جوان آنلاین: شروع سال تحصیلی برای والدینی که فرزند کلاس اولی دارند، لحظاتی به یاد ماندنی و خاطره‌انگیز است. دیدن کودک با کیف و لباس نو که می‌خواهد اولین قدم‌های یادگیری و استقلالش را بردارد، احساسی شیرین است، اما همین هیجان می‌تواند برای بعضی کودکان و حتی والدین با اضطراب و دل نگرانی همراه باشد. احساسی که اگر درست مدیریت نشود ممکن است در ذهن کودک خاطره‌ای ناخوش بر جای بگذارد. زینب قره‌داغی، روانشناس کودک در این باره می‌گوید: اضطراب روز‌های اول طبیعی است، اما این شروع شکل‌گیری شخصیت اجتماعی اوست پس می‌تواند سرنوشت ساز باشد، چراکه این روز در خاطر آنها تا سال‌های سال می‌ماند. با حفظ آرامش به کودک‌تان آرامش دهید و به او اعتماد کنید، مطمئن باشید با حمایت شما کودک‌تان به تدریج با مدرسه سازگار خواهد شد پس اجازه دهید خودش در سازگاری با معلم و دوستان تازه تلاش کند. در ادامه گفتوگو با این کارشناس را می‌خوانید.
چرا شروع کلاس اول برای بعضی از والدین و کودکان اضطراب‌آور است؟
روز‌های اول مدرسه یک نقطه عطف مهم در زندگی کودک است. او برای نخستین بار با جدایی طولانی مدت از والدین، ورود به یک محیط جدید، قوانین تازه و گروه همسالان مواجه می‌شود. از دیدگاه روانشناسی، این مرحله نوعی «گذار» است و طبیعی است که همراه با استرس باشد. والدین نیز اضطراب فرزندان‌شان را به طور غیرمستقیم تجربه می‌کنند، چون می‌خواهند همه چیز به بهترین شکل پیش برود، گاهی خودشان هم نگران می‌شوند.
بعضی والدین می‌گویند دل کندن از کودک برایشان سخت‌تر از خود بچه است. چه توصیه‌ای به آنها دارید؟
والدین باید بدانند و به این نکته توجه کنند که استقلال کودک، بخشی از رشد سالم اوست. دل نگرانی طبیعی است، اما اگر والدین آشکارا مضطرب باشند، این اضطراب به کودک منتقل می‌شود. توصیه می‌شود والدین با حفظ آرامش، اعتمادشان را به کودک نشان دهند و از جملاتی مانند «می‌دانم از پس مدرسه رفتن بر می‌آیی» استفاده کنند. اعتماد والدین، مهم‌ترین منبع امنیت روانی کودک است که باید والدین به آن اهمیت و توجه کنند.
کودکانی که علائم شدید اضطراب جدایی یا استرس دارند چه واکنشی نشان می‌دهند؟
این کودکان ممکن است دچار دل درد، حالت تهوع، گریه شدید یا چسبیدن به والدین شوند. برخی نیز با سکوت، انزوا یا امتناع از ورود به کلاس واکنش نشان می‌دهند که ممکن است این نشانه‌ها با لجبازی اشتباه گرفته شود. در این شرایط لازم است کودک حمایت شود و به آرام شدن او کمک کرد.
چه کار‌هایی به کاهش اضطراب کودکان کمک می‌کند؟
برای آنکه روز‌های نخست یک دانش‌آموز کلاس اولی به مدرسه با آرامش بیشتری همراه باشد، چند روش ساده و مؤثر پیشنهاد می‌شود. قبل از هر چیز لازم است با او درباره مدرسه صحبت کرد و برای او توضیح داد در مدرسه چه اتفاق‌های خوبی می‌افتد مانند بازی و فعالیت‌های جالب و اینکه چرا باید الفبا، خواندن و نوشتن یاد بگیرد. همراه داشتن یک وسیله مورد علاقه کودک هم مؤثر است مانند عروسک کوچک، عکسی از مادر یا پدر که هر وقت دلش تنگ شد آن را ببیند. این یادگاری کوچک پیوند عاطفی را زنده نگه می‌دارد و دلگرمی ایجاد می‌کند. در نهایت، مهم‌تر آن است والدین هنگام خداحافظی از فرزندان‌شان آرامش را حفظ کنند و این آرامش را به آنها منتقل کنند، چراکه کودکان به احساسات والدین حساس هستند. یک لبخند، بوسه کوتاه و جمله‌ای دلگرم کننده، بهترین بدرقه برای شروع اولین روز مدرسه است.
