جوان آنلاین: اخیراً برای اولین بار بیش از چندصد طرح دانش‌بنیان کشور، اعتبار مالیاتی تحقیق و توسعه گرفتند و هزینه‌های صورت‌گرفته برای تحقیق و توسعه مذکور به صورت اعتبار مالیاتی در سال جاری به این شرکت‌ها یا شرکت صنعتی سرمایه‌گذار پرداخت خواهد شد. این موضوع برای اولین بار و یک سال پس از قانون جهش تولید دانش‌بنیان به ثمر نشسته است و طرح‌های اعلام‌شده همه در جهت تکمیل زنجیره ارزش و خلق محصولات صنعتی با ارزش افزوده بالا هستند.
گذار از اقتصاد مبتنی بر رانت به اقتصاد مبتنی بر دانش گامی مهم برای هر کشوری است که قصد دارد رقابت‌پذیری خود را در بازار جهانی افزایش دهد. اقتصاد مبتنی بر رانت به شدت به درآمد حاصل از بهره‌برداری از منابع طبیعی مانند نفت، گاز یا مواد معدنی متکی است، در حالی که این امر می‌تواند درآمد قابل توجهی را در کوتاه‌مدت به همراه داشته باشد، اغلب به وابستگی بیش از حد به این منابع منجر می‌شود و توسعه سایر بخش‌های اقتصاد را نادیده می‌گیرد.
در مقابل، اقتصاد مبتنی بر دانش بر تولید و استفاده از دانش، نوآوری و فناوری به عنوان محرک‌های اصلی رشد اقتصادی متمرکز است. این گذار مستلزم تغییر از طرز فکر سنتی مبنی بر صادرات ساده مواد خام به سمتی است که صنایع با توسعه محصولات و فناوری‌های جدید با ارزش افزوده، زنجیره ارزش را تکمیل می‌کنند. با این کار کشور‌ها می‌توانند تولیدات خود را متنوع کنند و رقابت جهانی خود را به میزان قابل توجهی افزایش دهند. توسعه صنعتی هدفمند نقش مهمی در این فرایند گذار ایفا می‌کند. این موضوع شامل ارائه مشوق‌ها و حمایت‌های خاص به صنایع برای تشویق آن‌ها به حرکت در زنجیره ارزش و مشارکت در فعالیت‌های تحقیق و توسعه می‌شود. این رویکرد به کشور‌ها اجازه می‌دهد نوآوری‌های تکنولوژیکی را تقویت و محصولات صنعتی با ارزش بالا ایجاد کنند و وارد بازار‌های صادراتی جدید شوند.
استفاده از مشوق‌های هدفمند برای ارتقای این توسعه صنعتی ضروری است. در گذشته بسیاری از کشور‌ها بدون در نظر گرفتن هدف خاصی، مشوق‌های کلی را برای صنایع ارائه کرده‌اند. این رویکرد اغلب در تشویق صنایع به تکمیل زنجیره ارزش و سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه شکست می‌خورد، بنابراین تکیه بر اصلاح این انگیزه‌ها و هدف قرار دادن آن‌ها در جهت حمایت از صنایع در توسعه محصولات و فناوری‌های جدید بسیار مهم است.
یکی از انگیزه‌های مؤثری که می‌توان از آن استفاده کرد، اعتبار مالیاتی تحقیق و توسعه است. این مکانیسم به شرکت‌ها اجازه می‌دهد برای هزینه‌های انجام‌شده در فعالیت‌های تحقیق و توسعه، اعتبار مالیاتی مطالبه کنند. دولت با ارائه این اعتبار مالیاتی، صنایع را برای سرمایه‌گذاری در نوآوری و پیشرفت‌های فناوری تشویق می‌کند که به ایجاد محصولات جدید دانش‌بنیان منجر می‌شود.
اجرای اعتبار مالیاتی تحقیق و توسعه اخیراً در ایران شتاب بیشتری گرفته است. برای اولین بار صد‌ها طرح دانش‌بنیان در کشور اعتبار مالیاتی دریافت کرده‌اند که هزینه‌های انجام‌شده در فعالیت‌های تحقیق و توسعه آن‌ها از طریق اعتبار مالیاتی بازپرداخت می‌شود. این ابتکار با اهداف کشور برای تکمیل زنجیره ارزش و ایجاد محصولات صنعتی با ارزش افزوده بالا همسو است.
