استقرار نظام ارزیابی جدید شرکت‌های دانش‌بنیان برای تقویت اکوسیستم علم و فناوری ایران و تقویت بومی‌سازی فناوری صنعتی بسیار مهم است. دولت با تسهیل ورود شرکت‌ها به اقتصاد دانش‌بنیان و اتخاذ رویکردی فعال برای ارزیابی مسیر‌های رشد، می‌تواند نوآوری و پیشرفت‌های فناوری را تقویت کند و رقابت‌پذیری را بهبود بخشد. این اصلاحات، ایران را به عنوان قطبی برای بومی‌سازی فناوری‌های صنعتی و پیشبرد توسعه پایدار قرار خواهد داد. ایران با اکوسیستم قوی‌تر علم و فناوری، می‌تواند پتانسیل خود را به عنوان یک بازیگر جهانی در نوآوری و پیشرفت‌های فناوری، تحقق بخشد و به رونق اقتصادی بلندمدت کمک کند.
سیستم ارزیابی فعلی شرکت‌های دانش‌بنیان در ایران عمدتاً بر تک‌شاخص پیچیدگی فناوری استوار است و بعد‌های مختلف یک شرکت را شناسایی نمی‌کند و پتانسیل و تأثیر کامل این شرکت‌ها بر اقتصاد را نشان نمی‌دهد. سیستم ارزیابی باید به گونه‌ای اصلاح شود که شامل مجموعه وسیع‌تری از معیار‌ها باشد که عواملی مانند نوآوری، توسعه فناوری، نفوذ بازار، ایجاد مالکیت معنوی و ایجاد شغل را ارزیابی کند. با اتخاذ یک سیستم ارزیابی جامع‌تر، ایران می‌تواند شرکت‌های دانش‌بنیان با پتانسیل بالا را بهتر شناسایی و حمایت و رشد و سهم آن‌ها را در اقتصاد تقویت کند. در همین رابطه معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری اخیراً به اصلاح نظام مجوزدهی و ارزیابی شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان پرداخته که موجب تسهیل ورود شرکت‌ها به اقتصاد دانش‌بنیان شده و توانایی رشد و نمو اکوسیستم علم و فناوری کشور را نیز به طور چشمگیری افزایش داده است.
تسهیل ورود شرکت‌ها به اکوسیستم اقتصاد دانش‌بنیان برای موفقیت و رشد آن‌ها بسیار مهم است. مشخصه اقتصاد مبتنی بر دانش تأکید شدید بر تحقیق، توسعه و نوآوری است. برای تسهیل ورود، ایران باید سازوکار‌هایی ایجاد کند که از شرکت‌های دانش‌بنیان در مراحل مختلف توسعه آن‌ها حمایت کند. این موضوع شامل دسترسی به زیرساخت‌های تحقیق و توسعه، فرصت‌های تأمین مالی، برنامه‌های راهنمایی و پلت فرم‌های شبکه است. با ایجاد یک اکوسیستم حمایتی، ایران می‌تواند کارآفرینان، محققان و نوآوران بااستعداد را جذب و حفظ و رشد شرکت‌های دانش‌بنیان را تقویت کند. جایگزینی نظارت پسینی با نظارت پیشینی از دیگر مزایای نظام ارزیابی جدید است. نظارت پسینی با رویکرد پیشگیرانه برای ارزیابی مسیر رشد شرکت‌های دانش‌بنیان برای توسعه و موفقیت آن‌ها ضروری است. نظارت پیشینی بر ارزیابی عملکرد گذشته تمرکز دارد و اغلب پتانسیل رشد آینده را نادیده می‌گیرد. از سوی دیگر، ارزیابی پیشگیرانه شامل نظارت و ارزیابی مستمر شاخص‌های عملکرد کلیدی، شناسایی زمینه‌های بهبود و ارائه پشتیبانی بموقع است. این رویکرد شرکت‌های دانش‌بنیان را قادر می‌سازد به چالش‌ها رسیدگی کنند، با پویایی بازار سازگار شوند و روی فرصت‌های نوظهور سرمایه‌گذاری کنند. ارزیابی پیشگیرانه همچنین به سیاستگذاران اجازه می‌دهد تصمیمات آگاهانه‌ای در مورد تخصیص منابع و تدوین خط مشی اتخاذ و از رشد پایدار اکوسیستم علم و فناوری اطمینان حاصل کنند.
تبدیل‌شدن اکوسیستم اقتصاد دانش‌بنیان به هاب اصلی جهت بومی‌سازی فناوری صنعتی
علی خسرویان، کارشناس حوزه علم و فناوری در گفتگو با «جوان» در رابطه با اهمیت حرکت به سمت یک اکوسیستم قوی‌تر در اقتصاد دانش‌بنیان در جهت تبدیل‌شدن شرکت‌های توانمند دانش‌بنیان فناور به بازوی جدید توسعه فناوری و تکنولوژی صنعتی در حوزه تحقیق و توسعه صنایع بزرگ گفت: یکی از مشکلات فعلی اقتصاد دانش‌بنیان، مسئله نظام ارزیابی تک‌شاخصه و سختی مجوز‌های ورود به اکوسیستم اقتصاد دانش‌بنیان است، این در حالی است که اخیراً با محوریت نقش جدید اکوسیستم علم و فناوری در تبدیل‌شدن به بازوی اصلی تحقیق و توسعه صنعتی و شکل‌گیری یک بازار مناسب برای شرکت‌های دانش‌بنیان توانمند، نظام ارزیابی و حمایتی از شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان از سوی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری اصلاح شده که موجب تحولی بزرگ در این بخش شده است.
