جوان آنلاین: ششمین جشنواره دوسالانه سراسری عکس بسیج با عنوان «نور» و با محوریت «خانواده عزتمند، اقوام ایرانی» به دبیری کمالالدین شاهرخ در دو سطح استانی و ملی و همچنین در سه بخش غیررقابتی و ملی، آزاد و بخش مردمی در حال برگزاری است. تأثیرات نقش خانواده در مناسبات اجتماعی، ملی و بینالمللی؛ نقش خانواده در تربیت نخبگان علمی و شرکت در فعالیتهای اجتماعی؛ نقش افراد شاخص در پیشرفت کشور در تمامی ابعاد اجتماعی؛ حجاب و لباس؛ معماری محل سکونت خانوادههای اصیل ایرانی از جمله موضوعات در نظر گرفته شده برای این رویداد فرهنگی و هنری هستند. مسئولان برگزاری این رویداد اعلام کردند که میخواهیم هر فرد و شخصیتی را که باعث سرافرازی، غرور ملی و ستاره درخشان در تاریخ افتخارات این مرز و بوم بوده به مردم بشناسانیم. «جوان» به منظور بررسی بیشتر این گزاره و همچنین شرایط و کیفیت برگزاری این جشنواره با کمالالدین شاهرخ گفتگو کرده است.
ممکن است افرادی گمان کنند که جشنواره عکس بسیج یک نوع دورهمی بین عکاسان بسیجی و یک رویداد و محفلی است که وزن و رویکرد حرفهای و فنی آن ضعیف است، پاسخ شما به چنین گزارهای چیست؟
افرادی که برای داوری این رویداد انتخاب شدهاند، چهرههای برجسته دانشگاهی و شناخته شده در حوزه عکاسی کشورمان هستند. قطعاً برای عکاسها نیز وزانت و سطح علمی و حرفهای تیم داوری جشنوارهای که میخواهند در آن شرکت کنند، موضوع بسیار مهمی است. داورانی که انتخاب شدهاند از حوزههای مختلف با نگاههای مختلف هستند و از هرگونه نگاه محفلی پرهیز شده است. ما در این رویداد رویکرد حرفهای را برای خودمان اولویت اصلی قرار دادیم، چون معتقدیم اگر غیر از این باشد مشارکت عمومی را نخواهیم داشت.
در ششمین جشنواره دوسالانه عکس بسیج قرار است شاهد چه اتفاقاتی باشیم؟
ما ششمین دوسالانه سراسری عکس بسیج را با عنوان نور که سابقهای تقریباً ۱۳ ساله دارد با عناوین مختلفی برگزار میکنیم. دوره گذشته جشنواره با عنوان خانواده باشکوه ایرانی برگزار شد و این دوره را با عنوان «خانواده عزتمند، اقوام ایرانی» برگزار میکنیم. شما حتماً میدانید که اندیشه بسیج در هنر متبلور میشود و، چون دیدیم ظرفیتهای فوق العادهای در این زمینه وجود دارد و هنرمندان بسیجی در همه سطوح جامعهمان آثار ارزشمندی را تولید میکنند که یکی از بسترهای این تولیدات هنری بستر عکس و عکاسی است، درصدد برگزاری این رویداد هستیم. عکاسها معمولاً نگاه متفاوتی به جامعه دارند و، چون از بطن خود مردم هستند، خیلی نزدیک با این اتفاقات و سوژههای عکاسی زندگی میکنند. ما ششمین دوره را با این هدف شروع کردیم تا بتوانیم افراد خاصی را که در همه سطوح جامعه شاخص بوده و باعث سربلندی و سرافرازی کشورمان شدهاند و زمینهساز تقویتکننده غرور ملی شده و ستاره درخشان در تاریخ افتخارات این مرز و بوم بودهاند معرفی کنیم. در شورای سیاستگذاری با دستمایه قرار دادن چنین رویکردی به دنبال این هستیم که دوستان عکاس ما بتوانند آثار ارزشمند و شاخصی را تولید کنند. در دوره قبل آثار بسیار خوبی از شهرستانها و استانها به دبیرخانه جشنواره رسید و پس از جمعآوری در قالب یک کتاب به عنوان سند ملی به چاپ رسید. امیدواریم که در این دوره هم در بخشهای مختلف آن، یعنی آزاد، ویژه و پویش مردمی عکاسان ما بتوانند آثار قابل توجهی را به دبیرخاانه ارسال کنند.
