نگاهی به فیلم «اشک هور» به کارگردانی مهدی جعفری

از دلتنگی ننه علی تا گمنامی سردار هور

جوان آنلاین: مهدی جعفری که با ساخت فیلم پرمخاطب «۲۳ نفر» و «یدو» تجربه خوبی در حوزه دفاع‌مقدسی کسب کرده بود، در گام سوم «اشک هور» را به عنوان یکی از تازه‌ترین محصولات سازمان سینمایی سوره کارگردانی کرد تا در جشنواره فیلم فجر به نمایش در آید. فیلمنامه این اثر که از سوی سید محمدمهدی موسوی به نگارش در آمده، به زندگی سردار دلاور هور سیدعلی هاشمی پرداخته است. صحنه اولیه فیلم با متنی از تذکره الاولیا عطار نیشابوری آغاز می‌شود که به روایتی برگرفته از واقعیتی پرتکرار و انتظار مادری چشم به راه فرزند اشاره دارد. ماجرا با نمایی از هور خشک شده و تفحص طی سال‌ها بعد از جنگ روایت می‌شود که مخاطبان را در بازگشت به گذشته با شرح ماوقع همراه می‌کند؛ آن زمانی که بمباران هوایی در هور جان رزمندگان را گرفت و عراقی‌ها جزیره مجنون را به توپ و شیمیایی بستند. شرح اتفاقات جنگ از مقر فرماندهی سیدعلی هاشمی آغاز می‌شود و وضعیت سپاه ششم امام صادق (ع) در روز چهار تیر ۱۳۶۷ برای تماشاگر اینگونه نشان داده می‌شود که جبهه به قدری زخمی داشت که حتی فرصتی برای برگرداندن مجروحان و گلوله گذاشتن در لوله توپ وجود نداشت. جعفری در ۲۰ دقیقه آغازین فیلم بیشتر، مقاومت همرزمان و یاران سید علی هاشمی را به تصویر کشیده است. در این صحنه مقاومتی به نمایش گذاشته شده که حتی بمباران‌های پی‌درپی، شهادت نیرو‌ها و به اسارت برده شدن تعداد زیادی از رزمندگان، پذیرش عقب‌نشینی را سخت کرده بود. همچنین در این بخش از فیلم رشادتی از علی هاشمی را می‌بینیم که نشان می‌دهد این فرمانده تا لحظه آخر پای نیروهایش مانده و با وجود همه فشار‌ها تلاش داشته تا رزمندگان را به عقب جبهه برگرداند و به عنوان آخرین نفر جزیره را ترک کند. از بخش‌های جالب و دیدنی این فیلم جریان زندگی‌ای است که در خلال جنگ نشان داده شده، فرمانده‌ای که پا روی لبه حوض گذاشته است و پوتین به پا می‌کند و پیش از رفتن به هور و در حالی‌که لباس رزم بر تن دارد دخترش را در آغوش می‌گیرد و برای تاب سواری به بیرون از خانه می‌برد. به عبارتی از نکات کلیدی «اشک هور» نمایش همزمان درایت، شجاعت، ایثار، مهربانی و صمیمیت سرداری است که در میدان جنگ در مقام فرمانده و در حریم خانه به عنوان پدر نمود پیدا کرده است. محاصره سیدعلی هاشمی از سوی هلیکوپتر کماندو‌های عراقی و اصابت یک موشک از بالگرد عراقی برای مدتی مخاطب را در تعلیق نسبت به اتفاقی که برای سردار هور رخ داده، نگه می‌دارد. فیلم با روایتی غیرخطی بین شهادت سیدعلی هاشمی تا زمان پیدا شدن پیکرش رفت و برگشتی تاریخی به قصه دارد و در این میان نقش مادر شهید، تم ملودرام به «اشک هور» بخشیده است. این فیلم علاوه بر نشان دادن پایداری و قهرمان‌پروری در دوره جنگ این نکته را یادآوری می‌کند که نباید قهرمانان میهن را فراموش کنیم. این پیام به نوعی در دیالوگ‌ها نهفته شده است و در جایی از فیلم گفته می‌شود «وای به حال ملتی که قهرمان خودش رو فراموش کنه. فرماندهی که تا وقتی آخرین نیروی خودش رو از جزیره بیرون نکشید سنگرش رو ترک نکرد.» اهمیت این جمله تا جایی است که شاید بتوان گفت این دیالوگ از مهم‌ترین دیالوگ‌های این فیلم است. در مقابل، در صحنه‌ای دیگر از فیلم زمان اعلام خبر شهادت سیدعلی هاشمی را می‌بینیم که خانواده در مواجهه با این پیام به سخت بودن تحمل شایعاتی مبنی بر پناهنده شدن شهید هاشمی به عراق را مطرح می‌کنند و می‌گویند «علی خیلی مظلوم بود. هنوزم مظلومه. بعد مفقودشدنش گفتن فعلاً نمیشه حرفی از شهادت و اسارتش زد. گفتن اگه اسیر شده باشه و هنوز نشناخته باشنش گرفتار میشه دست دشمن. ما هم سکوت کردیم. کسی که بخاطر کارش تا قبل شهادت مجبور بود گمنام بمونه بعد شهادتش هم بخاطر همین حرف‌ها از یاد همه رفت؛ از مسئول و فرمانده گرفته تا مردم خوزستان که براشون این همه زحمت کشید.» در بخشی دیگر از «اشک هور» دلتنگی مادری را می‌بینیم که در هور به دنبال نشانه و التیامی برای درد ۲۲ ساله است؛ اشکی که مادر بر هور می‌ریزد و با همراهی موسیقی به احساسی‌ترین صحنه فیلم تبدیل می‌شود و با عنوان فیلم همخوانی می‌یابد. در زمینه بازی، حضور تورج الوند، رؤیا افشار، ساره رشیدی، رضا ثامری، میثم رازفر و شبنم گودرزی دیدنی است، اما نقش‌آفرینی رؤیا افشار در مقام مادر سیدعلی هاشمی که «ننه علی» خطاب قرار می‌گیرد بسیار باورپذیر و دلنشین است که البته گریم خوب وی هم به نقش، شخصیت و هویت بخشیده است. جدای از فیلمبرداری خوب و درست فیلم، موسیقی اثر هم در درگیر کردن احساسات و همراه کردن مخاطب بسیار تأثیرگذار است. از دیگر مواردی که در فیلم به آن پرداخته شده تفحص پیکر شهدای میهن عزیزمان است که با جدیت طی سال‌های متمادی انجام شده است. همزمانی لحظات تفحص با موسیقی از اثرگذارترین صحنه‌های فیلم است. صحنه‌های پایانی با صدای اذان، خواب مادر و موسیقی همراه است که بازگشت گمشده در هور را به مخاطب القا می‌کند و حالا با باور و پذیرش ننه علی بعد از ۲۲ سال مهر تأییدی بر شهادت سیدعلی هاشمی می‌کوبد.