دکتر مصطفی قانعی در ششمین همایش بین‌المللی و چهارمین همایش ملی بیوتکنولوژی ایران، ضمن قدردانی از برگزارکنندگان و پیشگامان این عرصه گفت : زیست‌فناوری نه‌تنها بازوی علمی کشور، بلکه یکی از پیشران‌های اقتصادی آینده ایران است.
وی با اشاره به جایگاه ویژه زیست‌فناوری در برنامه هفتم توسعه اظهار کرد:در این برنامه برای نخستین بار، مسیر کشور به‌طور شفاف در حوزه علم و فناوری ترسیم شد. محورهایی چون زیست‌فناوری، مهندسی، مواد پیشرفته، هوش مصنوعی و علوم شناختی، به‌عنوان فناوری‌های پیشران تعیین شدند تا جمهوری اسلامی ایران به مرجعیت علمی دست یابد و رشد اقتصادی خود را بر پایه دانش استوار کند.
سهم دانش‌بنیان‌ها از اقتصاد ملی باید جهش یابد
دکتر قانعی با تأکید بر ضرورت اتصال علم به اقتصاد افزود:سال‌ها درباره علم و فناوری سخن گفتیم، اما باید سهم واقعی آن از تولید ناخالص ملی مشخص شود. بر اساس برنامه هفتم، هفت درصد رشد اقتصادی کشور باید از مسیر دانش‌بنیانی تأمین شود؛ در حالی که اکنون سهم واقعی ما تنها ۲۶ صدم درصد است. این یعنی نیازمند جهشی جدی در این حوزه هستیم.
وضعیت زیست‌فناوری ایران در منطقه و جهان
وی توضیح داد:در حال حاضر حدود هزار و ۴۸۰ شرکت دانش‌بنیان در حوزه زیست‌فناوری کشور فعال هستند و بیش از هزار فرآورده زیستی تولید می‌کنند. از نظر تولید محصولات بازساختی در پزشکی، ایران در رتبه هشتم جهان قرار دارد و حدود ۵۸ هزار نفر در این حوزه مشغول به کارند.
دبیر ستاد توسعه زیست‌فناوری، سلامت و فناوری‌های پزشکی کشور افزود:ایران از نظر علمی در مجموع علوم زیستی رتبه سیزدهم جهان را دارد و تمرکز ما در سال‌های اخیر بر توسعه محصول و فناوری بوده است.
صرفه‌جویی ارزی ۳/۸ میلیارد دلاری با تولید داروهای زیستی
دکتر قانعی در بخش دیگری از سخنان خود به دستاوردهای اقتصادی زیست‌فناوری اشاره کرد و گفت:اگر به آمارنامه دارویی کشور نگاه کنیم، می‌بینیم که طی سال‌های اخیر با تولید داخلی بسیاری از داروهای زیستی، از واردات بی‌نیاز شده‌ایم. برآوردها نشان می‌دهد که این روند تاکنون موجب صرفه‌جویی ارزی حدود سه‌هشت‌دهم میلیارد دلار شده است.
وی ادامه داد:در حالی که حمایت دولت از کل پژوهشگاه‌ها و شرکت‌ها شاید به یک میلیارد دلار نمی‌رسد، خروجی حاصل از زیست‌فناوری چند برابر آن بوده است. به عنوان نمونه، تولید داخلی هر داروی زیستی در ایران به طور میانگین تنها چهار و نیم دلار هزینه دارد، در حالی که واردات همان دارو حدود نود دلار است؛ یعنی ۸۶ دلار صرفه‌جویی ارزی در هر محصول.
مدل جدید حمایت از شرکت‌های فناور
وی با تشریح سازوکارهای جدید حمایت مالی از شرکت‌های دانش‌بنیان گفت:بر اساس الگوی جدید، صندوق نوآوری ضمانت‌نامه صادر می‌کند تا شرکت‌ها بتوانند از بانک‌ها تسهیلات بگیرند. در مجموع، حدود ۱۸ همت منابع مالی پیش‌بینی شده است که معادل ۸۲۸ میلیون دلار کاهش ارزبری را در پی خواهد داشت.
قانعی افزود:در همین راستا، حدود دو هزار میلیارد تومان نیز برای حمایت از تولید انسولین‌های نوین اختصاص یافته است. این عددها زمانی معنا پیدا می‌کند که در نظام بودجه‌ای کشور ثبت شود تا از پشتوانه قانونی و مالی لازم برخوردار گردد.
نقشه جامع زیست‌فناوری کشور تدوین شد
دبیر ستاد توسعه زیست‌فناوری کشور در ادامه از تدوین نخستین نقشه جامع زیست‌فناوری ایران خبر داد و گفت:در این نقشه، تمامی فناوری‌های زیستی جهان استخراج و در قالب درخت فناوری ترسیم شده است. سپس با کمک هوش مصنوعی، بیش از ۴۰ هزار مقاله علمی کشور بررسی شد تا مشخص شود هر دانشگاه در کدام حوزه بیشترین فعالیت را داشته و در چه بخش‌هایی ضعف داریم.
وی ادامه داد:بر اساس این داده‌ها، مشخص شد برخی حوزه‌ها مانند ژنتیک و سلول‌های بنیادی در ایران هنوز نیازمند توسعه جدی هستند. همچنین نقشه فناوری استان‌ها تدوین شده تا بدانیم هر منطقه در کدام فناوری توانمند است.
اجرای تقسیم کار ملی در زیست‌فناوری
قانعی تأکید کرد:با همکاری معاونت‌های تحقیقات وزارت بهداشت، وزارت علوم، جهاد کشاورزی، بنیاد علم و صندوق نوآوری، تقسیم کار ملی زیست‌فناوری نهایی شده است. تاکنون ۷۸ دانشگاه وزارت علوم، ۳۹ دانشگاه علوم پزشکی و ۱۴ پژوهشگاه کشور، حوزه‌های کاری خود را مشخص کرده‌اند.
وی افزود:بر اساس این تقسیم کار، هر دانشگاه موظف است دو موضوع فناورانه را متناسب با توانمندی خود پیش ببرد. در فاز دوم نیز دانشگاه‌هایی که هنوز حوزه فعالیت مشخصی ندارند، تعیین تکلیف خواهند شد.
فرصت ویژه برای دانشجویان و پژوهشگران
دکتر قانعی با اشاره به افزایش بودجه بنیاد علم کشور از ۱۰۰ میلیارد تومان به هزار میلیارد تومان گفت:بنیاد علم اعلام کرده هر دانشجو یا دانشگاهی که از نقشه ملی زیست‌فناوری پروژه‌ای انتخاب کند، از حمایت مالی برخوردار خواهد شد. همچنین رساله‌های دکتری در این زمینه می‌توانند از حمایت‌های ویژه برخوردار شوند.
۱۰ درصد از تولید ناخالص ملی از زیست‌فناوری
در پایان، دبیر ستاد توسعه زیست‌فناوری کشور خاطرنشان کرد:هدف ما این است که در یک دهه آینده، دست‌کم ۱۰ درصد از تولید ناخالص ملی ایران از محل زیست‌فناوری تأمین شود. این هدف دست‌یافتنی است اگر مسیر علمی، اقتصادی و سیاست‌گذاری کشور همسو با یکدیگر حرکت کنند.