الان مرحله استانی جشنواره به اتمام رسیده است؟
۳۲ استان کشورمان تا روز ۳۰ آبانماه مشغول جمعآوری آثار بودند و از ۳۰ آبان داوران شروع به داوری و کدگذاری آثار کردند. داوری آثار هم به این شکل است که تیم داوری متشکل از دو داور استانی و یک داور کشوری است که در هر استانی آثار براساس موضوعات فراخوان داوری میشوند و بعد منتخبان آن به مرحله رقابت کشوری که در بهمنماه برگزار میشود، معرفی میشوند.
با توجه به اینکه عکاسی هم ذیل هنرهای تجسمی تعریف میشود، چرا این رویداد را در قالب جشنواره تجسمی برگزار نکردید؟
هنرهای تجسمی طی چند سال اخیر در بسیج شکل و شمایلی پیدا کرده است، اما ما از سال ۹۰ استارت این کار را در انجمن عکس سازمان بسیج هنرمندان زدیم و به جرئت عرض میکنم که انجمن عکس در سازمان بسیج تنها سازمانی است که ساختار و اساسنامه دارد. همچنین تمام ردههای استانی و شهرستانی آن تعریف شدهاند و برایشان شرح وظایف در نظر گرفته شده است. یک چنین سازوکاری را انجمن پایهریزی کرد و پلهپله در حال توسعه آن است، به همین علت سیاستگذارانی که برنامههای سالانه و جشنوارهها را طرحریزی میکنند این را به صورت مستقل میبینند و آن را در دل جشنواره تجسمی نیاوردند، چون اگر در جشنواره تجسمی بیاید قطعاً برخی سازوکارهایش محدود میشود، در حالی که ما الان با این وضعیتی که داریم، بحمدالله همه استانهای ما فعالند و تمام استانهای کشور انجمن عکس دارند، ضمن اینکه برای هر کدام از این استانها یک دبیر استالنی تعریف کردیم که موظفند در راستای جشنواره فعالیتهایشان را انجام دهند. قطعاً این افراد با زیرمجموعههایشان در حال انجام تبلیغات و جمعآوری آثار هستند. در واقع انجمن در طول این سالها یک سازوکار مویرگی را پایهریزی کرده که الحمدلله نتایج خیلی خوبی را هم دریافت میکند. گرچه ممکن است یک مقداری مشکلات در مسیرهای مختلف ایجاد شود، ولی حتماً این مسائل طبیعی است و امیدواریم که آثار آنقدر فاخر و خوب باشند که این مشکلات به چشم نیایند.
ملاک انتخاب افراد شاخصی که قرار است آنها را به جامعه کنید، چیست؟
یک کاری که در طول سالهای اخیر انجام دادیم و کمتر جشنوارهای آن را انجام میدهد، این است که موضوع پروژه محور را به عنوان یکی از بخشهای جشنواره در نظر گرفتیم. بخش پروژهمحور به این شکل است که از هر استانی سه عکاس قابل و باتجربه را که جزو عکاسان خوب و فعال آن استان هستند به ما معرفی میشوند و به این سه نفر در راستای موضوعات فراخوان پروژه واگذار میکنیم. اینها میروند در محدوده استانی خودشان و این پروژهها را در یک بازه زمانی دو یا سه ماهه تکمیل میکنند و برایمان میآورند. اینها دیگر در پروسه رقابتی جشنواره قرار نمیگیرند. این افراد بر اساس قراردادی که با آنها بسته میشود (رقم قرارداد بسیار اندک و صرفاً به منظور ایجاد انگیزه است)، پروژهمحور و در قالب مجموعه عکس کار میکنند که تعداد آنها ۹۶ عکاس از ۳۲ استان کشور است. هر جشنواره عکسی یا در قالب تکعکس یا مجموعه عکس برگزار میشود. در ششمین دوره عکس بسیج هر مجموعه عکس بین هفت تا ۱۲ فریم است. یکی از کارهای خوبی که در جریان جشنواره پروژهمحور انجام دادیم، این است که در کنار این افراد استاد راهنما تعریف کردیم، یعنی پیشکسوتها و افراد باتجربهای که در هر استان حضور دارند در کنار این تیم سه نفره عکاسی قرار میگیرند و آنها را هدایت میکنند و کارهایی را که انجام دادهاند، اصلاح میکنند تا پروژه به یک سرانجام درستی برسد. دو بخش دیگر در جشنواره بخشهای آزاد و پویش مردمی است که امیدواریم تمام افرادی که به عکاسی علاقهمند هستند با ابزارهایی مثل دوربین موبایل و ... که در اختیار دارند در این پویش شرکت کنند و آثارشان را به دبیرخانههای استانی ارسال کنند.
