جوان آنلاین: درحالی که زمزمه‌هایی مبنی بر توافق پشت‌پرده بین آذربایجان و ارمنستان با امریکا برای احداث کریدور جنجالی زنگزور و تعیین نحوه مدیریت آن به گوش می‌رسد، روسیه این طرح را فریبکارانه و مغایر با سازوکار‌های موجود تأمین امنیت منطقه توصیف کرده است. این واکنش نشان‌دهنده تداوم رقابت ژئوپلیتیکی در منطقه قفقاز و چالش‌های پیچیده حفظ ثبات میان بازیگران بزرگ است.
با تشدید تنش‌ها بین روسیه و غرب در بحران اوکراین، این رقابت به تدریج به دیگر مناطق از جمله قفقاز نیز سرایت کرده است. اگرچه ایران و روسیه همواره نسبت به هرگونه تغییر ژئوپلیتیکی در قفقاز هشدار داده و آن را زمینه‌ساز افزایش تنش‌ها دانسته‌اند، اما تحولات اخیر با صحنه‌گردانی امریکا نشان می‌دهد روندی در حال شکل‌گیری است که نه تنها با رویکرد‌های امنیتی و سیاسی تهران و مسکو مغایرت دارد بلکه می‌تواند نظم منطقه‌ای را با چالشی جدی مواجه کند. در این چارچوب، نشریه اسپانیایی Periodista Digital در گزارشی مدعی شده بود که ارمنستان، آذربایجان و امریکا توافق کرده‌اند که یادداشت تفاهمی درباره ایجاد یک کریدور حمل‌ونقل موسوم به «پل ترامپ» امضا کنند و ارمنستان نیز با این طرح موافقت کرده است. این کریدور حمل و نقل ۴۲ کیلومتری از منطقه سیونیک ارمنستان عبور کرده و آذربایجان را به نخجوان متصل می‌کند که عملاً مرز زمینی ایران و ارمنستان را قطع می‌کند. طبق ادعای این رسانه اسپانیایی، «بر اساس این توافق ارمنستان حاکمیت خود را بر منطقه سیونیک حفظ می‌کند، اما کریدور حمل و نقل توسط یک شرکت خصوصی امریکایی که مجوز لازم را دریافت کرده است، مدیریت خواهد شد. توزیع درآمد حاصل از استفاده از این کریدور نیز در این توافقنامه منعکس شده است. شرکت امریکایی ۴۰درصد و ارمنستان ۳۰درصد از درآمد را دریافت خواهد کرد. بنابراین، ارمنستان حداقل به مدت ۹۹سال از قلمرو خود محروم خواهد شد.» این درحالی است که دولت ارمنستان، گزارش این نشریه را جلوه دیگری از جنگ ترکیبی و تبلیغات فریبکارانه خواند. با این حال، نیکول پاشینیان نخست‌وزیر ارمنستان اخیرا تأیید کرد که ایروان پیشنهادی از طرف امریکایی برای مدیریت کریدور بین سرزمین‌های ارمنستان و آذربایجان برای رفع انسداد ارتباطات حمل و نقل دریافت کرده است، اما تأکید کرد که هیچ مذاکره‌ای در این مورد بدون در نظر گرفتن اصول تمامیت ارضی و حق حاکمیت ارمنستان قادر به انجام نیست. این خبر پس از آن مطرح شد که «تام باراک»، سفیر امریکا در ترکیه اخیراً در مورد زنگزور گفت که اگر این کریدور به پیشبرد مذاکرات متوقف شده بین دو جمهوری کمک کند واشینگتن مایل است این کریدور را به مدت ۱۰۰ سال اجاره کند. متعاقب آن، الهام علی‌اف، رئیس‌جمهور آذربایجان نیز مدعی شد که تا بهار سال آینده این کریدور احداث خواهد شد.
واکنش تند روسیه
هرچند توافقات پشت‌پرده درباره احداث زنگزور به طور رسمی از سوی هیچ کشوری تأیید نشده است، اما روس‌ها نسبت به عواقب این کار هشدار می‌دهند. به گزارش خبرگزاری تاس، ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت خارجه روسیه، پنج‌شنبه شب با اشاره به تلاش‌های واشینگتن برای دخالت در روند بازگشایی مسیر‌های مواصلاتی در منطقه گفت: امریکایی‌ها می‌گویند که ظاهراً راه‌حل منحصر به فردی در این زمینه دارند که چیزی جز فریبکاری نیست. این دیپلمات روس در زمینه حل‌وفصل مناقشه آذربایجان و ارمنستان، خواستار خودداری طرفین از بررسی سطحی پیام‌های پایتخت‌های غربی شد و خاطرنشان کرد: شکی نیست که غرب در پشت طرح این موضوع، یک اقدام کاملاً فرصت‌طلبانه را پنهان کرده است. زاخارووا با بیان اینکه این اقدام واشینگتن مغایر با سازوکار تأمین امنیت در قفقاز است، گفت: «غربی‌ها قصد دارند روند صلح بین باکو و ایروان را به مسیر‌های خود منتقل کنند. ما همچنین می‌دانیم که این مسیر‌ها معمولاً به کجا منتهی می‌شوند. این امر می‌تواند منجر به عدم تعادل در سازوکار امنیتی منطقه شود و حل‌وفصل مسائل فوری توسط کشور‌های قفقاز جنوبی و کشور‌های هم‌مرز با آنها را مختل کند». ایران و روسیه کریدور زنگزور را نه تنها یک پروژه ترانزیتی، بلکه تهدیدی راهبردی برای ثبات قفقاز می‌دانند. از نگاه این دو کشور، طرح احداث این کریدور با حمایت امریکا تلاشی برای تغییر موازنه ژئوپلیتیکی منطقه به نفع غرب است. تهران و مسکو معتقدند این مسیر می‌تواند به حضور بیشتر ناتو در منطقه منجر شود و در نتیجه، امنیت مرز‌های جنوبی روسیه و شمال غربی ایران را به خطر بیندازد و با شدت با این مسئله مخالفند.
