جوان آنلاین: حذف چهار صفر از پول ملی اگرچه ظاهری ساده و قابل فهم دارد، اما در سال‌های گذشته یکی از پرحاشیه‌ترین موضوعات اقتصادی بوده است. حالا با اعلام رئیس کل بانک مرکزی این طرح مجدداً مورد توجه قرار گرفته است. مقامات بانک مرکزی تحلیل‌شان در دفاع از این لایحه که حالا چشم‌انتظار بررسی در صحن مجلس است، ساده‌سازی محاسبات بوده، اما کارشناسان معتقدند نظام پولی و مالی کشور اصلاحاتی اساسی‌تر از حذف چهار صفر لازم دارد که از نان شب واجب‌تر است.
هفته گذشته در جریان سی‌ودومین همایش سالانه سیاست‌های پولی و ارزی بانک مرکزی، محمدرضا فرزین، رئیس کل بانک مرکزی در تشریح اهداف و سیاست‌های پولی سال جاری بانک مرکزی، اصلاح نظام پولی کشور را هدفگذاری و بر برنامه بانک مرکزی برای حذف چهار صفر از پول ملی تأکید کرد و آن را یکی از اهداف بانک مرکزی برای سال۱۴۰۴ برشمرد.
به گفته فرزین، تصویر ریال ایران تصویر مناسب و صحیحی در اقتصاد جهانی نیست، اجرای این سیاست با توجه به تجربیات موفق جهانی و در زمان مناسب می‌تواند به بهبود تصویر ریال کمک کند که امری ضروری است و به همین منظور سیاست حذف صفر از پول ملی در دستور کار بانک مرکزی قرار دارد، البته حذف چهار صفر از پول ملی از دهه ۸۰ در دستور کار قرار گرفته است.
در طول این سال‌ها تأکید همه کارشناسان بر این مسئله بوده که حذف چهار صفر بیشتر از اینکه اصلاح واقعی باشد، بدون اصلاحات ساختاری بیشتر بازسازی ظاهری است.
حذف ۴ صفر از پول ملی تأثیری در ارزش آن ندارد
جعفر قادری، نایب رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی گفت: حذف صفر از پول ملی تنها می‌تواند هزینه‌های مبادلاتی را تا حدودی کاهش دهد، آن هم نه به شکل چشمگیر. این اقدام بیشتر در مبادلات روزمره مردم تأثیر دارد، چراکه استفاده از اعداد کوچکتر و ساده‌تر را در مبادلات تسهیل می‌کند. رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی در گفتوگو با خانه ملت اظهار داشت: حفظ یا تقویت ارزش پول ملی بیش از هر چیز به نرخ تورم، توان تولید و ظرفیت‌های تولیدی کشور بستگی دارد. اگر ظرفیت تولید کشور افزایش یابد، صادرات رشد کند و واردات کاهش یابد، این موارد می‌تواند در تقویت پول ملی مؤثر باشد، اما حذف صفر‌ها به تنهایی چنین تأثیری ندارد. وی افزود: حذف صفر از پول ملی تنها می‌تواند هزینه‌های مبادلاتی را تا حدودی کاهش دهد، آن هم نه به شکل چشمگیر. این اقدام بیشتر در مبادلات روزمره مردم تأثیر دارد، چراکه استفاده از اعداد کوچکتر و ساده‌تر را در مبادلات تسهیل می‌کند. نایب رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس با اشاره به اینکه بانک مرکزی در حال حاضر این فرایند را به صورت تدریجی پیش می‌برد، تصریح کرد: در کنار این اقدامات، باید به نارسایی‌هایی که در ساختار پولی کشور وجود دارد نیز توجه شود. یکی از این ایرادات، نبود اجزای واقعی برای پول ملی است. در حالی که هر واحد پولی باید دارای اجزایی باشد که نسبت مشخصی با واحد اصلی داشته باشد. اکنون نیز لازم است در کنار اصلاحات اسمی، ساختار پول ملی کشور بازنگری شود تا اجزای آن متناسب و قابل استفاده باشند.
ریال جدید و قدیم؟
البته مدیر کل سیاست‌های اقتصادی بانک مرکزی هفته گذشته در گفتوگو با ایرنا تلاش کرد از منظر اجرایی اهداف این سیاست را روشن سازد.
جعفر مهدی‌زاده با اشاره به اینکه به لحاظ مفهومی و نظری شاید این موضوع پیچیدگی خاصی نداشته باشد، ادامه داد: واقعیت این است که حذف چهار صفر و اصلاح پول ملی موضوعی است که از نظر لجستیک، پیچیدگی‌های بسیاری دارد و نیازمند هماهنگی با تمامی دستگاه‌های ذی‌ربط بوده و خواهان عزم و اراده ملی برای اجرای آن در تمامی بخش‌هاست.
مدیر کل سیاست‌های اقتصادی بانک مرکزی تصریح کرد: پیچیدگی این موضوع شامل تغییر حسابرسی‌ها، تغییر دفاتر، اصلاحات حقوقی از جمله قانون چک، مطالبات و دیون اشخاص از یکدیگر، تغییرات در نرم‌افزارها، حوزه قیمت‌گذاری‌ها، بورس، بازار سرمایه، حوزه تولید و دیگر موارد است که باید به صورت دقیق مشخص شود، به طور مثال در حوزه تولید باید معلوم باشد که این طرح به چه شکلی باید اجرا شود.