هماهنگی خانواده و مدرسه چه اهمیتی دارد؟
این هماهنگی قطعاً در آرامش و کاهش اضطراب کودک تأثیر دارد و برای او بسیار حیاتی است. اگر معلم درک کند کودک اضطراب دارد و با صبر و مهربانی فضای کلاس را برای شاگردانش امن کند از آن طرف خانواده نیز پیام‌های مثبتی درباره مدرسه به کودک بدهد این هماهنگی به کودک کلاس اولی حس ثبات و امنیت می‌دهد.
اضطراب روز‌های اول مدرسه چه اثری بر سلامت جسمی و خواب کودک دارد؟
اضطراب در کودکان کلاس اولی می‌تواند خودش را به شکل‌های مختلفی نشان دهد. گاهی اشتهایش کم می‌شود، خوب نمی‌خوابد یا خواب‌های آشفته می‌بیند. حتی ممکن است از دل درد یا سردرد شکایت کند، در حالی که مشکل جسمی جدی وجود ندارد و همه اینها به خاطر نگرانی و استرس است که وقتی آرامش کودک بیشتر می‌شود اضطرابش کم می‌شود و این نشانه‌ها هم کم‌کم از بین می‌رود. این کاهش اضطراب نیز همانطور که اشاره شد با یک برنامه منظم، خواب مشخص و کافی، وعده‌های غذایی سالم و منظم مثل میوه، سبزی، لبنیات و غذا‌های خانگی، انرژی و آرامش بیشتری می‌دهد.
چگونه می‌توان کودکان را به رعایت قوانین مدرسه و رفتار اجتماعی سالم عادت داد؟
برای آنکه کودک با قوانین و جمع کلاس کنار بیاید والدین از چند هفته قبل به تدریج او را با مقررات مدرسه آشنا کنند. مثلاً درباره نوبت گرفتن، رعایت نوبت در بازی یا گوش دادن به حرف معلم صحبت و این رفتار‌ها را در خانه تمرین کنند. وقتی قوانین قدم به قدم و در فضایی آرام آموزش داده شود کودک آنها را بهتر می‌پذیرد. به جای تمرکز روی تنبیه، تشویق رفتار‌های خوب اثر بسیار بیشتری دارد. هر بار که کودک رفتاری درست انجام می‌دهد، با تحسین در کلام یا یک لبخند او را دلگرم کنید تا بداند تلاشش دیده می‌شود. این کار اعتماد به نفس او را بالا می‌برد و میل به رفتار مثبت را تقویت می‌کند. همانطور که می‌دانیم کودکان هر چیزی را با مشاهده بیشتر یاد می‌گیرند پس وقتی پدر، مادر و معلم خودشان قوانین را رعایت می‌کنند و به آنها احترام می‌گذارند، کودک نیز همان رفتار را تقلید می‌کند. در نتیجه باید گفت الگوسازی والدین و مربیان یکی از مؤثرترین شیوه‌های آموزش است. فراهم کردن فرصت برای بازی گروهی با همسالان هم بسیار کمک کننده است. بازی در جمع، مهارت‌های اجتماعی مانند همکاری، حل اختلاف و نوبت گرفتن را در فضایی شاد و طبیعی تقویت می‌کند که می‌توان با دورهمی‌های کوچک با دوستان یا هم بازی‌های در محل به کودک یاد داد چگونه با دیگران ارتباط برقرار کنند و برای ورود به کلاس آماده شوند. این مواردی که گفته شد روش‌های ساده است که کودک هم مهارت‌های رفتاری لازم را می‌آموزد و هم با اعتماد و آرامش بیشتری به دنیای تازه مدرسه قدم می‌گذارد.
اگر بخواهید یک پیام کوتاه به والدین بدهید، آن پیام چیست؟
اضطراب روز‌های اول طبیعی است، اما این شروع شکل‌گیری شخصیت اجتماعی اوست پس می‌تواند سرنوشت ساز باشد، چراکه این روز در خاطر آنها تا سال‌های سال می‌ماند. با حفظ آرامش به کودک‌تان آرامش دهید و به او اعتماد کنید، مطمئن باشید با حمایت شما کودک‌تان به تدریج با مدرسه سازگار خواهد شد پس اجازه دهید خودش در سازگاری با معلم و دوستان تازه تلاش کند؛ و یک پیام برای معلمان و مربیان؟
دانش‌آموزان چهره هر معلمی را فراموش کنند چهره معلم کلاس اول همیشه در ذهن آنها می‌ماند. پس دلسوز باشند، مهربان و جملات‌شان جملات دلگرم‌کننده باشد تا اضطراب‌ها را به شوق تبدیل کنند.
