سرویس ایران جوان آنلاین: موضوع نمای رومی، از جمله موضوعات مهمی است که اخیراً با ابلاغ مصوبه‌ای از سوی شهرداری قم، ممنوع اعلام شده است. در واقع با این مصوبه، مسئله‌ای معمارانه به تصمیمی مدیریتی تبدیل شد. البته استفاده از نمای رومی برای ساختمان‌های قم به عنوان یکی از دغدغه‌های مهم مراجع و بزرگان حوزه نیز مطرح شده و گسترش این مدل نما در حوزه دین و فرهنگ، مورد انتقاد است. اینکه نمای رومی یک توطئه فرهنگی یا خواست مردم است یا اینکه جریان سرمایه‌داری و اقتصاد شهر، موافق گسترش و تحکیم این نوع نماست، مسئله‌ای است که نیاز به بررسی و واکاوی دارد. اما آنچه مهم است اینکه ایران اسلامی آنقدر المان و سبک معماری زیبا و کهن دارد که در شهر مقدسی مثل قم نیازی برای استفاده از نما‌های بیگانه احساس نشود.
چند سالی است که نمای ساختمان‌های قم به تسخیر رومی‌ها در آمده و این نما به دلیل الگو‌ها و ساختار زیبایشان مورد علاقه قرار گرفته و مردم آن را شکیل می‌دانند. اما با نگاهی به سبک معماری ایرانی اسلامی که قرن‌ها در این سرزمین مورد استفاده قرار می‌گرفته مشخص می‌شود با توجه به اینکه در سیر تحول معماری ایران، تفکر و دیدگاه نقش به‌سزایی داشته، حالا استفاده از برخی نما‌ها بیانگر این موضوع است که فرهنگ مردم تحت تأثیر فرهنگ‌های بیرونی قرار گرفته و حتماً از این لحاظ و نگاه فرهنگی، کم کاری شده است.
رم به اندازه قم نمای رومی ندارد!
کسانی که طی چند سال اخیر سفری به شهر قم داشته‌اند به خوبی متوجه تغییر و تحولات زیادی در شکل و ظاهر این شهر شده‌اند. تغییرات در خیابان‌ها، پل‌ها، ساختمان‌ها و فضا‌های سبز. اما یکی از تغییرات مهم در نمای ساختمان‌های استان است که به نوعی چهره تاریخی قم را برهم زده و به صورت وصله‌ای روی صورت آن نشسته است. این در حالی است که رهبر معظم انقلاب در آخرین سفر خود به قم بر مسئله حفظ بنا‌های تاریخی و بافت‌های قدیمی تأکید داشتند. شاید یکی از مضحک‌ترین بخش‌ها در ادامه رواج نما‌های رومی در قم این باشد که همه مسئولان استان بار‌ها و بار‌ها اعلام کرده‌اند که از وجود این نوع نما‌ها آگاهند و عدم رضایت خود را چه از لحاظ ایمنی و چه تغییر سیما و منظر شهری نشان داده‌اند و حتی طی نامه‌هایی ساخت و ساز این نوع نما‌ها در شهر را ممنوع کرده‌اند، اما معلوم نیست که چرا و چگونه بازهم این نمای وارداتی ساخته و قد علم می‌کند؟ آیا مسئولان قم در این شهر زندگی نمی‌کنند؟ یا چشم‌هایشان را بسته‌اند؟
در همین رابطه اسفند ماه سال گذشته بود که رئیس شورای شهر قم گفت: «توسعه بی‌ضابطه نما‌های رومی چهره قم را تغییر و فضای غیرمتعارفی را ایجاد کرده است، توسعه نما‌های رومی یکی از دغدغه‌ها و نگرانی‌های دائمی بزرگان به‌ویژه مراجع تقلید است.»
عبدالله جلالی با اشاره به برخی از ضعف‌های بخش مهندسی شهر قم افزود: «متأسفانه امضا فروشی یکی از مشکلات مهم عرصه مهندسی در ساخت‌وساز‌های شهر قم است.»
حالا و با توجه به اینکه در تمام دنیا این شهرداری‌ها هستند که تعیین می‌کنند نمای ساختمان و شهر چطور طراحی شود که هم با فرهنگشان همخوانی داشته و هم بتواند یک هارمونی و هماهنگی را با یکدیگر داشته باشد، اما در ایران همین مسئولان اجرایی در این حوزه می‌آیند و انتقاد می‌کنند و می‌نالند و می‌روند! معلوم نیست اگر شورا و شهردار نمی‌توانند (بخوانید نمی‌خواهند) برخورد کنند، پس چه کسانی باید این کار را بکنند.
