جوان آنلاین: در روز‌هایی که ابزار‌های دیجیتال جای بسیاری از اشیای سنتی را گرفته‌اند و خانه‌هایمان بیش از پیش به ویترین محصولات ماشینی شباهت دارند، شاید بد نباشد دوباره نگاهی بیندازیم به آن چیزی که ریشه‌هایمان را زنده نگه می‌دارد: صنایع دستی. محصولاتی که نه‌تنها زیبا هستند، بلکه حامل معنایی عمیق از فرهنگ، تاریخ، هویت و خلاقیت‌اند. محبوبه عشوریان، مدرس دانشگاه رشته پژوهش هنر، صنایع دستى و معمارى، در گفت‌وگویی با «جوان» از ضرورت بازنگری در نقش صنایع‌دستی در زندگی معاصر ایرانی می‌گوید، اینکه این هنر- صنعت چگونه می‌تواند به سبک زندگی ما معنا ببخشد، با محیط‌زیست سازگار باشد، نسل‌ها را به هم پیوند بزند و حتی نقش مهمی در توسعه پایدار ایفا کند. او معتقد است اگرچه موانع بسیاری در راه حفظ و توسعه صنایع‌دستی وجود دارد، اما راهکار‌هایی نوآورانه و فرهنگ‌محور می‌تواند آینده‌ای روشن برای این میراث ارزشمند رقم بزند. متن گفت‌و‌گو را در ادامه می‌خوانید.
در دنیای امروز که زندگی به شدت شتاب‌زده و تکنولوژیک شده، چگونه صنایع‌دستی می‌تواند به‌عنوان یک پل میان گذشته و حال عمل کند و چه تأثیری در بازتعریف هویت فرهنگی ایرانی دارد؟
صنایع دستی به عنوان یک مؤلفه شناخته شده در سراسر جهان، هویت فرهنگى را نمایش مى دهد، حال در جهانى که به این شدت در حال رشد و توسعه است صنایع دستى تلفیق هنر و فرهنگ و در نهایت صنعت به حساب مى آید و هر اثر هنرى در هر زمان پلى جهت اتصال خواهد بود به طوری که خواستگاه و نیاز مردم تلقی می‌شود و هنر کاربردی همانطور که مى دانیم هنرى است که از جنبه هاى مختلف و مبحث زیباشناسی مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد و مطمئناً تحت‌تأثیر هویت فرهنگى ایرانی است.
برخی معتقدند، استفاده از صنایع‌دستی به‌نوعی اعتراض به مصرف‌گرایی و زندگی ماشینی است. نظر شما درباره این نگاه چیست؟ آیا صنایع دستی می‌تواند به‌عنوان یک حرکت فرهنگی- اجتماعی برای احیای ارزش‌های اصیل و پایدار تلقی شوند؟
توسعه فرهنگى و اجتماعى در جامعه وقتی امکان پذیر است که از ویژگى هاى ملی و بومى نشئت گرفته باشد که در هویت فرهنگى عامل صنایع دستی و میراث فرهنگى مدنظر است، چون جلوه‌گر ارزش‌های اصیل و پایدار خواهد بود و استفاده از صنایع دستى گره خوردن به عوامل مؤثر زندگى است که از دل زندگى واقعى و حفظ باور‌ها و آیین‌ها به وجود می‌آید.
با توجه به کاهش استفاده از صنایع‌دستی در زندگی روزمره، به نظر شما چه موانع ساختاری و فرهنگی سر راه حفظ و توسعه این هنر- صنعت وجود دارد؟ و چگونه می‌توان این موانع را از میان برداشت؟
علت اصلى کاهش استفاده از صنایع‌دستی فقط یک مسئله نیست و می‌توان مشکلات اقتصادی، بازاریابی، تبلیغات ضعیف، ناآشنا بودن مردم و ناآگاهى از بازار‌ها و ... را در نظر گرفت که هر کدام زیر شاخه‌های خاص خود را دارا هستند و باید تک‌تک با کمک دست اندرکاران و متخصصین حوزه صنایع‌دستی بررسی و رفع شود.