با توجه به توضیحاتی که دادید، شما برای منتخبین هر استان پروژه و سوژه را تعریف میکنید، نه به انتخاب خودشان؟
بله؛ ما عناوین را به آنها میدهیم و این عزیزان براساس قابلیت و تواناییهای که دارند به آن شخصیت یا سوژه نزدیک میشوند و در مورد آن کاراکتر یک مجموعه عکس تولید میکنند. البته ما این عناوینی را که میخواهند در مورد سوژه کار کنند، میپرسیم و بعد آن عنوان انتخاب و پس از واگذار شدن به تیم عکاسی، آنها در قالب پروسه زمانی مورد نظر مجموعه عکس را تهیه و تولید میکنند. از آنجایی که یک ستاد راهنما در کنار آنها حضور دارد، مجموعه عکسهایشان به بخش رقابتی نمیآید.
آیا در این پروژهها به سراغ افراد قهرمان گمنام میروید یا چهرهای شاخص شناخته شده هم در بین آنها حضور دارند؟
ما به سراغ افرادی میرویم که معمولاً یا گمنام هستند یا به اندازه کافی و لازم به جامعه معرفی و شناسانده نشدهاند. مثلاً ورزشکاران پارالمپیکی ما در عین حالی که برای کشور افتخارآفرینی کردند و در جریان مسابقات گوناگون موجب بالا بردن غرور ملی شدند، خیلی در بین مردم شناخته شده نیستند، حالا این افراد ممکن است در حوزه پزشکی، علمی و دیگر بخشهای غیرورزشی حضور داشته باشند. عکاسهای ما در این پروژهها وارد حیطه زندگی و خانواده این افراد میشوند و مجموعه عکسهای خودشان را تولید میکنند.
منظورتان این است که این عکاسها لایههای اجتماعی و زندگی خانوادگی قهرمانان گمنام را به تصویر میکشند؟
بله، مثلاً بهطور مثال کسی مثل آقای وحید شمسایی، سرمربی تیم ملی فوتسال کشورمان که جزو سرشناسان و بزرگان این حوزه است، یک خانواده ارزشمندی دارد که مردم فقط ظاهر ایشان را در حوزه ورزشی میبینند و از درون زندگی شخصی و ارتباطات خانوادگیاش اطلاعی ندارند، میخواهیم در قالب عکس این نکات دیده نشده، اما مهم را در معرض مردم بگذاریم. البته ورود به حیطه خانوادگی افراد دارای محدودیتها و معذوریتهایی است، ولی قبل از هر اتفاقی در این زمینه با آن شخصیت هماهنگیهایی صورت میگیرد و در صورت تمایل و اجازه دادن عکاس میتواند از زوایای مختلف زندگی آنها عکس بگیرد.
در واقع این مسئله نقطه افتراق و تفاوت بین پروژههای تعریف شده در جشنواره عکس بسیج با رویکرد غیراخلاقی پاپاراتزی است که در کشورهای دنیا در مورد افراد و چهرهای شاخص اتفاق میافتد؟
دقیقاً. بالاخره رفتارها و برخوردهای این چهرههای شاخص برای بسیار از افراد جامعه به الگو تبدیل میشوند. سبک زندگی، اراده و همت این افراد الگوهای خوبی برای جوانان جامعه ما هستند. ما یکجایی باید این افراد را معرفی کنیم، چون همه آنها که فرصت دیده شدن روی پردههای نمایشی یا مدیومهای دیگر را ندارند. به همین منظور به دنبال معرفی لایههای مختلف سبک زندگی و مرام و منش افراد شاخص و همچنین فضایی که در آن رشد کردهاند، هستیم، چه اینکه اطلاعات جامعه از انها صرفاً در همان سطحی است که در رسانه منعکس شده است.
معمولاً در پایان اینگونه جشنوارهها آثار منتخب در قالب کتاب منتشر میشوند، برنامه شما برای خالقان این آثار بعد از اتمام جشنواره چیست؟
سعی میکنیم ارتباطمان را با این افراد همانند برگزیدگان ادوار قبلی حفظ کنیم و از اینها در مناسبات و رویدادهای بعدیمان استفاده خواهیم کرد تا از تجارب قبلی آنها بهره ببریم. این اقدامات روی روحیه افراد دیگری که میخواهند وارد این مسیر شوند تأثیر بسیار زیادی دارد.