جوان آنلاین: ورود به کلاس اول یکی از بزرگ‌ترین تغییرات زندگی کودک و والدین است. به طور کلی، آغاز‌ها می‌تواند برای کودکان هم هیجان‌انگیز باشد و هم استرس‌زا. بعضی از کودکان انعطاف‌پذیری بیشتری دارند و با این تغییر راحت‌تر سازگار می‌شوند، اما برخی دیگر نیاز به آماده‌سازی‌های بیشتری برای کاهش استرس دارند. راهکار‌های این آماده‌سازی‌ها به روایت مهدیه کاملیان، کارشناس ارشد روانشناسی و مدرس انجمن روانشناسی تربیتی ایران مطرح شده است.
برخی از کار‌هایی که می‌تواند از سوی والدین انجام شود به شرح زیر است:
- به همراه کودک یک نقاشی یا کاردستی کوچک آماده کنید که آن را به عنوان نمادی از پیوند والد فرزندی‌تان با خودش به مدرسه ببرد و هنگام دلتنگی برای شما آن را نگاه و لمس کند.
-در مورد کار‌هایی که در مدرسه انجام می‌شود، افرادی که در مواقع لازم می‌تواند از آنها کمک بگیرد، زمان و مکانی که هنگام تعطیل‌شدن در آن شما را می‌تواند پیدا کند و... با او صحبت کنید.
- با والدین یک یا دو نفر از همکلاسی‌های فرزندتان ارتباط برقرار و شرایطی فراهم کنید که بچه‌ها خارج از زمان مدرسه با هم وقت بگذرانند. این کار کمک می‌کند کودک شما یک پایگاه امن دوستی در کلاس داشته باشد.
- هنگامی‌که نگرانی‌ها و خشم‌هایش را بیان می‌کند، شنونده دقیقی باشید، با حالت چهره و زبان بدن نشان دهید حواس‌تان به اوست و درکش می‌کنید. او را به خاطر احساساتش سرزنش و خجالت‌زده نکنید، بلکه اسم احساسش را بگویید و در نهایت با دادن اطلاعات روشن یا پیداکردن راه‌حل‌های کارآمد به او در مدیریت رفتارش کمک کنید.
نکته دیگری که به خصوص در ماه‌های اول سال، بسیار چالش‌برانگیز است، قانونمندی است. در این خصوص، پیشنهادی که برای والدین عزیز دارم این است که ذهنیت بد از قانون و قانونمندی برای فرزندتان ایجاد نکنید، همچنین فرزندتان را از پیامد رعایت‌نکردن قانون نترسانید، بلکه فقط قوانین مدرسه را به او یادآوری کنید و برایش توضیح دهید که این قوانین برای مراقبت از خود اوست. آگاه باشیم که ایجاد ترس و اضطراب در کودک، یادگیری او را کاهش می‌دهد. همچنین نکته‌ای که به معلمان بزرگوار پیشنهاد می‌کنم، این است که اگر می‌خواهید بچه‌ها به قوانین کلاس احترام بگذارند ابتدا به برقراری رابطه صمیمانه (در چارچوب رابطه معلم و شاگرد) بپردازید. طبق گفته رابرت مارزانو، کلید مدیریت کارآمد کلاس رابطه است.
در همین راستا، چند روز اول مهرماه زمان مناسبی برای آشنایی با علایق بچه‌ها و گفتن از علایق خودتان است. علاوه بر این، بازی، لبخند و صدازدن بچه‌ها با نام کوچک‌شان راه‌هایی برای افزایش صمیمیت به شمار می‌رود. بعد از برقراری رابطه صمیمانه:
-قوانین کلاس را ساده و شفاف توضیح دهید.
- منطق زیربنایی هر قانون را بیان کنید.
- قوانین را به صورت مکتوب (با وجود اینکه هنوز نمی‌توانند بخوانند) و نیز همراه با نقاشی به دیوار کلاس نصب کنید.
- پیامد عدم رعایت قانون را متناسب با سن بچه‌ها در نظر بگیرید و آن را هم کنار تابلوی قوانین به دیوار نصب کنید.
- اجرای پیامد باید در نهایت احترام و نرمش و به دور از هرگونه پرخاشگری و سرزنش باشد.
موضوع دیگری که می‌تواند به والدین کمک کند چالش‌های سال اول را به حداقل برسانند، شناخت و ارضای سه نیاز روانشناختی کودک است:
۱. نیاز به استقلال: کودک مایل است خودش انتخاب و تصمیم‌گیری کند. گاهی شرایطی فراهم کنید در اموری که مربوط به خود اوست. (مانند از بین این چهار تا دفتر کدوم رو انتخاب می‌کنی؟) یا اموری که مشکلی برای دیگران ایجاد نمی‌کند. (مانند از بین این دو غذا، کدوم رو امروز درست کنیم؟) از بین گزینه‌های مورد تأیید شما، یکی را انتخاب کند.
۲. نیاز به تسلط: مربوط است به برداشت کودک از خودش و توانایی‌هایش و اینکه می‌تواند از عهده کارهایش بر بیاد یا نه. متأسفانه گاهی شاهد این هستیم که والدین با بیش‌حمایتگری، ارضای این نیاز را با مانع روبه‌رو می‌کنند. برای نمونه، والد، امور مربوط به توالت رفتن، غذا خوردن، لباس و کفش پوشیدن و... را به طور کامل برای کودک انجام می‌دهد. در چنین شرایطی، مواقعی که والد کنار کودک حضور ندارد، کودک، احساس ناتوانی و بی‌کفایتی کرده و اضطراب شدید را تجربه می‌کند. برای حل و فصل این معزل باید به صورت تدریجی و توأم با تشویق از کار‌های ساده‌تر شروع و شرایطی فراهم کنیم تا کودک ابتدا با حمایت والد و بعد از چند روز به تنهایی امور شخصی را انجام دهد. تشویق‌های کلامی بسیار مؤثر واقع خواهد شد.
۳. نیاز به تعلق: کودک نیاز دارد افرادی را دوست داشته باشد و حس کند آنها نیز او را همین گونه که هست، می‌پذیرند و دوست دارند. محبت کلامی، ابراز احساسات بدنی، انجام فعالیت مشترک و بازی این نیاز را ارضا می‌کنند و استرس و اضطراب را نیز کاهش می‌دهند. مهم است که دوست داشتن کودک مشروط نباشد. برای مثال وقتی رفتار نادرستی انجام می‌دهد والدین به جای گفتن «فلان کار را کردی، پس دیگه دوستتت ندارم» بگویند «این کاری که کردی، کار خوبی نبود.» تهدید، سرزنش، مقایسه، توهین، تمسخر، دادزدن، برخورد فیزیکی و مواردی از این دست، دشمن ارضای این نیاز هستند.
نکته بعدی توجه به تفاوت‌های فردی است: سرعت یادگیری کودکان با هم تفاوت دارد. یک کودک با یک بار شنیدن، یاد می‌گیرد، کودک دیگر نیاز به پنج بار مرور دارد. به طور کلی، سال اول برای کودکان، سال بسیار سختی است. برای والدین پیداکردن نقطه‌ای که هم قاعده‌مند باشند و هم سخت‌گیر و کمال‌گرا نباشند، سخت خواهد بود.
