سرویس ایران جوان آنلاین: کاهش بارشها و ادامهدار بودن خشکسالیها در برخی از استانهای کشور موجب شده تا این مناطق بهرغم توانایی بالایی که در زمینه تولیدات صنعتی و کشاورزی دارند نتوانند بهره آنچنانی از این دومنبع مهم اقتصادی داشته باشند، که در این میان میتوان به استانهای سیستان و بلوچستان، کرمان، خراسانجنوبی و اصفهان اشاره کرد. این در حالی است که با توجه به حجم بالای تولیدی پسابها و فاضلابها در برخی از استانها از جمله تهران، گیلان و مازندران میتوان با تصفیه آنها آب حاصل را برای رونق صنعت و کشاورزی به استانهای مورد نیاز انتقال داد. موضوعی که موجب شد تا وزیر نیرو در سفری که به منظور افتتاح چند طرح آب وبرق به استان قزوین داشت اعلام کند: «سالانه ۴ میلیارد و ۳۰۰ میلیون مترمکعب پساب در کشور تولید میشود که استفاده از این ظرفیت میتواند یکی از منابع تأمین کننده آب در بخش صنعت و کشاورزی باشد و حدود ۷۰ درصد نیاز این صنایع را مرتفع کند.»
با وجود بارشهای مناسب در استانهای مختلف کشور که در اوایل سالجاری شاهد آن بودیم، بیتوجهی به اجرای عملیاتهای آبخیزداری و لایروبی رودخانهها و کانالها و هدایت آنها به سمت سدها موجب شد تا در برخی از استانهای کشور از جمله گلستان، مازندران، لرستان، خوزستان و کرمانشاه شاهد جاری شدن سیل و بروز خسارات شدید باشیم، این درحالی است که علاوه بر این موضوع بیتوجهی به تصفیه فاضلابها و پسابهای تولیدی نیز موجب شده تا منابع بسیاری از این آبها بدون کوچکترین بهرهای به هدر رود، موضوعی که در صورت هدایت آنها به سوی صنعت و کشاورزی میتواند به رونق خوب اقتصادی در بیشتر استانهای کمتر توسعه یافته کشور منجر شود.
ظرفیت بالای پسابهای تولیدی در استانهای کشور
آمارها نشان میدهد، هرساله مقادیر بالایی از آب تولیدی در کشور که بسیاری از آن تصفیه شده نیز است به پساب و فاضلاب تبدیل شده و بدون کوچکترین استفادهای در طبیعت رها شده و ضمن آلودگی محیطزیست به هدر میرود. وزیر نیرو در سفری که به منظور افتتاح چند طرح آب وبرق به استان قزوین داشت در این خصوص میگوید: «سالانه ۴ میلیارد و ۳۰۰ میلیون مترمکعب پساب در کشور تولید میشود که استفاده از این ظرفیت میتواند یکی از منابع تأمین کننده آب در بخش صنعت و کشاورزی باشد.» رضا اردکانیان میافزاید: «از آنجا که قزوین، استانی صنعتی و کشاورزی است که ۷۰ درصد برق آن در واحدهای صنعت و کشاورزی مصرف میشود، لذا این مهم موجب شده تا بتوان به راحتی از پسابهای تولیدی برای رونق کشاورزی و صنعتی از آن استفاده کرد.» این اظهارات در حالی است که با توجه به ظرفیت بالای این پسابها، هر مقدار از آن را بتوانیم با رعایت نکات فنی و زیستمحیطی و اقتصادی جمعآوری و تصفیه کنیم به بهداشت عمومی کمک کرده و نیاز بخش صنعت و کشاورزی و سایر بخشها را از این لحاظ میتوانیم تأمین کنیم.
صرفهجویی در آبهای زیرزمینی
یکی از مزایایی که در استفاده از پسابها میتوان به آن اشاره کرد صرفهجویی و حفظ منابع آبهای زیرزمینی در بیشتر استانهای کشور که در این زمینه در مضیقه هستند میباشد.
از آنجا که در کشورهای در حال توسعه و بعضی کشورهای صنعتی میزان آب رو به کاهش است لذا در نواحی خشک و نیمه خشک فاضلاب مادهای با ارزش است و نباید به عنوان ماده زائد محسوب شود. به دلیل این که فاضلاب حاوی آب و مواد مغذی برای گیاهان است و بهرهدهی محصولات که با فاضلاب آبیاری میشوند از محصولات که با آب آبیاری میشوند بالاتر است. همچنین استفاده از این مواد باعث صرفهجویی در مصرف کودهای شیمیایی میشود به عنوان مثال در مکزیک سالانه ۱۳۵ دلار امریکا به ازای هر هکتار صرفهجویی میشود که این عدد، رقم قابل توجهی برای کشاورزان محسوب میشود. بررسیها نشان میدهد میزان تجدید شوندگی آب در ایران ٣٤ میلیارد متر مکعب است.
بحران آبی در بیشتر استانهای کشور
بر اساس برنامه ششم توسعه میزان برداشت آب باید ١١میلیارد مترمکعب کاهش پیدا کند، در حال حاضر میزان برداشت از آبخوانها در ایران ٤٠ الی ٤٤ میلیارد مترمکعب عنوان میشود؛ و در واقع بیش از ٦ میلیارد مترمکعب بیش از ظرفیتمان برداشت میکنیم. یکی از کارشناسان منابع آب وزارت نیرو در این خصوص میگوید: «در حال حاضر وضع آبی کشور به شش مرحله، مرطوب، نرمال، قابل تحمل، دارای تنش آبی، تنش آبی و کمبود آب، تقسیم میشود.» هدایت فهمی میافزاید: «خوزستان، گیلان و مازندران در وضع تنش آبی و کمبود آب و تأمین نیازهای آبی، ١٨ استان در تنش آبی شدید و ٩ استان در وضع کمبود آب هستند.»
یکی از مشکلاتی که موجب شده تا استفاده از پسابها و فاضلابهای تولیدی مورد توجه قرار بگیرد حجم بالای استفاده از منابع آبی وآلودگی و تبخیر آن در کشور است. ایران در حال حاضر کشوری با بالاترین میزان تخریب آبهای زیرزمینی در جهان است. برآورد میشود که آبهای زیرزمینی ۵۵ درصد از کل تقاضای آب را تأمین میکنند. این وضع منجر به تخریب آبهای زیرزمینی و صدمه برگشتناپذیر به اکوسیستمهای آبی و پیکره آبهای سطحی میشود. برداشتهای تهاجمی آبهای زیرزمینی نیز سبب کاهش میزان آبهای زیرزمینی، تخریب زمین و کاهش کیفیت آب شده است. با وجود این بحران جدی در آینده، بهرهوری آب در ایران از جمله کمترین میزان بهرهوریها در منطقه است. در حال حاضر کشاورزی و صنعت کشور بالاترین مصرف کننده آب به شمار میروند، آمارها نشان میدهد، کشاورزی با ۷۰ درصد بالاترین مصرف آب را به خود اختصاص داده است. در سالهای اخیر استفاده از روشهای نوین در کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی و صنعت موجب شده تا مصارف آب در این دو بخش به شدت کاهش پیدا کرده و از صرفه اقتصادی بالایی برخوردار شوند.