حال اگر شهردار و شورا نمی‌دانند، خوب است که ما به آن‌ها یادآوری کنیم، امروز در قم شیوه نوینی از ساختمان‌سازی رواج یافته، به این صورت که برخی ساختمان‌ها بعد از تکمیل شدن اسکلت کلی ساختمان سریعاً نمای خود را کار می‌کنند و بعد وارد کار در داخل ساختمان می‌شوند و کمتر کسی هم به این افراد در خصوص ممنوع بودن این نما‌ها تذکر می‌دهد. البته مدیر کل پدافند غیرعامل استان قم نیز با بیان اینکه در سفری به شهر رم ایتالیا به نتیجه تعجب برانگیزی رسیدیم و آن هم اینکه در شهر رم جدید که خواستگاه نمای رومی است آنقدر که در شهر قم نمای رومی دیده می‌شود، نمای رومی ندیدیم، معتقد است: «موضوع نمای رومی از دو منظر فرهنگی و مباحث ایمنی و رعایت الزامات پدافند غیرعامل با توجه به ساختار شهر قم قابل بررسی است. حوزه‌ها و دستگاه‌های متولی مانند کمیسیون ماده ۵، شهرداری و راه و شهرسازی در شهر قم که به عنوان شهری مذهبی با پیشینه تاریخی و سبک معماری خاص کویری شناخته شده است، باید رصد و پایش دائمی در حوزه سیما و منظر شهری داشته باشند تا رشد نما‌های رومی منجر به گسستگی فرهنگی و در نهایت یک بحران فرهنگی نشود.
رواج کاخ نشینی و تغییر سبک زندگی
مدیر مرکز تخصصی معماری و شهرسازی جهاد دانشگاهی قم در خصوص گسترش نمای رومی معتقد است: «انتخاب این نوع نما وقتی تبدیل به جریانی اجتماعی می‌شود، نمی‌توان تنها با جریان قانونی مانع از گسترش آن شد، زیرا جریان اجتماعی یک سازه و اسکلت نیست و از جنس اجتماع است.» سیده‌شبنم فاطمی می‌گوید: «در مقابله با این رویداد‌ها باید به ایجاد جریان اجتماعی و فرهنگ‌سازی پرداخت تا ذائقه و انتخاب مردم را تغییر داد. در این بین دانشگاه‌ها، مراکز حوزوی و فعالان فرهنگی و جامعه شناسان دارای نقش مهمی هستند.»
وی با بیان اینکه تغییر فرهنگ و ایجاد جریان اجتماعی نیز زمان می‌برد و در کوتاه مدت اتفاق نمی‌افتد، ادامه می‌دهد: «از همین روی باید با نگاهی تخصصی و کارشناسی به واکاوی رویداد‌ها و علل و عوامل پرداخت تا در مسیر فرهنگ‌سازی و جریان‌سازی اجتماعی، بتوانیم موفق عمل کنیم. خلاف جریان شدیدی که حرکت می‌کند، سد ایجاد کرد، وقتی مسکن یک کالای مصرفی و سودآور است یا مردم آن را دوست دارند، به راحتی نمی‌توان با آن مقابله کرد و جریان قانونی به تنهایی نمی‌تواند مانع ایجاد کند.»
یک نظر جامعه شناختی هم وجود دارد که مردم دیگر خانه را برای زندگی نمی‌خواهند بلکه آن را سرمایه‌زندگی‌شان می‌دانند و تا زمانی که این نگرش وجود داشته باشد و تا زمانی که از طریق فرهنگ‌سازی تغییر نکند، تلاش برای کنار گذاشتن بسیاری از اتفاقات در این زمینه و نادیده گرفتن نمای رومی، آب در هاون کوبیدن است، مگر اینکه صورت مسئله پاک شود. متأسفانه برخورد با معماری، کالایی شده است و مردم برای افزایش قیمت مسکن و ارزش افزوده، دوست دارند از مصالح گران در نما و سازه استفاده کنند؛ آن‌ها در ساخت مسکن، در فکر سودآوری هستند و برای ساخت و ساز، چرتکه می‌اندازند تا ارزش افزوده مسکن را بالا ببرند. یعنی مردم هوشمندانه همه چیز را بررسی می‌کنند و می‌دانند اگر ساختمان‌شان، نمای رومی داشته باشد، بهتر به فروش می‌رسد و حاضر هستند برای این کار، بهای سنگینی بپردازد.
به‌هرحال هر تعریفی و دلیلی برای گسترش نما‌های رومی در قم ارائه شود باز هم یک موضوع را نباید فراموش کرد که این نما‌ها تقلیدی از معماری غربی و کلیسایی است. این سبک از معماری می‌تواند به اختلاف طبقاتی و اختلاف فرهنگی دامن زده و به طور کلی تغییر سبک زندگی را در پی‌داشته باشد. رواج سبک فرهنگی دیگر کشور‌ها و فاصله گرفتن از فرهنگ ایرانی اسلامی، ابراز حس تفاخر و رواج سندروم کاخ نشینی، ترویج اختلاف طبقاتی، عدم تطابق با سازه‌های طراحی شده و وزن سنگین تحمیل شده به بنا از جمله معضلاتی است که در اجرای این سبک از معماری با آن روبه‌رو هستیم.