در طراحی داخلی خانه‌های مدرن ایرانی، صنایع دستی غالباً به‌عنوان عناصر تزئینی دیده می‌شوند. به‌نظر شما این تقلیل جایگاه صنایع‌دستی چه پیامد‌هایی برای حفظ این هنر‌ها دارد؟ چگونه می‌توان کاربردی بودن و هنر اصیل را با هم تلفیق کرد؟
بالطبع با رشد سریعى که مواجه هستیم باید کالا‌ها را به کاربردی‌تر بودن سوق دهیم و مدرنیته و سنتى را در کنار هم به سمت صعودی ببریم به طوری که از طرح‌هاى سنتی در خانه‌های رو به مدرن بیشتر استفاده کنیم، یعنی ترکیب صنایع‌دستی با دکوراسیون مدرن هم‌گام باشد و دائماً مورد استفاده قرار گیرد تا روح هنر و فرهنگ نیز جلوه‌گر شود.
استفاده از عناصر بومی و صنایع‌دستی در فضای خانه، علاوه بر زیبایی، چه نقشی در تقویت حس تعلق و ارتباط نسل‌های مختلف با تاریخ و فرهنگ‌شان دارد؟
انتقال استفاده از صنایع‌دستی به نسل‌های مختلف حس حافظ میراث فرهنگى و هویت ملی را تقویت می‌کند. در ضمن روحیه خلاقیت را بالا می‌برد و حس افتخار ملی را در وجود نسل‌های آینده ایجاد می‌کند.
در زمینه پیوند صنایع دستی با آیین‌های غذایی ایرانی، چه تجربه‌ها یا پژوهش‌هایی وجود دارد که نشان دهد این ارتباط تا چه حد در حال حفظ یا فراموشی است؟ این ارتباط چگونه می‌تواند به حفظ هر دو حوزه کمک کند؟
در این مورد پژوهش‌هاى زیادى صورت نگرفته است و می‌توان در جشنواره‌ها و نمایشگاه‌هاى مشترک صنایع دستى و غذا و همچنین گردشگرى غذا از ظروف صنایع دستى استفاده کرد که موجب رونق گردشگرى با غذاهاى محلى و سنتى ایرانی نیز خواهد بود.
زندگی مدرن و شهرنشینی چه تأثیراتی بر فراموشی هنر‌ها و فنون سنتی داشته است؟ از نظر شما، چه راهکار‌های نوآورانه‌ای می‌تواند به احیای این هنر‌ها در بستر زندگی شهری کمک کند؟
باید هنر‌ها و کالاهاى ایجاد شده در زمینه صنایع‌دستی به سمت کاربردی‌تر شدن سوق پیدا کند و همچنین درخواست بازار را باید مدنظر قرار داد و با سلایق و کمبودهاى جامعه آشنا شویم تا کالاهاى کاربردی بیشتر تولید کنیم.
صنایع دستی چگونه می‌توانند نقش یک عنصر پایدار و زیست‌محیطی را در سبک زندگی امروزی بازی کنند؟ آیا این جنبه می‌تواند در جذب نسل جوان مؤثر باشد؟
صنایع‌دستی و کالاهاى تولیدی به دلیل استفاده از مواد طبیعی و تولید آلاینده‌های کمتر، سازگار با محیط زیست و عنصری پایدار به حساب می‌آید. صنایع دستی همچنین حامى میراث فرهنگى و موجب توسعه اقتصاد جامعه و بهبود زندگی شهرى است و نقش مهمی در توسعه پایدار برای نسل‌های آینده و حفاظت از محیط‌زیست دارد.
به نظر شما، سیاست‌ها و برنامه‌های فرهنگی و آموزشی تا چه حد در جهت حفظ و گسترش صنایع دستی موفق بوده‌اند؟ چه تغییراتی لازم است در این حوزه رخ دهد؟
با توجه به اینکه صنایع دستى تجلى هویت ایران و ایرانی است، ایجاد نمایشگاه‌هاى داخلی و بین‌المللى و همچنین برگزارى بازارچه‌هاى فصلى و دائمى باعث گسترش و رونق و بازاریابی در خرید صنایع دستی شده است. با ادامه‌دار شدن این روند و بررسی و رفع مشکلات تولید و حمایت از تولیدات ملى، اعطای تسهیلات بیشتر به تولید کننده جهت خرید مواد اولیه و ایجاد بیمه با نرخ تعریف شده مناسب براى کارگاه‌ها و مشاغل صنایع دستى گام بزرگى در این حوزه رخ خواهد داد.
