
حوریه ملکی
باز هم بازی تکراری و دلخراش فصل برداشت محصولات در شمال کشور آغاز شد. هر سال با اولین بارشهای پاییزی و فرا رسیدن فصل سرما، برداشت مرکبات هم از باغات استانهای شمالی و شهرهای زیبا و سرسبزشان آغاز میشود، اما آنچه در همه این سالها بین باغداران مشترک بوده، موضوع نادیده گرفته شدنشان از طرف دولتیها و به تبع آن ضایعات و گندیدن محصولاتشان بوده است. مسئلهای که امسال هم دوباره تکرار و از هم اکنون خبر ضایع شدن صدها تن مرکبات، مهر تاییدی بر ضرر دوباره باغداران است.
***
کسانی که در پاییز و زمستان، سری به استانهای شمالی کشور زده اند، خوب میدانند بخش اعظمی از زیبایی شهرهای گیلان و مازندران و گلستان به محصولاتی است که در این فصل به بار نشسته و بر روی شاخهها خود نمایی میکنند.
اما حقیقت این است، آنچه برای مسافران زیبایی و شکوه به شمار میآید، برای ساکنان این مناطق، یکسال زحمت و تلاش و روزی و معیشت است.
با تمام تفاسیر، هر سال صدها تن مرکبات یا بر روی درختان میپوسند یا پس از برداشت، به خاطر بی توجهی دولت و خراب بودن بازار میکندند و هدر میروند. محصولاتی که کیلو کیلوی آن با عرق و زحمت و خون دل خوردنهای کشاورزان و باغداران شمالی به ثمر نشسته است.
* قیمتهای تضمینی فقط برای دست چین هاست
انگار دولت کمر به از بین بردن کشاورزی شمال بسته است. از ویلاسازی بر روی شالیزارها گرفته تا خریدهای تضمینی مرکبات که قیمت داده میشود و هیچ کاری صورت نمیگیرد تا کشاورز بین ماندن و رفتن، مُردن را انتخاب کند.
مثلا همین امسال اعلام شده بود که قرار است در بین مرکبات شمال، پرتقال مازندران با قیمت تضمینی ۴۵۰۰ تومان خریده شود.
خبر بهتر اینکه سهمیه ۳۰ هزار تنی برای تنظیم بازار شب عید هم دل کشاورزان را قرص کرده بود که به هر صورت ثمره تلاش و زحمت و سرمایه گذاری هایشان را خواهند دید.
ولی باغداران یاد گرفته اند که فقط به اخبار دل خوش کنند و هیچ وقت در عمل، کاری برای آنها صورت نگرفته است. گواه این ادعا هم اینکه بر اساس گزارشهای موجود سالانه بیش از ۱۰ هزار میلیارد تومان گردش مالی برای مرکبات شمال ایران در نظر گرفته شده و اسفبار اینکه نزدیک به ۳ هزار میلیارد آن به خار گندیدن و پوسیدن و یخ زدن و... از بین میرود.
وقتی اعلام شد قیمت تضمینی خرید پرتقال ۴۵۰۰ تومان است، باغداران مازنی خوشحال شدند و فکر کردند امسال میتوانند ضررهای سال گذشته را هم جبران کنند. اما حالا که محصولات به ثمر نشسته و فصل برداشت است، مسئولان اعلام کرده اند این قیمت برای میوههای سردرختی نیست و پرتقالهای روی درخت بین ۱۵۰۰ تا ۲ هزار تومان ارزش دارند.
معاون باغبانی سازمان جهاد کشاورزی مازندران با بیان اینکه نرخ خرید تضمینی برای میوه پرتقال تامسون درجه یک سورت شده تعیینشده است به مهر گفته که قرار است بهاندازه ۳۰ هزار تن محصول خریداری شود، ولی برخی باغداران فکر میکنند این قیمت برای سردرختی یا پرتقال مخلوط بوده و اینگونه تصور دارند.
