زندگی هیچ انسانی خالی از مشکل و گرفتاری نیست. حتی آرام‌ترین زندگی‌ها هم در مسیر حوادث و فراز و نشیب‌های روزگار دچار چالش‌هایی می‌شوند که خارج از اراده انسان است. بعضی‌ها خیلی صبورانه با مشکلات و دشوار‌های زندگی برخورد می‌کنند و بعضی‌ها برعکس، با کوچک‌ترین نسیم مخالفی می‌لرزند و خود را می‌بازند. میزان تاب‌آوری انسان‌ها در برابر رویداد‌های زندگی متفاوت است، اما خوشبختانه می‌توان مهارت‌های تاب‌آوری را آموخت.
خانواده‌ای را در نظر بگیرید که محیطی پرچالش و پراسترس داشته‌اند و اعضای آن در معرض آسیب‌های زیادی بوده‌اند، ولی با این وجود فرزندانی موفق از دل این خانواده‌ها بیرون آمده و این موفقیت در ذهن همه سؤال ایجاد کرده و باعث شده که همگان در گفتگو‌های روزمره خود از فرزند یا فرزندان این خانواده برای دیگران مثال بزنند و داستان را این‌گونه تعریف کنند که با وجود مشکلات خانوادگی زیاد، این فرزند بسیار موفق و همه چیز تمام شد. ممکن است شما در ذهن خود او را فرد توانمند و قوی بدانید، ولی دقیقاً ندانید که این توانمندی از چه نوعی است و چه نام دارد. این توانمندی همان مهارت تاب‌آوری است، وجود مهارت تاب‌آوری در این‌گونه افراد باعث شده که با وجود مشکلات و استرس‌های محیطی بتوانند به مسیر خود ادامه دهند و آسیب کمتری ببینند و البته بسیار پیش می‌آید که فرزندان یک خانواده بسیار متفاوت از یکدیگر در برابر مشکلات خانوادگی واکنش نشان می‌دهند.
افراد تاب‌آور افرادی آگاه هستند و سعی می‌کنند نسبت به افکار، هیجانات و رفتار‌های خود، آگاهی داشته باشند و احساسات خود را بشناسند تا بتوانند به شیوه درستی آن‌ها را مدیریت کنند. این افراد پذیرش بالایی دارند و واقع‌بین هستند و می‌پذیرند که وجود موانع در زندگی هر فردی طبیعی و غیر قابل انکار است. این افراد مهارت حل مسئله بالایی دارند و هنگام بروز مشکل سعی می‌کنند به ارزیابی دقیقی از مشکل و شرایط بپردازند تا بتوانند راه‌حل درست را برای آن پیدا کنند. آن‌ها خود را قربانی شرایط فرض نمی‌کنند، بلکه تمام تلاش‌شان را می‌کنند تا بتوانند به خوبی شرایط را کنترل کنند. افراد تاب‌آور معمولاً ارتباطات اجتماعی محکم و گسترده‌ای دارند و از درخواست کمک از دیگران واهمه ندارند و قادرند متناسب با موقعیت از دیگران درخواست کمک کنند.
روانشناسان شش شیوه اصلی برای تقویت استقامت و تاب‌آوری پیشنهاد می‌کنند که عبارتند از:
- برقراری روابط بین فردی: حفظ روابط خوب با اعضای خانواده و دوستان، شاخص مهمی برای افزایش تاب‌آوری است.
- ندیدن بحران‌ها به صورت موقعیت‌های برطرف‌نشدنی: نشیب و فراز‌های زندگی غیرقابل اجتناب است. هرچند ما نمی‌توانیم حقیقت این مشکلات را تغییر دهیم، اما می‌توانیم تفسیر خودمان را از این موقعیت‌ها عوض کنیم. لحظه‌ای که موقعیت‌های نامطلوب زندگی را به صورت مسائلی برطرف‌نشدنی می‌بینیم، گام‌های مثبتی که قادر هستیم برای حل این مشکلات برداریم محدود یا بازداری می‌شود.
- هدف‌گذاری: داشتن هدف در زندگی و توانمندی برای هدف‌گذاری، شاخص مهمی در تاب‌آوری است. فردی که هدف‌گذاری را به زندگی خویش ضمیمه می‌کند، جهت‌گیری آینده خود را افزایش می‌دهد و برای تحقق بخشیدن به آن تلاش خواهد کرد.
- داشتن اقدام‌های قاطعانه: برخی افراد ممکن است هنگامی که با مشکلی مواجه می‌شوند، منتظر شوند تا مسائل خودشان حل شوند. این نوع برخورد با مسائل، شاخصی از نداشتن تاب‌آوری است. در مقابل، توانمندی برای عمل جسورانه در موقعیت‌های نامطلوب به منظور حل مسائل می‌تواند شاخصی از تاب‌آوری باشد.
- پرورش دیدگاه مثبتی از خود: دارا بودن اعتماد به نفس و اعتماد به قابلیت‌های شخصی خود، شاخصی از تاب‌آوری است. قبل از سعی برای حل موفقیت آمیز مسائل، فرد باید به توانایی خود برای انجام آن باور داشته باشد. هیچ شخصی بدون این باور نمی‌تواند گام‌های ضروری را برای حل مسائل بردارد.
- مراقب خود بودن: مراقب خود بودن شاخص مهمی از تاب‌آوری است. این می‌تواند با حساسیت نسبت به هیجانات و نیاز‌های شخصی خود، صرف زمان برای خود، حفظ سلامت جسمانی و مشارکت در فعالیت‌هایی که فرد از آن لذت می‌برد، مشخص شود. فردی که می‌تواند خود را به لحاظ جسمانی و روانشناختی متناسب نگه دارد، کوشش‌ها و اشتیاق بیشتری برای حل مشکلات از خود نشان خواهد داد.
منابع:
- تکنیک افزایش تاب‌آوری و تحمل سختی در روانشناسی/ وب‌سایت مرکز مشاوره مشاورانه
- تاب‌آوری چیست و چگونه آن را تقویت کنیم؟ / وب‌سایت بیتوته
