جوان آنلاین: دکتر ابوالقاسم عیسیمراد، روانشناس و عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی میگوید: برای اینکه فرزندان تابآوری داشته باشند، والدین، به ویژه مادران، باید خودشان این توانمندی را در اختیار داشته باشند. مادران ایرانی با نقش کلیدی در خانواده، هنگامی که صبر، شکیبایی و تابآوری بالایی از خود نشان دهند، به طور طبیعی این مهارتها را به فرزندان منتقل میکنند و زمینه رشد نسلی مقاوم و پایدار را فراهم میسازند.
اهمیت تابآوری والدین
عیسیمراد درباره اهمیت تابآوری در والدین میگوید: «اگر والدین تابآوری پایینی داشته باشند، نمیتوانند مهارتهای مقابله با سختیها را به فرزندان منتقل کنند و این باعث میشود نسل جدید هم نتواند خوب با محیط و جامعه کنار بیاید. بعضی رفتارها مثل زود عصبانی شدن یا ناتوانی در حفظ آرامش، ممکن است غیرمستقیم از والدین به فرزندان منتقل شود، اما وقتی تابآوری بالا باشد، همه چیز فرق میکند و باعث میشود افراد بهتر با زندگی و مشکلاتش کنار بیایند. یادگیری مهارتهای زندگی و تمرین تابآوری به والدین کمک میکند تأثیر بهتری در تربیت فرزندان داشته باشند و نسل بعد هم قویتر و مقاومتر شود.»
این روانشناس درباره جایگاه تاب آوری در فرهنگ ما افزود: «تابآوری در فرهنگ ما اهمیت بالایی دارد، اما گاهی به عنوان یک کمبود فرهنگی دیده میشود. وقتی افراد توانایی خود در مقابله با مشکلات را ببینند و تقویت کنند، انرژی و قدرت بیشتری پیدا میکنند. این موضوع باید در تمام اقشار جامعه، از نخبگان تا مردم عادی، تشویق و تقویت شود.»
این روانشناس میگوید: «برای اینکه فرزندان تابآوری داشته باشیم، والدین، به ویژه مادران، باید خودشان این توانمندی را در اختیار داشته باشند. مادران ایرانی با نقش کلیدی در خانواده، هنگامی که صبر، شکیبایی و تابآوری بالایی از خود نشان دهند، به طور طبیعی این مهارتها را به فرزندان منتقل میکنند و زمینه رشد نسلی مقاوم و پایدار را فراهم میسازند. این تجربه در مادران قدیمی ایرانی بیشتر دیده میشود، اما مادران نسل جدید باید با روشهای تربیتی متفاوت، فناوری و فضای مجازی، مهارتهای خود را به شکل دیگری تقویت کنند، بنابراین برای آموزش تاب آوری باید وضعیت و نیازهای هر نسل را بررسی کنیم تا نتیجه بهتری دیده شود چراکه الگوهای سنتی فرزند پروری در حال تغییر است و رسانهها، فضای مجازی و حتی هوش مصنوعی تأثیر زیادی بر کودکان و نوجوانان دارند، بنابراین مادران امروز باید دانش و مهارتهای خود را با شرایط جدید هماهنگ کنند تا اثرگذاری شان بر نسل جدید قویتر شود.»
تابآوری، نه فقط برای بحرانهای بزرگ
عیسیمراد همچنین معتقد است، تاب آوری تنها برای بحرانهای بزرگ مانند جنگ و زلزله نیست، بلکه سبک زندگی روزمره، مهارتهای زندگی و توانایی مدیریت مشکلات کوچک نیز نشان دهنده تاب آوری است. انسانهای تاب آور میتوانند حوادث کوچک را تبدیل به مسائل بزرگ نکنند و با تمرکز و صبر، زندگی خود را مدیریت کنند.
این روانشناس سرلوحه تاب آوری را صبر میداند و میافزاید: «بدون صبر، تابآوری معنا ندارد. با تمرین صبر و مواجهه تدریجی با مشکلات، میتوان تابآوری خود را بالا برد، در حوادث زود برآشفته نشد و با آرامش و فکر، واکنش مناسب داشت.»
وی میگوید: «در تابآوری هم عوامل ژنتیکی و روانشناختی نقش دارند و هم یادگیری و تربیت میتواند آن را تقویت کند. علاوه بر این، معنویت و باورهای دینی واقعی و عقلانی هم تابآوری افراد را بالا میبرد و صبر و امید آنها را افزایش میدهد.»
تأثیر معنویت بر تابآوری
عیسیمراد درباره نقش معنویت در تقویت تابآوری توضیح میدهد: «معنویت عمیق و دینی، برخلاف معنویت صرفاً انسانی یا اومانیستی، از دنیا شروع میشود، اما به آخرت و باقیات ختم میشود. این شناخت باعث میشود انسان مهارتهای جدی زندگی، فضیلتهای اخلاقی، صبر، عدالتمحوری و کنترل خشم را به دست آورد و تابآوری خود را بالا ببرد.»
