یک استاد اقتصاد معتقد است تولید دانش‌بنیان می‌تواند اثر دلار را در صنعت کشور کاهش دهد و آن را از چرخه خارج کند. تولید اقلام راهبردی در داخل کشور وابستگی ما را به تجهیزات وارداتی و در نتیجه دلار کاهش می‌دهد. همچنین با استفاده از سیاست اعتبار مالیاتی تحقیق و توسعه نیز تأمین مالی دانش‌بنیان شدن اقتصاد ملی تسهیل خواهد شد و شرکت‌های صنعتی با منابع خود و به پشتوانه اعتبار مالیاتی در توسعه زنجیره ارزش و بومی‌سازی تجهیزات سرمایه‌گذاری می‌کنند.
تغییر نقش ایران از تأمین‌کننده انرژی کشور‌های غربی پس از پیدایش نفت شیل، اعمال تحریم‌های بی‌سابقه بر کشورمان پس از سال ۲۰۱۲ و از بین رفتن معامله ایران و غرب در سطح کلان که شامل فروش انرژی و واردات فناوری و مواد واسطه‌ای می‌شد، لزوم اتخاذ سیاست جدیدی را در ارتباط با دانش‌بنیان کردن اقتصاد ملی مطرح کرده است.
جامه عمل پوشاندن به آنچه در بالا به آن اشاره شد، نیازمند وجود یک نهاد تنظیم‌گر است؛ نهادی که به نیاز‌های صنایع واقف و از ظرفیت‌های شرکت‌های دانش‌بنیان کشور آگاهی داشته باشد. در این ارتباط، بهترین گزینه معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان است که وظایفش کاملاً با دانش‌بنیان شدن اقتصاد ملی همراستاست و تاکنون عملکرد موفقی در این ارتباط داشته باشد. به طور مثال، این معاونت طرح تولیدات بار اول را به اجرا گذاشت که توانست دستاورد‌های خوبی کسب کند.
نکته مهم این است که ما به عنوان یک کشور در حال توسعه متوجه ضرورت دانش‌بنیان کردن اقتصاد ملی شده‌ایم و زیرساخت‌های لازم را هم برای این امر در اختیار داریم. تنها حلقه مفقوده یک عزم جدی و برنامه‌ریزی دقیق در راستای دانش‌بنیان کردن اقتصاد ملی است؛ چیزی که تاکنون نتوانسته‌ایم آن را محقق کنیم.
رحمان سعادت، کارشناس اقتصادی و استاد دانشگاه در گفتگو با «جوان» با اشاره به این موضوع که طبیعتاً گذار از اقتصاد مبتنی بر خام‌فروشی به سمت اقتصاد مبتنی بر تکنولوژی و فناوری امکان تحول در توسعه صنعتی کشور را به وجود می‌آورد، تصریح کرد: وقتی ارزش افزوده بیشتری ایجاد می‌کنیم، طبیعتاً سود بیشتری به دست می‌آوریم و اشتغال‌آفرینی را افزایش می‌دهیم، اما در خام‌فروشی حاشیه سود کمی داریم و اشتغال زیادی هم ایجاد نمی‌کنیم. در خام‌فروشی منابع از زیر زمین استحصال و بدون اینکه اقدام خاصی روی آن‌ها صورت بگیرد، صادر می‌شوند.
به گفته این کارشناس اقتصادی، لازمه یک اقتصاد پیشرفته و دانش‌بنیان این است که بتواند ارزش افزوده بیشتری ایجاد کند. اگر ما بتوانیم در اقتصادمان یک تومان را به ۱۰ تومان تبدیل کنیم، آنجاست که می‌توانیم بگوییم اقتصاد ملی را دانش‌بنیان کرده‌ایم. این روند نیازمند برنامه‌ریزی‌های دقیق و تلاش مداوم است.
وی ادامه داد: برای دانش‌بنیان کردن اقتصاد ملی باید همه چیز همراستا با یکدیگر رشد کنند. اینکه صرفاً تولید دانش‌بنیان داشته باشیم، کافی نیست، از آن طرف اینکه فقط بازار فروش وجود داشته باشد هم کافی نیست. باید توسعه تولیدات دانش‌بنیان در کنار بازاریابی برای بازار‌های جدید داخلی و خارجی مدنظر قرار بگیرد.
این استاد اقتصاد در ادامه گفت: اگر تولید دانش‌بنیان داشته باشیم و بازار نداشته باشیم، به بن‌بست می‌خوریم. از طرف دیگر، اگر بازار داشته باشیم، اما نتوانیم کالای با کیفیت تولید کنیم، بازار‌ها را از دست می‌دهیم و باز هم شکست می‌خوریم، بنابراین این ارکان باید با یکدیگر رشد کنند.
سعادت خاطرنشان کرد: بسیاری از بازار‌های صادراتی بر اثر تقلب در ارسال کالا‌ها یا پایین بودن کیفیت محصولات از دست می‌روند. باید برای این موارد چاره‌اندیشی‌های لازم انجام شود. به راحتی کشور‌های هدف صادراتی ما، منبع تأمین کالا را تغییر می‌دهند. برای جلوگیری از این امر باید برنامه‌ریزی‌های دقیقی در راستای حفظ بازار‌های هدف صادراتی داشته باشیم.
این کارشناس اقتصادی ادامه داد: واقعیت این است که کالای با کیفیت بدون مشتری نمی‌ماند و جایگاهش را در بازار پیدا می‌کند. در کنار تولید محصولات باکیفیت و دارای ارزش افزوده بالا می‌توانیم دلارزدایی را مدنظر داشته باشیم. کشور‌های مختلف به این مقوله ورود کرده‌اند و ما هم می‌توانیم از ظرفیت‌های موجود در این زمینه بهره ببریم.
وی یادآوری کرد: تولید دانش‌بنیان می‌تواند اثر دلار را در صنعت کشور کاهش دهد و آن را از چرخه خارج کند. وقتی ما بتوانیم کالای باکیفیت و با ارزش افزوده بالا تولید کنیم، می‌توانیم برای خریداران این شرط را بگذاریم که با ارزی غیر از دلار، کالا را در اختیار شما قرار می‌دهیم. این به معنای دلارزدایی است. از سوی دیگر، تولید اقلام راهبردی در داخل کشور وابستگی ما را به تجهیزات وارداتی و در نتیجه دلار کاهش می‌دهد. همچنین با استفاده از سیاست اعتبار مالیاتی تحقیق و توسعه نیز تأمین مالی دانش‌بنیان شدن اقتصاد ملی تسهیل خواهد شد و شرکت‌های صنعتی با منابع خود و به پشتوانه اعتبار مالیاتی، در توسعه زنجیره ارزش و بومی‌سازی تجهیزات سرمایه‌گذاری می‌کنند.
