آمنه پازکی، داستان‌نویس در نشست بررسی و نقد کتاب غریب قریب نوشته مرحوم سعید تشکری که در سرای کتاب خانه کتاب و ادبیات ایران برگزار شد با اشاره به اینکه کتاب «غریب قریب» یکی از آثار فاخر در حوزه معصومان است، گفت: این کتاب در یک سیر تاریخی، جریان ساخت بارگاه امام رضا (ع) را تا دوره قاجار بیان می‌کند. کتاب «غریب قریب» ترکیبی از داستان، متن ادبی و مستند تاریخی است.
وی افزود: زاویه دید این کتاب شناور است و نویسنده به یک زاویه دید خاص محدود نشده و ترکیبی از زوایای دید مختلف اعم از اول شخص و دوم شخص تا دانای کل را در موقعیت‌های مقتضی به‌کار برده‌است. از آنجا که شأن موضوعی کتاب می‌طلبید از لحن عامیانه استفاده نشود، بنابراین لحن داستان تلفیقی از لحن تشریفاتی و لحن رسمی است. نویسنده تلاش کرده در ساحت مقدسی که کتاب را به نگارش درآورده، رعایت ادب را مدنظر داشته باشد و حتی در زمینه شخصیت‌های منفی و منفور هم کلمه‌ای زشت در این کتاب نمی‌بینیم.
این داستان‌نویس در بخش دیگری از سخنانش عنوان کرد: روایت‌های عاشقانه ملیحی در این داستان به کار رفته که الگوی بسیار خوبی برای نوقلمان است. ارتباط عاطفی خواهر و برادری در دوره چنگیزیان یا حس مثبت و عاشقانه گوهرشاد خاتون و همسرش، نمونه‌هایی از عاشقانه‌های جذاب این کتاب است. وقتی به تاریخ می‌پردازیم، نمی‌توانیم خیلی مختصر از آن بگذریم، زیرا در این صورت قطعاً حوادثی از دستمان درخواهد رفت و لازم است به برخی موارد بیشتر پرداخته شود تا ذهن خواننده نسبت به موضوع و سیر داستان روشن‌تر شود. با وجود اینکه کتاب سیر تاریخی دارد و همه ما نتیجه و پایان آن را می‌دانیم، اما خط تألیف زیبایی در داستان دیده می‌شود. خواندن این تاریخ نشان می‌دهد که دست قدرتمندی فراتر از امور مادی و معمول دنیوی، پشت این بارگاه ملکوتی است. این بارگاه باید بماند تا الگو شود.
تحولات حرم رضوی قابلیت‌های بسیاری برای مستندسازی دارد
سعید طاووسی مسرور نیز در این نشست با اشاره به این موضوع که تاکنون کمتر به تاریخ حرم رضوی پرداخته شده، گفت: حرم مطهر رضوی، یک گنجینه و میراث و به بیان مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) یک موزه زنده است، بنابراین کتاب «غریب قریب» از این حیث دارای ارزش مضاعفی است.
وی ادامه داد: جان‌مایه و درون‌مایه کتاب تاریخی است. بسیاری از اسامی مانند گوهرشاد، علیرضا عباسی و عبدالرزاق طوسی شخصیت‌های واقعی هستند. مؤلف این کتاب به تاریخ و سیر تاریخی وفادار بوده و ترتیب مطالب و حوادث کاملاً تاریخی است. فضای حرم رضوی در دوره‌های مختلف همیشه آرام نبوده که تخریب حرم توسط سبکتکین یا شرایط سخت دوره غزنویان از آن‌جمله است. این فراز و نشیب‌ها به‌خوبی در کتاب نشان داده شده‌است. این کتاب در واقع، روایت داستانی تاریخ است. نویسنده در این اثر، سطر‌هایی از تاریخ را که مورخان ننوشته‌اند، با خیالش پر کرده‌است.
