جوان آنلاين: از زماني که عربستان
در اقدامي غيرمتعارف به ارزان فروشي نفت روي آورده، بهاي نفت در بازارهاي جهاني
وارد سير نزولي شده و در مقايسه با مدت مشابه سال گذشته بيش از 30 درصد ارزش خود را از دست داده است. اين روند در پي ثابت
ماندن سقف توليد نفت اوپک (که باز به
علت مخالفت عربستان و ديگرکشورهاي عربي حاشيه جنوبي خليج فارس همچون کويت و امارات
صورت گرفت) شتاب
گرفته و به سمت 60 دلار در هر بشکه نزديک مي شود.
در اين ميان عربستان
براي توجيه مواضع خود حفظ جايگاه اوپک در برابر توليد نفت شيست يا شيل امريکا را
پيش مي کشد حال آنکه در اين ميان دلايل و شاخص هاي زيادي وجود دارد که عکس اين
ادعا را ثابت مي کند و نشان مي دهد که اولا عربستان از ارزان فروشي نفت به عنوان
سلاح استفاده مي کند و دوم اينکه عربستان اين سياست را نه در راستاي منافع اوپک و
ديگر توليدکنندگان نفت در جهان بلکه کاملا در راستاي منافع همپيمانان غربي خود
اتخاذ کرده است.
دلايل و شاخص هاي توسل
عربستان به سلاح نفت
يکي از دلايل و شاخص
هاي روشن در اين زمينه اين است که عربستان بدون اينکه از اوپک نظرخواهي کند و
ديدگاه خود را با ديگر اعضاء در ميان بگذارد به طور يکجانبه به ارزان فروشي نفت
روي آورده و با خارج کردن بازار جهاني نفت از ثبات چندين ساله، روند نزولي بهاي
نفت را بنيان گذاشت. نکته قابل
تامل در اين زمينه اين است که همه گزارش ها و آمارهايي که در آن مقطع درباره اوضاع
اقتصادي جهان و نيازهاي انرژي منتشر مي شد، ارزان فروشي نفت براي حفظ مشتريان، تحليل
گران انرژي و بازار توجيه پذير نمي کرد. از اين‌رو توسل عربستان به ارزان فروشي
نفت براي تحليل گران بازار انرژي نيز غير مترقبه بود.
همچنين عربستان
بلافاصله بعد از اعلام ائتلاف موسوم به "ضد داعش "به اهرم ارزان فروشي نفت متوسل شد و اين
قرابت به حدي نزديک بود که اين ذهنيت را ايجاد مي کرد که گويا توسل به جنگ نفت
بخشي از اهداف اعلام نشده جنگ تجاري اعضاي اين ائتلاف عليه رقباي منطقه اي و بين
المللي خود در پوشش مقابله با داعش است.
از اين ديد ائتلاف ضد
داعش بازتوليد همان ائتلاف موسوم به دوستان سوريه در شرايط بعد از ظهور داعش است
که براي جبران ناکامي ها و رفع نقايص آن تشکيل شده است. با توجه به اينکه ائتلاف موسوم به دوستان
سوريه، نظام سياسي اين کشور و همپيمانان منطقه اي و بين المللي آن را نشانه گرفته
بود. ازاين‌رو احتمال اينکه ائتلاف ضد داعش نيز بخصوص در بخش اهداف اعلام نشده خود
همان هدف را با شيوه هاي جديد دنبال کند بعيد نيست و از اين ديد سلاح نفت توان
اقتصادي حاميان بين المللي و منطقه اي سوريه را نشانه گرفته است.
البته اين به مفهوم
ناديده گرفتن تهديد داعش براي ائتلاف ضد داعش نيست بلکه تاکيد بر اين است که در چارچوب
اين ائتلاف در کنار هدف اعلامي يعني مقابله با داعش و تکفيري ها اهداف سياسي ديگري
نيز طراحي شده که به موازات آن و در پوشش مبارزه با داعش دنبال مي شود.
