شد.
وی در ادامه می‌گوید: متاسفانه بسیاری از مسئولان تصمیم گیرنده شناخت اندکی در مورد نحوه فروش و بازاریابی فرش در بازار‌های خارجی دارند و همین اتفاقا باعث شده است هنوز نتوانستیم در مورد تغییر و یا لغو پیمان ارزی برای فرش مسئولان ذیربط در دولت را قانع کنیم.
فرش پرچم فرهنگ ایران است دولت برای برافراشته بودن آن هزینه کند
مدیرعامل اتحادیه سراسری تعاونی فرش دستباف گفت: فرش پرچم فرهنگی و هنری ایران است دولت باید برای برافراشته بودن آن هزینه کند. دولت‌ها اگر به اندازه یک درصدی که از خودروسازان حمایت می‌کنند از فرش حمایت می‌کردند در حال حاضر جایگاه این برند ایرانی و ارزآور وضعیت بهتری داشت.
وی در ادامه به «جوان آنلاین» می‌گوید: نزدیک به ۲ میلیون جمعیت به طور رسمی بافنده در سال ۹۶ داشتیم و نزدیک به ۶ میلیون اشتغال غیرمستقیم با فرش ارتباط داشتند که بعد از افت صادرات الان فقط ۷۰۰ هزار نفر بافنده داریم.
بهرامی ادامه داد: بسیاری از استادکاران ایران که گنجینه‌های صنعت فرش ایران محسوب می‌شوند به علت وضعیت اقتصادی و معیشتی در حال خروج از کشور هستند. تجار ترکیه در حال جذب بسیاری از استادکاران فرش هستند و برای حمایت‌های اقتصادی آن‌ها پیشنهادات وسوسه‌کنننده‌ای می‌دهند در ایران همین استادکاران برای هزینه‌های اولیه دچار مشکل هستند و خیلی از آن‌ها حتی یک بیمه تأمین اجتماعی ندارند.
وی ادامه می‌دهد: در حالی که در دهه ۷۰ ایران صادرات یک میلیارد دلاری ثبت کرده بود از ابتدای دهه ۹۰ صادرات فرش ایران دچار افت شد و در حال حاضر به رقم‌های ناچیزی رسیده است و به همان نسبت بازار اشتغال نیز از دست رفته است و بر جمعیت بیکاران افزوده شده است.
مدیرعامل اتحادیه سراسری تعاونی فرش دستباف در ادامه می‌گوید: ۲ سال است به دلیل کرونا نمایشگاه فرش در داخل کشور برگزار نشده است در حالی که در سال گذشته برخی از نمایشگاه‌های دیگر برگزار شد، همین اتفاق باعث قطع رابطه تجار داخلی و خارجی شد. برگزاری نمایشگاه‌های خارجی می‌تواند بر فروش صادرات تاثیر بسزایی داشته باشد. کشور‌های دیگر هنگام برگزاری نمایشگاه‌های خارجی از تولیدکنندگان خود حمایت‌هایی مالی مثل حمل و نقل رایگان، کمک هزینه اجاره فضا و... می‌کنند، اما در ایران از این گونه حمایت‌ها خبری نیست.
وی در پایان می‌گوید: دولت باید برای صادرات فرش از تولیدکنندگان حمایت جدی نه فقط در مقام حرف داشته باشد، دولتمردان باید این نکته را در نظر داشته باشد که فرش یک تولید خانگی -روستایی محسوب می‌شود و این یک مزیت است. یک زن روستایی می‌تواند در کنار دامپروری و کشاورزی خود برای ایجاد کمک هزینه از آن بهره ببرد و در از بین بردن فقر روستایی نقش بسزایی ایفا کند و از سوی دیگر هزینه تولید فرش در کشور را نسبت به کارگاه‌های بزرگ پایین می‌آورد و به همین دلیل رقابت‌پذیری آن در بازار‌های جهانی برای ایران آسان‌تر است.