این مدرس و پژوهشگر تاریخ بیان کرد: یکی از مواردی که می‌توانست بر غنای این اثر بیفزاید، آوردن پی‌نوشت است، چراکه میزان وفاداری نویسنده به تاریخ زیاد بوده و به شخصیت‌های متعدد تاریخی نیز اشاره شده‌است. استفاده از پی‌نوشت می‌توانست بر ارزش کار افزوده و هدف نویسنده را روشن‌تر کند. هدف نویسنده از نگارش این اثر، گره زدن دل‌ها با حرم رضوی و بیان تاریخ و هویت ایرانی است. به نظرم از لحاظ ویراستاری هم مشکل خاصی در کتاب وجود ندارد و متن کتاب روان و خوب است. حتی معتقدم مردم عادی هم می‌توانند با متن آن ارتباط برقرار کنند، البته شاید کثرت اسامی شخصیت‌ها اینطور تداعی کند که با یک متن تاریخی روبه‌رو هستیم.
روایت بخش‌هایی از داستان از زبان امام معصوم (ع)
طاووسی در بخش دیگری از سخنانش درباره برخی ویژگی‌های متن این کتاب گفت: سعید تشکری رمانی نوشته که شخصیت محوری و اصلی آن یک مکان است نه افراد. استفاده از زوایای دید مختلف نیز متن را جذاب و خواندنی کرده‌است. یک نکته درباره این اثر، روایت بخش‌هایی از داستان از زبان امام معصوم است. به این جهت که این بخش کوتاه بوده و قلم نویسنده نیز عفیف است، بنابراین این کار منعی ندارد. مؤلف سعی کرده در این بخش بیشتر به مسیر امام یا مشهورات مانند حدیث «سلسله الذهب» بپردازد. متن به‌گونه‌ای نیست که نگران باشیم به ساحت حضرت، جسارت و تعدی صورت گرفته باشد.
وی با اشاره به اهمیت پرداختن به حکومت‌های محلی و برخی حوادث کمتر شناخته‌شده تاریخی افزود: در تورق کتاب متوجه می‌شویم که حجم مطالب مرتبط با دوره‌هایی که توجه بیشتری به حرم رضوی داشتند، بیشتر است که از جمله آن‌ها می‌توان به دوره تیموریان اشاره کرد که ابنیه‌ای مانند مسجد گوهرشاد در این دوره ساخته شد یا مثلاً الغ‌بیک به بارگاه امام‌رضا (ع) ارادت داشته و بار‌ها به زیارت آمده‌است. البته جا داشت که حجم مطالب دوره صفویان بیشتر و پررنگ‌تر می‌شد، چراکه صفویان توجه خاصی به حرم رضوی داشتند و حتی برای آن جنگیدند.
طاووسی در بخش دیگری از سخنانش با بیان اینکه مجموعه آستان قدس در زمینه مستندسازی موضوع حرم مطهر رضوی (ع) کار‌های بیشتری می‌تواند انجام دهد، گفت: تحولاتی که در بستر تاریخ در حرم مطهر روی داده، قابلیت‌های بسیاری برای مستندسازی و تولید اثر دارد. یک پیشنهاد این است که اثری در ارتباط با زیارت زائران مشهور حرم رضوی تولید شود.
این مدرس و پژوهشگر تاریخ در پایان بیان کرد: سعید تشکری در آثارش علاقه خاصی به عشق داشت که نمونه آن کتاب «مفتون و فیروزه» است. ولی در کتاب «غریب قریب» او واقف است که در ساحت امام معصوم، قلم زدن باید هوشمندانه و عفیفانه باشد. او در این اثر در حد لزوم از عنصر عشق بهره برده‌است، اما حواسش بوده که چگونه از عشق بنویسد. امیدوارم این کتاب بیشتر دیده و خوانده شود و حتی می‌توان از این اثر در کلاس‌های داستان‌نویسی برای الگوگیری نویسندگان به ویژه نویسندگان جوان استفاده کرد.