گذشته از اينها
عربستان زماني به سلاح نفت متوسل شد که برگه هاي سياسي و امنيتي خود را بکار گرفت
و به نوعي آنها را هزينه کرد. در واقع تنها سلاحي که برايش باقي مانده همين سلاح
نفت است و اگر چه اين سلاح به مثابه تيغ دولبه مي ماند و خود عربستان نيز به عنوان
اولين توليد کننده نفت در اوپک از کاهش آن تاثير منفي مي پذيرد اما در مجموع با
توجه به مازاد ذخاير ارزي عربستان و کمبود نيازهاي آن در مقايسه با کشورهايي مانند
روسيه (که بودجه خود را روي يکصد دلار براي هر بشکه
بسته است) فشارهاي
کاهش بها بر روسيه به مراتب بيشتر از عربستان خواهد بود.
عربستان خادم اوپک يا
مصرف کنندگان غربي؟
اگر چه مقامات سعودي
براي توجيه ارزان فروشي نفت خود به جلوگيري از تبديل نفت شيست امريکا به رقيب اوپک
متوسل مي شوند و از اين طريق مي کوشند ديگر کشورهاي توليد کننده اوپک را در کنار
خود داشته باشند، اما واقعيت اين است که رويکرد کنوني عربستان بيش از توليد
کنندگان نفت شيست امريکا به اعضاي اوپک و ديگر توليد کنندگان نفت در جهان ضربه مي
زند.
چرا که اگر نفت شيست
امريکا در آينده مي تواند براي اوپک رقيب شود اما ارزان فروشي عربستان از هم اکنون
ميلياردها دلار به توليدکنندگان نفت در جهان زيان وارد کرده است. علاوه بر اين با توجه به اينکه هزينه توليد
نفت شيست امريکا بيش از 70 دلار در هر بشکه هزينه توليد مي برد از اين‌رو
توليد آن زماني مي توانست مقرون به صرفه باشد که بهاي نفت در همان محدوده 100 دلار در هر بشکه باقي بماند که اين وضعيت براي
توليدکنندگان نفت اوپک و غير اوپک يک وضعيت ايده ال بود. برهمين اساس هيچ تعارضي
بين توليد نفت شيست و نفت اوپک احساس نمي شد که عربستان به ادعاي خود مجبور به
مقابله با آن شده باشد.
در مقابل، همه بررسي
ها حاکي از اين است که کاهش بهاي نفت منافع زيادي را نصيب مصرف کنندگان بخصوص در
غرب مي کند. خبرگزاري فرانسه در گزارشي در پاسخ به اينکه
کاهش بهاي نفت به نفع چه کساني نوشت:" کاهس بهاي
نفت، ثروت کشورهاي توليد کننده را به سمت
کشورهاي مصرف کننده سرازير مي‌کند که وزنه‌هاي سنگين اقتصادي در جهان هستند
يعني آمريکا، منطقه يورو، ژاپن و چين. با کاهش
بهاي نفت شرکت‌ها (فعاليت هاي) حاشيه‌هاي خود
را افزايش مي‌دهند و قدرت خريد مصرف کنندگان بيشتر مي‌شود.
برا ي مثال بهاي سوخت
در جايگاههاي سوخت رساني در فرانسه به پايين‌‌ترين ميزان طي نزديک به چهار
سال گذشته رسيده است. به گفته پاتريک آرتو، از اقتصاددانان شرکت
خدمات مالي ناتيکزيس، ناحيه يورو مي‌تواند از تاثير مثبت ناشي از کاهش ارزش يورو
بر صادرات سود ببرد بدون آن که از افزايش قيمت واردات متضرر شود و اميدوار باشد با
اين ترتيب توليد ناخالص داخلي خود را ظرف دو سال 0/5 واحد افزايش دهد.
