جوان آنلاین: دولت از ابتدای سال جاری با هدف حفظ قدرت خرید مردم و کنترل تورم، تلاش کرده است قیمت مواد غذایی و کالا‌های اساسی سبد معیشت خانوار‌ها را ثابت نگه دارد، با این حال دامداران به عنوان یکی از گروه‌های کلیدی زنجیره تولید، خواستار افزایش قیمت شیرخام هستند و این مطالبه، چالش جدیدی پیش روی سیاست‌های تنظیم بازار ایجاد کرده است. وزارت جهاد کشاورزی، بدون توجه کافی به تبعات تورمی این تصمیم و کاهش قدرت خرید مصرف‌کنندگان، با پیشنهاد قیمت ۲۳ هزارو ۹۷۰تومان برای هر‌کیلوگرم شیرخام موافقت کرده و این نرخ برای تصویب نهایی به ستاد تنظیم بازار ارجاع شده است. در مقابل، تشکل‌های صنفی دامداران همچنان به این نرخ معترضند و افزایش قیمت تا سقف ۲۶ هزارو ۴۰۰تومان را مطالبه می‌کنند. این اختلاف دیدگاه، نه‌تنها ثبات بازار لبنیات را تهدید می‌کند، بلکه می‌تواند فشار مضاعفی بر سبد معیشتی خانوار‌های کم‌درآمد وارد کند. افزایش قیمت شیرخام، به صورت زنجیره‌ای بر هزینه‌های تولید محصولات لبنی اثر می‌گذارد و در نهایت، قیمت کالا‌های پرمصرف مانند شیر، ماست و پنیر را بالا می‌برد. در شرایطی که اقتصاد با چالش‌های متعددی دست‌وپنجه نرم می‌کند، هرگونه تصمیم‌گیری در این حوزه نیازمند توازن دقیق میان حمایت از تولیدکنندگان و حفاظت از مصرف‌کنندگان است. وزارت جهاد کشاورزی و ستاد تنظیم بازار باید با در نظر گرفتن این ملاحظات، از تصمیمات شتاب‌زده که می‌تواند به تورم دامن بزند، پرهیز کنند و راهکار‌هایی مانند یارانه هدفمند یا بهبود بهره‌وری تولید را برای حمایت از دامداران در اولویت قرار دهند.
ایرانی‌ها حدود ۹۰کیلوگرم (۳۰درصد کمتر از سرانه جهانی) فرآورده لبنی مصرف می‌کنند و این فاصله با مصرف جهانی در حال افزایش است. طبق گزارش سال گذشته انجمن صنایع لبنی ایران، سرانه مصرف لبنیات در کشور به ازای هر فرد در خوش‌بینانه‌ترین حالت ۵۵ تا ۶۰کیلوگرم است. در حالی که سرانه مصرف در جهان به ازای هر فرد چیزی حدود ۱۶۰کیلوگرم است. آمار کاهش مصرف شیر و لبنیات در ایران، بیش از یک دهه است هرساله به دفعات زیاد از سوی منابع موثق اعلام می‌شود، اما سیاستگذاری دولت برای افزایش مصرف شیر و لبنیات تغییر نکرده است و در راستای راضی نگه داشتن تولیدکنندگان و پرورش دهندگان دام شیری تنظیم می‌شود.
اردیبهشت سال گذشته قیمت شیرخام ۱۸هزارتومان تعیین شد. در همان زمان آمار برای مصرف‌کننده قیمت شیر تا ۷۰ تا ۸۰هزارتومان (بسته به نوع برند، کم‌چرب و پرچرب) و ماست تا ۱۵۰ تا ۲۰۰هزارتومان رسید. انجمن صنایع لبنی در بهمن ماه ۱۴۰۳ در گزارشی اعلام کرد میزان مصرف شیر و لبنیات در سال جاری، ۲۶۸هزار تن کاهش پیدا کرده و صادرات همین محصولات ۴۲درصد رشد داشته است. به گفته فعالان بازار در سال گذشته به دلیل افزایش قیمت دلار، صادرات خامه و کره به شدت رونق گرفت، به طوری که کارخانجات لبنی حاضر بودند، شیرخام را کیلویی ۲۴- ۲۵هزارتومان از دامداری‌ها خریداری کنند.
به این ترتیب سال گذشته که نرخ شیرخام ۱۸هزارتومان بود، دامپروران سود خوبی از محل فروش شیرخام عایدشان شد، از این رو امسال قیمت بالاتری (حدود ۲۶هزارو ۵۰۰تومان) برای شیرخام طلب می‌کنند.
«افزایش دستمزد و نهاده‌ها» بهانه گرانی قیمت شیرخام
دامپروران به بهانه افزایش دستمزد، نهاده‌های دامی و هزینه‌های تولید به دنبال افزایش قیمت شیرخام هستند. در حالی که از ابتدای امسال تاکنون هیچ کالایی گران نشده، حتی قیمت نهاده‌های دامی نیز با نرخ پارسال به دامپروران عرضه می‌شود، با این حال در پی همراهی وزارت جهاد کشاورزی و چراغ سبز این وزارتخانه به افزایش قیمت شیرخام، فعالان این صنعت نخستین کسانی هستند که به دنبال گرانی قیمت شیرخام هستند و ظاهراً با همراهی متولی این صنعت به هدف‌شان دست یافته‌اند. در این میان فقط حقوق مصرف‌کنندگان تضییع می‌شود و آمار مصرف شیر و لبنیات همچنان نزولی خواهد شد. با یک حساب سرانگشتی- افزایش ۳۰درصدی دستمزد کارگران در سال جاری، با توجه به حاشیه ۷ درصدی سود دامپروران- باید قیمت شیرخام فقط ۳درصد افزایش یابد، اما قیمتی که دامپروران پیگیری می‌کنند ۲۶هزارو ۴۰۰تومان است، یعنی حدود ۸هزارو ۴۰۰ تومان باید شیرخام گران شود.
