جوان آنلاین: شاخص قیمت تولیدکننده بخش برق در اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۴ در تازه‌ترین گزارش مرکز آمار ایران منتشر شد؛ گزارشی که گرچه ممکن است در نگاه اول پر از اعداد و درصد‌ها به نظر برسد، اما در دل خود حاوی پیام مهمی برای اقتصاد کشور، صنایع وابسته به انرژی و حتی زندگی روزمره شهروندان است: قیمت برق نسبت به سال قبل جهش کرده، اما سرعت افزایش آن کمی کم شده است.
شاخص قیمت تولیدکننده برق یعنی چه؟ این شاخص نشان‌دهنده‌قیمتی است که نیروگاه‌های برق بابت فروش برق خود به شرکت‌های توزیع برق دریافت می‌کنند. این شاخص مبنایی برای محاسبه هزینه تولید برق در کشور است و در نهایت می‌تواند روی تعرفه‌های مصرفی مردم و هزینه‌های برق صنایع نیز اثرگذار باشد.
اعداد چه می‌گویند؟
طبق این گزارش، شاخص قیمت تولیدکننده برق در اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۴ به عدد ۵/۵۵۱ رسیده است. برای درک این عدد کافی است بدانیم که سال پایه این شاخص، یعنی سال ۱۳۹۵، عدد ۱۰۰ در نظر گرفته شده است.
به عبارت ساده‌تر، طی کمتر از یک دهه، هزینه تولید برق بیش از ۵/۵ برابر شده است، اما مهم‌تر از عدد خام، نرخ تغییر این شاخص در بازه‌های مختلف زمانی است، یعنی اینکه قیمت برق نسبت به قبل چقدر بالا یا پایین رفته. اینجاست که بحث انواع تورم مطرح می‌شود.
تورم ماهانه: کاهش چشمگیر شتاب رشد قیمت‌ها
بر اساس گزارش مرکز آمار، تورم ماهانه- که تغییر قیمت نسبت به ماه قبل را نشان می‌دهد- در اردیبهشت ۱۴۰۴ به ۴/۱ درصد رسیده است، این در حالی است که در فروردین همین سال، تورم ماهانه در بخش برق ۵/۲۹ درصد بوده است، یعنی سرعت افزایش قیمت برق نسبت به ماه گذشته، بیش از ۹۰درصد کاهش یافته است. این کاهش قابل‌توجه در شتاب رشد قیمت می‌تواند نشانه‌ای از ثبات نسبی در هزینه‌های تولید برق باشد یا اینکه سیاست‌های کنترلی دولت در حوزه انرژی تا حدی اثر گذاشته‌اند، البته هنوز قیمت برق در حال افزایش است، فقط نه با آن سرعت سرسام‌آور ماه قبل.
تورم نقطه به نقطه: جهش ۷۱درصدی نسبت به پارسال.
اما وقتی تغییر قیمت را نسبت به ماه مشابه سال قبل بررسی می‌کنیم- یعنی اردیبهشت ۱۴۰۳- با تصویر دیگری مواجه می‌شویم.
طبق گزارش منتشرشده، قیمت برق نسبت به اردیبهشت سال گذشته ۱/۷۱ درصد افزایش یافته است. این رقم نسبت به فروردین امسال هم که ۲/۶۵ درصد بود، افزایش یافته و رشد آن ۹/۵ واحد‌درصد بوده است. به زبان ساده، اگر نیروگاهی پارسال در اردیبهشت برق را با قیمت ۱۰۰ تومان به شرکت توزیع می‌فروخت، امسال همان برق را با حدود ۱۷۱ تومان می‌فروشد. این افزایش سنگین می‌تواند بر قیمت تمام‌شده بسیاری از کالا‌ها و خدمات که به برق وابسته‌اند، اثرگذار باشد و در نهایت فشار تورمی را به مصرف‌کننده نهایی منتقل کند.
تورم سالانه: روند افزایشی ادامه دارد
نگاهی به تورم سالانه- یعنی تغییر قیمت در ۱۲ ماه منتهی به اردیبهشت نسبت به ۱۲ ماه مشابه سال قبل هم نشان‌دهنده روندی صعودی است. این عدد در اردیبهشت امسال ۶/۲۴ درصد بوده که نسبت به فروردین (۳/۱۹ درصد)، ۳/۵ واحد‌درصد افزایش داشته است. این عدد به زبان ساده یعنی میانگین قیمت برق در یک‌سال گذشته، نسبت به سال قبل‌تر، تقریباً یک‌چهارم گران‌تر شده است.
جزئیات ساعتی: برق در چه ساعتی بیشتر گران شده؟
نکته جالب در این گزارش، تفکیک شاخص قیمت به سه بازه زمانی پرمصرف (اوج‌بار)، میان‌بار و کم‌بار است. بر اساس داده‌های اردیبهشت‌ماه، در بازه اوج‌بار (ساعات پرمصرف) قیمت برق نسبت به فروردین ۷/۳درصد کاهش یافته است، در بازه میان‌بار ۸/۳ درصد افزایش و در بازه کم‌بار ۴/۰ درصد افزایش یافته است. این اعداد نشان می‌دهند سیاستگذاران ممکن است برای کنترل مصرف در ساعات اوج، قیمت‌ها را کاهش داده باشند تا مردم و صنایع به ساعات دیگر منتقل شوند.
تأثیرات اقتصادی و اجتماعی
گرچه این گزارش مستقیماً به قبوض برق مردم اشاره نمی‌کند، اما اثرات آن غیرمستقیم و بلندمدت است. افزایش قیمت تولید برق، دیر یا زود خود را در قبوض برق نشان می‌دهد؛ چه به شکل افزایش تعرفه، چه در قالب یارانه بیشتر از سوی دولت که خود به افزایش کسری بودجه منجر می‌شود. از سوی دیگر، صنایع انرژی‌بر مانند فولاد، سیمان، پتروشیمی و حتی کشاورزی، با بالا رفتن قیمت برق، با هزینه‌های بیشتری مواجه خواهند شد. این فشار ممکن است به افزایش قیمت نهایی محصولات آنها و تشدید تورم عمومی دامن بزند.
برق هنوز گران می‌شود، اما با سرعت کمتر
آمار اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۴ از بخش برق نشان می‌دهد قیمت تولید برق همچنان در حال افزایش است، اما سرعت این افزایش کاهش یافته و تورم ماهانه به‌شدت افت کرده و تورم سالانه و نقطه به نقطه هنوز بالا هستند. این نشانه‌ای از یک وضعیت در حال گذار است: از یک دوره جهش قیمتی، به سمت ثبات نسبی. اینکه این روند کاهشی در تورم ماهانه تداوم پیدا کند یا دوباره با افزایش شدید مواجه شویم، به عوامل متعددی بستگی دارد: از سیاست‌های دولت گرفته تا وضعیت منابع انرژی، مصرف مردم و تحولات اقتصادی جهانی.