وی با بیان اینکه این طرح می‌تواند به دو شکل اجرایی شود، تصریح کرد: یک دوره گذار وجود دارد که در این دوره گذار یک کد جدید معرفی می‌شود یا اینکه به صورت ناگهانی این موضوع اجرایی شود که می‌تواند پیچیدگی‌های خاصی داشته باشد و بار تولیدی را بر بانک مرکزی بیشتر کند.
مهدی‌زاده با تأکید بر اینکه درباره تمامی این مسائل بررسی‌های مفصلی صورت گرفته است، اظهار داشت: این پروژه خیلی قدیمی است و اجرای آن نیز از سال‌های قبل آغاز شده است. ما در بانک مرکزی چهار صفر را از پول‌های چاپ شده جدید ملی محو کردیم، ولی اجرای این موضوع در حوزه اسکناس است و به پول ملی و تولید آن مربوط می‌شود، به هر حال مسائل دیگری در کنار این موضوع مطرح است، مانند اطلاع‌رسانی و روابط عمومی گسترده تا بتواند تمامی ابعاد آن را برای مردم به طور کامل بیان کند.
وی با اشاره به اینکه برای تغییر نام ریال از نظر اجرایی پیچیدگی‌های فراوانی وجود دارد، تصریح کرد: اگر نخواهیم نام ریال را تغییر دهیم، چون یک دوره گذار داریم، نمی‌توانیم در این دوره دو نوع ریال داشته باشیم و این باعث می‌شود دوبار تولید اسکناس کنیم.
مهدی‌زاده خاطر نشان کرد: تجربه‌ای که در ترکیه بوده، لیر جدید همزمان با لیر قدیم جریان داشته ولی بعد از آن لیر جدید تولید و جایگزین لیر قدیمی شد.
وی با بیان اینکه هر صفر که به قیمت یک کالا افزوده می‌شود، یعنی قیمت آن کالا ۱۰برابر شده است، ادامه داد: به لحاظ محاسباتی اگر تورم ۲۵درصد در بلندمدت داشته باشیم، ۴۰سال طول می‌کشد که یک صفر به قیمت آن کالا اضافه شود، حتی در شرایط تورمی امروز نیز اجرای طرح توجیه‌پذیر است و اگر این موضوع با اصلاحات اقتصادی و ساختاری اجرا شود و اگر عملاً هم تورم کنترل شود، پایداری و مانایی بیشتری در دوره طولانی‌تری خواهد داشت.
مدیرکل سیاست‌های اقتصادی بانک مرکزی خاطر نشان کرد: حتی اگر اصلاحات گفته شده انجام نشود، نافی این طرح نیست، ولی به لحاظ کمی، درست است که سهم اسکناس در نظام پرداخت بسیار کم شده، اما هنوز افرادی هستند که ترجیح می‌دهند از فیزیک اسکناس استفاده کنند.
با وجود این توضیحات، منتقدان همچنان نسبت به اصل طرح و زمان اجرای آن تردید دارند. بسیاری معتقدند در شرایطی که اقتصاد ایران با تورم بالا، کاهش ارزش پول ملی و نبود رشد اقتصادی پایدار مواجه است، حذف صفر‌ها نمی‌تواند تغییری در واقعیت‌های بنیادین ایجاد کند.
«ایجاد ثبات اقتصادی» شرط موفقیت حذف ۴صفر از پول ملی
پیش از این، موضوع حذف صفر و تغییر واحد پول ملی در قالب یک لایحه به مجلس ارسال شده بود. سیر این لایحه این است که اول در کمیسیون اقتصادی طرح و به تصویب رسید، سپس نمایندگان مجلس نیز در صحن علنی آن را تصویب کردند و برای تأیید به شورای نگهبان فرستادند، اما در شورای نگهبان ایرادی گرفته شد و دوباره به مجلس برای بررسی ارسال شد که با رفع اشکال آن در کمیسیون اقتصادی دوباره در نوبت طرح در صحن مجلس قرار دارد.
طحان‌نظیف، سخنگوی شورای نگهبان به ایرادات موجود در لایحه حذف چهار صفر اشاره و اعلام کرده است تنها در صورتی که مجلس ابهامات لایحه حذف چهار صفر از پول ملی را برطرف کند، این لایحه را مجدداً بررسی می‌کنیم، زیرا پس از برگشت مصوبه به مجلس، دیگر اصلاحی نسبت به آن انجام نشد و عملاً مسکوت گذاشته شد، بنابراین اگر مجلس ابهامات شورا را برطرف کند، مجدداً آن را بررسی خواهیم کرد. حالا باید دید سرنوشت این لایحه در صحن چه می‌شود و آیا شورای نگهبان این بار این لایحه پرحاشیه را تأیید می‌کند یا خیر؟
کارشناسان تأکید دارند آنچه برای موفقیت این طرح حیاتی است، ایجاد ثبات اقتصادی، کاهش تورم و اصلاح ساختار بودجه است و در غیر این صورت، حذف صفر از پول ملی تنها ساختار محاسبات و حسابداری را ساده می‌کند.