وی در ادامه با اشاره به اهمیت تسهیل ورود شرکت‌ها به اکوسیستم اقتصاد دانش‌بنیان و تأثیر آن بر افزایش ظرفیت نوآوری شرکت‌های دانش‌بنیان برای تأثیرگذاری بر صنعت اظهار کرد: اصلاح نظام ارزیابی شرکت‌های دانش‌بنیان به توسعه اکوسیستم قوی‌تر علم و فناوری در ایران کمک می‌کند. یک اکوسیستم قوی شامل ذی‌نفعان مختلفی از جمله دانشگاه‌ها، مؤسسات تحقیقاتی، بازیگران صنعت، سرمایه‌گذاران و سیاستگذاران می‌شود. با تسهیل ورود شرکت‌ها به این اکوسیستم، ایران می‌تواند همکاری، اشتراک دانش و انتقال فناوری را ارتقا دهد. این همکاری ظرفیت نوآوری شرکت‌های دانش‌بنیان را افزایش می‌دهد و آن‌ها را قادر می‌سازد فناوری‌ها و محصولات پیشرفته را توسعه دهند. یک اکوسیستم قوی‌تر علم و فناوری همچنین سرمایه‌گذاری خارجی را جذب و بومی‌سازی فناوری‌های صنعتی را تقویت و ایران را به عنوان قطبی برای نوآوری و پیشرفت‌های فناوری معرفی می‌کند.
خسرویان، کارشناس حوزه علم و فناوری با اشاره به ضرورت ایجاد هاب اصلی جهت بومی‌سازی فناوری صنعتی و نقش‌پذیری اکوسیستم اقتصاد دانش‌بنیان در این زمینه اضافه کرد: بومی‌سازی فناوری صنعتی به فرایند انطباق و پذیرش فناوری‌های پیشرفته در صنایع داخلی اطلاق می‌شود. با اصلاح نظام ارزیابی و پرورش اکوسیستم قوی علم و فناوری، ایران می‌تواند به قطب بومی‌سازی فناوری صنعتی تبدیل شود. شرکت‌های دانش‌بنیان با توسعه و تجاری‌سازی فناوری‌هایی که نیاز‌های خاص صنایع داخلی را برآورده می‌کنند، نقش مهمی در این فرایند ایفا می‌کنند. از طریق ارزیابی و پشتیبانی فعال، این شرکت‌ها می‌توانند توانایی‌های خود را افزایش دهند، محصولات خود را بهبود بخشند و دامنه بازار خود را گسترش دهند. بومی‌سازی فناوری صنعتی نه تنها اتکا به فناوری‌های وارداتی را کاهش می‌دهد، بلکه فرصت‌هایی را برای انتقال دانش، ایجاد شغل و رشد اقتصادی ایجاد می‌کند.
این کارشناس حوزه علم و فناوری در رابطه با دیگر مزایای اصلاح نظام ارزشیابی جدید اقتصاد دانش‌بنیان گفت: اصلاح نظام ارزیابی شرکت‌های دانش‌بنیان فواید متعددی برای اکوسیستم علم و فناوری ایران و کل اقتصاد به همراه دارد. نوآوری پیشرفته یکی از این مزایاست. سیستم ارزیابی جامع جدید، شرکت‌های دانش‌بنیان را تشویق می‌کند تا بر نوآوری تمرکز کنند و در نتیجه به توسعه فناوری‌ها و محصولات جدید بپردازند. همچنین تسهیل در ورود شرکت‌ها به اقتصاد دانش‌بنیان منجر به ایجاد مشاغل با مهارت بالا، کاهش نرخ بیکاری و کمک به توسعه سرمایه انسانی می‌شود و موجبات رشد اقتصادی و توسعه فناورانه کشور را نیز فراهم می‌کند. یک اکوسیستم علمی و فناوری قوی‌تر، سرمایه‌گذاری خارجی را جذب و بومی‌سازی فناوری صنعتی را تقویت می‌کند و رشد اقتصادی را پیش می‌برد.
وی در ادامه افزود: ارزیابی فعال شرکت‌های دانش‌بنیان را قادر می‌سازد در خط مقدم پیشرفت‌های فناوری باقی بمانند و توسعه فناوری‌های پیشرفته را هدایت کنند. شرکت‌های دانش‌بنیان که از طریق ارزیابی فعالانه حمایت و راهنمایی دریافت می‌کنند، هم در داخل و هم در سطح بین‌المللی رقابتی‌تر می‌شوند.