هادی ایزدی قیمت فعلی پرتقال را روی درخت ۱۵۰۰ تا ۲ هزار تومان به ازای هر کیلوگرم یادکرده و تاکید کرد: "تاخیر درفروش محصول جایز نیست و آنهایی که امکانات انبارداری ندارند باقیمتهای فعلی اگر محصول را عرضه کنند به نفع خواهد بود. البته اکثر باغداران بزرگ دارای انبار هستند، زیرا اگر بخواهند محصول را روی درخت بفروشند سود چندانی نخواهند نکرد.
وی میزان ضایعات را در کل مرکبات زیر ۱۰ درصد اعلام و با تاکید بر اینکه میزان ضایعات مرکبات در انبار تا ۱۵ درصد نیز خواهد رسید.
معاون سازمان جهاد کشاورزی مازندران بابیان اینکه هزار واحد دستگاه سورتینگ در استان نصبشده است درباره صادرات محصول مرکبات هم گفت: صادرات به شکل معمول در حال انجام است و پایانه صادراتی نیز در جویبار در حال ساخت داریم که تا پایان سال راهاندازی میشود، ادامه داد: "حذف تعرفههای گمرکی با الحاق ایران به اوراسیا شرایط را برای صادرات مرکبات به کشورهای همسایه فراهم کرده است. هم تامسون و نارنگی برای صادرات فوقالعاده است و میتواند به بازارهای همسایه ازجمله روسیه صادر شود. "
* کمبود امکانات مکمل تمام مشکلات باغداران
برای اطلاع از وضعیت باغداران، کافیست چند سال اخیر را با میزان برداشت مرکبات و ضرر و زیان کشاورزان مورد بررسی قرار دهیم. به عنوان نمونه تنکابن از بهترین مناطق مرکبات خیز مازندران است و از آن بهعنوان پایتخت مرکبات ایران یاد میشود و کوچکترین اشتباه موجب ضررهای جبرانناپذیر اقتصادی میشود. درآمد و گذران زندگی بخش زیادی از اهالی این منطقه از راه کشت و فروش مرکبات است که گاه ضرر زیادی را هم متحمل میشوند.
پرورش درختان مرکبات در تنکابن بهطورجدی و بهعنوان محملی برای کسب درآمد از زمان شاهعباس صفوی رواج یافته است. در سیاورز و قلعه گردن، درختانی با سن متجاوز از ۲۰۰ سال دیده میشود که هر درخت بیش از ده هزار دانه پرتقال بار میدهد.
در تنکابن درخت پرتقال گاه تا ارتفاع ۴۰۰ متری کشت میشود. خاک این نواحی بهگونهای است که اکثراً از گزش سرمازدگی در امان میباشد و از سال ۱۳۷۱ تاکنون این مصونیت را حفظ کرده است.
اما میوهای که از دست سرما و مشکلات طبیعی جان سالم به در میبرد از دست دولت مردان راهی جز گندیدن و پوسیدن و تلفف شدن ندارد.
بر اساس آمارهای موجود، بیش از ۲ میلیون و پانصدهزار تن پرتقال در مازندران تولید میشود که به گفته دولتیها شاید حدود ۴۰ هزار تن آن به منظور تنظیم بازار شب عید خریداری و ذخیره شود و مابقی هم یا مصرف و یا صادرات.
اما باید گفت، هدر رفت و گندیدن این میوهها بیش از صادرات آن است.
وقتی بدانیم حقوق گمرکی از جمله مشکلات و دغدغههای صادر کنندگان است، آنوقت باور میکنیم که دولت اصلا برنامهای در جهت حمایت از کشاورز و تولیدات آن ندارد.
از این ۲ میلیون و پانصد هزار تن پرتقال نزدیک به ۷۰۰ هزار تن آن هدر میرود و ضایع میشود. حال اضافه کنید بحث کمبود امکانات سورتینگ، عدماصلاح و بهینهسازی باغات، وجود دلالان و واسطهها و از همه مهمتر مشکلات صادرات را به آن تا برسیم به جوابی به نام از بین بردن زمینهای کشاورزی و ساختن ویلاها در آن.