قطعاً تولیدکنندگان شیرخام فقط به فکر جیب خود هستند تا جیب مصرف‌کننده نهایی، زیرا تمامی شیر تولیدشان از سوی کارخانجات حتی با قیمت بالاتر جذب می‌شود و مشکل بازار و کاهش تقاضا ندارند، اما قیمتی که وزارت جهاد کشاورزی با آن موافقت کرده، افزایش ۵هزار و ۹۷۰هزار‌تومانی شیرخام است. هفته گذشته وزارت جهاد کشاورزی طی اطلاعیه‌ای رقم پیشنهادی خود یعنی ۲۳ هزارو ۹۷۰تومان را برای تصویب به ستاد تنظیم بازار اعلام کرد.
نهاده‌های دامی تأمین است، بهانه‌جویی نکنید
خبر‌های رسیده به «جوان» حاکی است از پاییز سال گذشته تاکنون دولت نهاده‌های دامی (ذرت، جو و سویا) را با نرخ ارز ۲۸ هزارو ۵۰۰تومانی در اختیار دامپروران قرار داده و علوفه و ذرت علوفه‌ای نیزبه نرخ پارسال در اختیار دامپروران است، ضمن اینکه قیمت یونجه نیز ارزان‌تر از سال گذشته است. علاوه بر این با کاهش قیمت ارز، قطعاً نهاده‌های دامی فراوان‌تر از سال گذشته در بازار عرضه خواهد شد، بنابراین با توجه به مناسب‌بودن قیمت نهاده‌های دامی و فراوانی علوفه در سال جاری و تأثیر ۳درصدی دستمزد‌ها بر قیمت نهایی شیرخام، قیمت‌های پیشنهادی وزارت جهاد و حتی دامپروران و تشکل‌های آنها غیرمنصفانه و به عبارتی «زیاده‌خواهی» است.
در پی اعلام نرخ پیشنهادی وزارت جهاد کشاورزی در اواسط هفته گذشته، موجی از انتقادات از سوی فعالان صنعت شیر و تشکل‌های آنها به راه افتاد و همگی از بالا رفتن هزینه‌های تولید سخن گفتند و نرخ پیشنهادی وزارت جهاد را غیرمنصفانه دانستند. یکی از فعالان بازار در گفت‌و‌گو با یکی از رسانه‌ها مدعی شده بود که «در یکی‌دو ماه گذشته بعد از آزادسازی قیمت سبوس، قیمت سبوس از ۶ هزارو ۴۰۰ دولتی به بالای ۱۲ هزارتومان آزاد رسیده است. کنجاله سویا و ذرت هم کمیاب و گران شده‌اند.» این اظهارات در حالی است که سبوس خوراک دام گوشتی است، نه شیری، سویا و ذرت هم با نرخ ۲۸ هزارو ۵۰۰تومانی در اختیار دامپروران قرار می‌گیرد.
افزایش بهره‌وری در دام شیری
فعالان صنعت شیر معتقدند صنعت دامپروری برخلاف بخش کشاورزی که در یک دهه اخیر به صورت سنتی اداره شده، با رشد تکنولوژی توانسته است خود را به‌روز کند و بهره‌وری را افزایش دهد، به طوری که در برخی دامداری‌های بزرگ و صنعتی که بخش اعظم شیرخام را تولید می‌کنند، تولید شیر به شدت بالا رفته و زاد و ولد دام‌های شیری نیز رشد خوبی داشته است، اما در دامداری‌های کوچک و خرد، بره‌زایی و تولید شیر رشد اندکی داشته است، از این رو به جای فشار برمصرف‌کننده و افزایش چندبرابری قیمت شیرخام باید بهره‌وری این واحد‌های خرد با استفاده بیشتر از تکنولوژی و حمایت‌های دولت افزایش یابد.
همچنین صاحبنظران با تأکید بر تغییر سیاستگذاری دولت در این صنعت می‌گویند وزارت جهاد کشاورزی به جای تن دادن به قیمت تمام‌شده بالای این واحد‌های دامپروری، آنها را در افزایش بهره‌وری کمک کند و در صورت نیاز تسهیلات ارزان‌قیمت در اختیارشان قرار دهد تا هم قیمت تمام‌شده‌شان کاهش و هم حاشیه سودشان بالا برود.
اکنون این سؤال مطرح می‌شود که آیا وزارت جهاد کشاورزی از گرانی قیمت فرآورده‌های لبنی در پی افزایش قیمت شیرخام به ۲۳هزارو ۹۷۰تومان و تبعات آن برای مصرف‌کننده برآوردی دارد؟ قطعاً با ابلاغ این عدد به واحد‌های تولید شیرخام، قیمت شیر پاستوریزه به ۷۰ تا ۱۰۰هزارتومان قیمت ماست، پنیر، کره و خام با قیمت چند برابری روبه‌رو خواهد شد. در چنین شرایطی تکلیف آب رفتن این کالا‌ها در سبد معیشت خانوار و به مخاطره افتادن سلامتی خانواده‌ها چه می‌شود؟ آیا وزارت جهاد کشاورزی پاسخگو خواهد بود؟ قطعاً این وزارتخانه که سال‌هاست روی یک خط فکری اداره می‌شود، راحت‌ترین راه را در مواجهه با صنعت شیر پیگیری می‌کند و آن افزایش سالانه قیمت شیرخام است. بدون اینکه انرژی صرف به‌روزکردن واحد‌های دامپروری کند یا احیاناً بودجه‌ای برای حمایت از دامداری‌های خرد و کوچک تخصیص دهد.