موسسه کو- روکومانس با اشاره به اين که بودجه انرژي
فرانسه در سال 2014 دست کم 5 ميليارد يورو کاهش يافته است مي‌گويد:« بخش صنعت سود اصلي را از کاهش بهاي نفت مي‌برد و 2 ميليارد يورو به دست مي‌آورد که بيشتر از«پرداخت در قالب اعتبار ماليات بر رقابت و اشتغال» است که تدبير راهبري دولت براي احيا اقتصادي است.
طبق ارزيابي نيک کاني،
اقتصاددان شرکت هلندي خدمات مالي و بانکداري اي.بي.ان آمرو، تاثير
مثبت کاهش بهاي نفت بر کشورهاي توليد کننده، توليد ناخالص جهان را 0/7 درصد افزايش مي‌دهد. "روزنامه امريکايي وال استريت ژورنال نيز در
مقاله اي با ارائه تحليل مشابه نوشت: "کاهش قيمت
انرژي با ايفاي نقشي مانند کاهش ماليات کسب و کار و ماليات مصرف کنندگان، به
تقويت اقتصاد آمريکا و اقتصاد ديگر وارد کنندگان نفت، از جمله چين، کمک خواهد کرد.
به گفته جوئل ناروف، رئيس
گروه مشاوران اقتصادي ناروف، از موسسات پيش بيني اقتصادي در هلند، در اروپا «مشکلات بسيار فراتر از نفت است». وي گفت: «هر چه وضع
آمريکا بهتر شود، وضع اروپا هم بهتر مي شود. بنابراين آيا ما مايليم که قيمت نفت به جاي 100 دلار در هر بشکه 70 دلار باشد؟ جواب قطعا مثبت است و اروپا از آن استقبال
مي کند. "اقتصاددانان در موسسه آکسفورد اکونوميکس روز
جمعه در گزارشي برآورد کردند که اگر قيمت هاي نفت در دو سال آينده حدود 60 دلار باشد، اين موجب تقويت چشمگير رشد اقتصادي بيشتر
اقتصادهاي پيشرفته و نوظهور جهان خواهد شد.
آنها گفتند رشد ممکن
است 0.4 درصد در چين افزايش يابد و در آمريکا از
ارقام پيش بيني شده کنوني بالاتر برود. کاهش
هزينه هاي انرژي همچنين ممکن است رشد را در اروپا و ژاپن بين 0.1 تا 0.2 درصد
بالا ببرد. "همچنانکه از اذعان رسانه ها و تحليل گران
غربي اعم از امريکايي و اروپايي بر مي آيد کاهش بهاي نفت که با ارزان فروشي
يکجانبه عربستان آغاز شد تنها به نفع مصرف کنندگان تمام شده و عربستان از اين طريق
ميلياردها دلار زيان به توليدکنندگان نفت در جهان وارد کرده است.
نتيجه گيري
از آنچه که گفته شد
مشخص مي شود که عربستان تنها براي مقاصد سياسي و طي بده بستان با کشورهاي مصرف
کننده غربي با ارزان فروشي يکجانبه به
کاهش بهاي نفت دامن زده است و اين کاهش برخلاف مواضع اعلامي و توجيه آميز
عربستان به هيچ وجه براي مقابله با توليد کنندگان نفت شيست نبوده است و با توجه به
اينکه توليد نفت شيست از برنامه ها ي دولت اوباما براي کاهش وابستگي به نفت
وارداتي بوده است لذا عربستان در وضعيت کنوني که روابط اين کشور با امريکا بخصوص
بعد از تشکيل ائتلاف به اصطلاح ضد داعش گسترش يافته است نمي تواند عليه منافع
امريکا وارد عمل شود. بر همين
اساس اين احتمال که کاهش بهاي نفت طي يک برنامه حساب شده از سوي عربستان و شرکاي
غربي آن صورت گرفته باشد، بيش از پيش تقويت مي شود.