گنجاندن اعتبار مالیاتی تحقیق و توسعه در برنامه هفتم توسعه بیش از پیش اهمیت و تعهد دولت را در جهت ارتقای اقتصاد دانش‌بنیان نشان می‌دهد. این الگوی جدید اعطای مشوق‌های مالیاتی در طول اجرای این طرح، تأکید بر حمایت از صنایع در تلاش‌های تحقیق و توسعه آن‌ها را به عنوان وسیله‌ای برای گذار به یک مدل اقتصادی پایدارتر و رقابتی‌تر نشان می‌دهد. دولت با تشویق صنایع به سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه، محیطی را ایجاد می‌کند که نوآوری و پیشرفت‌های فناوری را تقویت می‌کند. این امر به نوبه خود به تولید محصولات صنعتی با ارزش بالا منجر می‌شود که سود بیشتری نسبت به خام‌فروشی برای کشور و صنایع دارد. علاوه بر این، توسعه صنایع دانش‌بنیان امکان تنوع‌بخشی و کاهش اتکا بر یک منبع درآمد را فراهم می‌کند و در نتیجه مقاومت کشور را در برابر شوک‌های اقتصادی افزایش می‌دهد.
اهمیت اعطای اعتبار مالیاتی تحقیق و توسعه
مهدی عسکری، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه متأسفانه نسبت هزینه‌کرد ما در بحث آراندی خیلی کمتر از کشور‌هایی است که در صنایع مختلف پیشرو هستند، گفت: کشور‌های پیشرفته دنیا بخش قابل توجهی از هزینه‌های‌شان را برای تحقیق و توسعه و آراندی می‌گذارند.
عسکری در گفتگو با «جوان» در مورد اعتبار مالیاتی برای طرح‌های تحقیق و توسعه گفت: شرایط کشور‌های پیشرفته دنیا را که بررسی می‌کنیم، متوجه می‌شویم بخش قابل توجهی از هزینه‌های‌شان را برای تحقیق و توسعه و آراندی می‌گذارند که عمدتاً از طریق شرکت‌های دانش‌بنیان انجام می‌شود، یعنی به شرکت‌های دانش‌بنیان برون‌سپاری و بابت این موضوع هزینه می‌کنند. وی ادامه داد: متأسفانه نسبت هزینه‌کرد ما در بحث «تحقیق و توسعه» خیلی کمتر از کشور‌هایی است که در صنایع مختلف پیشرو هستند. کره‌جنوبی در صنعت خودروسازی چه میزان از درآمدهایش را برای تحقیق و توسعه می‌گذارد و ما چقدر می‌گذاریم؟ قطعاً فاصله ما با این کشور‌ها خیلی زیاد است.
عسکری بیان کرد: در قانون جهش تولید دانش‌بنیان مجلس حکم خوبی را مصوب کرد که به ازای هزینه‌ای که این شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه تحقیق و توسعه می‌کنند، به عنوان اعتبار مالیاتی محاسبه شود و همه شرکت‌ها به شکلی تشویق شوند به حوزه آراندی بیایند و هزینه کنند که عمدتاً این هزینه‌ها از طرف شرکت‌های دانش‌بنیان انجام می‌شود.
وی خاطر نشان کرد: به این ترتیب هم خودشان و هم شرکت‌های دانش‌بنیان ذی‌نفع هستند، هم مشوق‌های مالیاتی برای آن‌ها گذاشته می‌شود، هم شرکت‌های دانش‌بنیان به این شکل تأمین مالی می‌شوند و می‌توانند در حوزه تجاری‌سازی و ارتباط با شرکت‌های بزرگ موفق‌تر باشند.
عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی در پایان با اشاره به اعطای اعتبار مالیاتی تحقیق و توسعه از سوی سازمان امور مالیاتی به شرکت‌های دانش‌بنیان گفت: در روز‌های اخیر شاهد اعطای اعتبار مالیاتی تحقیق و توسعه از سوی سازمان امور مالیاتی به شرکت‌های دانش‌بنیان بودیم که برای اولین بار رخ داده است و تداوم اعطای این مشوق مهم مالیاتی در جهت تکمیل زنجیره ارزش موجب خواهد شد کشور ما از نظر توسعه صنعتی و همچنین هزینه‌کرد تحقیق و توسعه صنعتی به کشور‌های پیشرو صنعتی نزدیک‌تر شود.
جمع‌بندی
توسعه صنعتی هدفمند یک کشور و گذار از اقتصاد مبتنی بر رانت به اقتصاد مبتنی بر دانش، گام‌های بسیار مهمی برای افزایش رقابت‌پذیری جهانی است. استفاده از اعتبار مالیاتی تحقیق و توسعه ابزار ارزشمندی در تشویق صنایع به تکمیل زنجیره ارزش و سرمایه‌گذاری در نوآوری و پیشرفت‌های فناوری است. با حمایت از صنایع در تلاش‌های تحقیق و توسعه، دولت‌ها می‌توانند به ایجاد محصولات صنعتی با ارزش بالا، تنوع‌بخشی به اقتصاد، ایجاد فرصت‌های شغلی و در نهایت افزایش رقابت‌پذیری جهانی کشور کمک کنند.
