سرویس ایران جوان آنلاین: چند سالی است که موضوع فرونشست زمین در استان‌های مختلف مطرح شده و حتی سال گذشته و براساس یک تحقیق اعلام شد ۱۸ استان ایران تحت تأثیر این پدیده با مخاطرات زیادی مواجه هستند. در میان استان‌های کشور، اصفهان با ۳۱ شهر واقع بر پهنه‌های با خطر بالای فرونشست زمین، در ردیف اول از نظر سکونتگاه‌های شهری است که بیشترین زون فرونشست را دارد، اما هنوز اقدامی عاجل نه برای درمان که حتی برای جلوگیری از پیشرفت این مسئله صورت نگرفته و هنوز هم مسئولان به ارائه آمار و هشدار در مورد عمق فاجعه بسنده کرده‌اند.
آخرین نتایج مطالعات محققان مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی نشان می‌دهد، از ۳۱ استان کشور، ۱۸ استان در زون با خطر بالای فرونشست زمین قرار دارند و استان‌های اصفهان، تهران، خراسان‌رضوی، البرز، کرمان و قم هرکدام با جمعیتی بالای یک میلیون نفر در ردیف استان‌های با ریسک جمعیتی بالای در معرض خطر فرونشست زمین رتبه‌بندی شده‌اند. براساس این تحقیقات، در محدوه‌های دشت سرزمین پهناور ایران، به دلیل افت سطح آب‌های زیرزمینی، فرونشست زمین از چند دهه گذشته در حال رخ دادن است و بررسی‌های متعدد در کشور‌های مختلف نیز نشان داده که عمده‌ترین عامل فرونشست زمین، افت سطح آب زیرزمینی است و در گستره ایران زمین، نرخ و آهنگ فرونشست در مقایسه با کشور‌های دیگر، بالا است.
آثار تاریخی تحت تأثیر فرونشست
اصفهان به عنوان یکی از استان‌های با زون خطر بالای فرونشست زمین در منطقه‌ای دشت گونه بنا نهاده شده است. زمین این استان دارای ۱۷ گسل مهم است که هر کدام از آن‌ها مانند تهدیدی بزرگ برای حیات انسان‌ها و موجودات، بنا‌های تاریخی، منازل مسکونی، تأسیسات و زیرساخت‌های مهم اقتصادی است. فرونشست زمین در مرکز و بسیاری از مناطق شهر اصفهان هر چند میلی‌متری پیش می‌رود، اما فروچاله‌ها جنوب این شهر را نیز تهدید می‌کند.
موضوع فرونشست و خطرات ناشی از آن در اصفهان به جایی رسیده که تمام محققان نسبت به آن هشدار می‌دهند و در همین رابطه یکی از اعضای هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان به مهر گفته: «بروز این پدیده را در نقاط مختلف استان شاهد هستیم، اما این روز‌ها آنچه بیش از همه مورد توجه بوده، بررسی این پدیده در شرق اصفهان و منطقه سگزی است چراکه در این منطقه افت آب‌های زیرزمینی را داریم و در حال حاضر کارگروهی متشکل از نمایندگانی از راه و شهرسازی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان و ستاد مدیریت بحران استان این موضوع را بررسی می‌کنند.»
مسعود برهانی با بیان اینکه باید توجه داشت که بعد از بررسی شرایط این منطقه مناطق دیگر نیز در دستور کار است، ادامه داد: «مناطق مختلفی از شهر اصفهان با مشکل فرونشست مواجه است، منطقه ۱۲ و مناطق مرکزی شهر اصفهان نیز در معرض این تهدید وجود دارد.»
وی در مورد بنا‌های تاریخی و به ویژه پل‌های تاریخی اصفهان که تحت تأثیر پدیده فرونشست هستند، گفت: «در این زمینه باید توجه داشت که ترک‌هایی در این بنا‌ها دیده شده و گزارش‌هایی نیز در این زمینه داشته‌ایم، اما هنوز مراجع ذیصلاح از جمله سازمان میراث فرهنگی و کارشناسان زمین شناسی در این زمینه اظهار نظر نکرده‌اند و باید تحقیق درست و علمی در این زمینه مشخص شود.»
به گفته این استاد دانشگاه، قطع و وصل جریان آب در رودخانه زاینده رود که سال‌هاست ادامه دارد خود باعث فشرده شدن و آبگیری خاک می‌شود که این امر بر روی بنا‌های تاریخی نیز تأثیرگذار است.
طغیان فرونشست‌ها در سایه بی‌توجهی‌ها
ریسک‌های ناشی از فرونشست زمین علاوه بر کشاورزی، تأثیرگذار بر محیط‌زیست و منابع طبیعی، زیرساخت‌ها و سکونتگاه‌ها نیز می‌باشد. این پدیده موجب ایجاد انحنا در لوله‌های انتقال آب و فاضلاب، نفت و گاز و ناپایداری در پی‌دکل‌های برق فشار قوی می‌شود و در دراز مدت موجب گسیختگی آن‌ها خواهد شد. اثرات فرونشست زمین در مسیر راه‌آهن و بزرگراه‌ها و در محدوده‌های فرودگاهی بسیار مهم و گاه مخرب است. همچنین در خاک‌های واگرا، همراه با بروز شکاف‌های ممتد و طویل و بروز فرسایش تونلی شده و موجبات ایجاد فرو‌ریزش‌های خطی خواهد شد. اگر چنین حادثه‌ای در مسیر زیرساخت‌ها و شریان‌های حیاتی رخ دهد، حوادث ناگواری ببار خواهد آمد. در بی‌توجهی به این پدیده و عوارض ناشی از آن همین بس که در اصفهان که در بالای جدول فرونشست‌ها قرار دارد هنوز نمی‌دانند میزان فرونشست در این منطقه چقدر است.
در همین رابطه، عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان نیز گفته: «در این زمینه نیازمند تحقیقات دقیق و کار علمی گسترده هستیم، باید میزان فرونشست در اصفهان مشخص شود تا بتوان برنامه‌ریزی بهتری را برای این امر داشت، هنوز نمی‌دانیم نشست زمین در اصفهان به صورت سالانه چند میلی‌متر است، نمی‌دانیم چه میزان از این نشست‌ها متأثر از کاهش حجم آب سفره‌های زیر زمینی و چه میزان متأثر از خشک شدن رودخانه زاینده‌رود است، باید توجه داشت که نشست زمین دائمی است چراکه ما وابسته به استفاده از آب‌های زیر زمینی هستیم.»