او میگوید: «وقتی انسان به زندگی خود معنا بدهد و از باورهای دینی و زندگی بزرگان الهام بگیرد، معنویت در او شکل میگیرد و تابآوریاش افزایش مییابد. باورهای دینی و اخلاقی واقعی به ما کمک میکنند در مشکلات صبور باشیم، امید خود را حفظ کنیم و زندگیمان معنادار شود. معنویت اصیل باعث میشود فراتر از مسائل مادی به زندگی نگاه کنیم و بدانیم اعمالمان مورد ارزیابی قرار میگیرد. این آگاهی رفتار، افکار و احساسات ما را شکل میدهد و در مواجهه با مشکلات آرامش بیشتری به ما میدهد. معنویت و دین به انسان انگیزه و تحرک میدهند و نشان میدهند برای چه چیزی حرکت میکنیم.»
الگوگیری از زندگی اهل بیت (ع)
این روانشناس در ادامه گفت: «زندگی معصومین، مانند حضرت رسول (ص)، حضرت علی (ع) و حضرت زهرا (س) نمونههای بارز تابآوری و صبر هستند. این افراد در سختیها با صبر و تمرکز عمل کردند و میتوانیم از رفتار و زندگی آنها الگو بگیریم. الگوهای سنتی و سیره اهل بیت (ع)، نمونههای واقعی و قابل الگوبرداری هستند. مطالعه داستانهای قرآنی و زندگی آنها، به ویژه رفتار زنان در جنگهای صدر اسلام، میتواند درسهای مهمی در تابآوری و صبر به ما بدهد.»
تابآوری و نگاه مثبت در سختیها
عیسیمراد در توضیح درمان مثبت در روانشناسی با نگاه مثبت به مشکلات اظهار داشت: «زندگی و رفتار حضرت زهرا (س) و حضرت زینب (س) نشان میدهد چگونه میتوان به حوادث و سختیها معنا و ارزش داد. نگاه مثبت و معنا دادن به مشکلات همان چیزی است که امروز به نام «درمان مثبت» شناخته میشود. در دوران دفاع مقدس هم کسانی که معنای عمیق به دفاع و مقاومت میدادند، تابآوری بیشتری داشتند و حتی در جانبازی و شهادتشان معنا و ارزش بیشتری پیدا میکرد.»
رویکردهای روانشناسی معاصر به فراشناختها
او درباره رویکردهای علمی و روانشناسی روز دنیا به فراشناختها میگوید: «روانشناسی معاصر، به ویژه موج چهارم، به فراشناختها توجه زیادی دارد، یعنی تمرکز بر خودآگاهی، معنا دادن به زندگی و درک بهتر تجربیات شخصی. این رویکردها کمک میکنند مهارتهای شهودی و حسی خود را تقویت کنیم و زندگی را بهتر بفهمیم.» این روانشناس درباره چگونگی عملیاتی کردن تابآوری در زندگی روزمره گفت: «با فهم درست دین و معنویت و اجرای اصول اخلاقی و معنوی، مهارتهای سازگارانه و تابآوری خود را میتوان تقویت کرد. این رویکرد نه تنها تابآوری بلکه صدها مهارت و توانایی دیگر برای مدیریت زندگی را نیز به همراه دارد.»
معنویت و مدیریت مشکلات روانی
او میگوید: «وقتی جایگاه معنوی در زندگی ما قوی باشد، اضطراب، ترس، افسردگی و خلأ وجودی درونی کاهش مییابد. معنویت به انسان کمک میکند تصمیمگیریهای بهتر، تمرکز بیشتر و آرامش بیشتری در مواجهه با سختیها داشته باشد.»
این روانشناس اشاره میکند: «تحقیقات علمی، از جمله مطالعات در حوزه سلامت معنوی، نشان میدهد معنویت و دین باعث افزایش مهارتهای سازگارانه، عزت نفس، اعتمادبهنفس، صبر، شکر، توکل و تابآوری میشوند. وقتی چارچوبهای دینی و معنوی درک و عملیاتی شوند، توانایی انسانها برای مقابله با مشکلات زندگی به شکل چشمگیری افزایش مییابد.»
تجربه دفاع مقدس و نقش ایمان
عیسیمراد در پایان میگوید: «در دوران دفاع مقدس کسانی که اعتقاد و باور عمیق داشتند، تابآوری بیشتری از کسانی داشتند که دچار شک و ابهام بودند. این موضوع نشان میدهد سلامت معنوی و باورهای دینی، به ویژه وقتی اخلاقمدار باشند، میتوانند تابآوری انسانها را در بحرانها افزایش دهند.»
