از ابتدای تشکیل جوامع انسانی، دولت‌ها به طرق مختلف با شایعه پراکنان و منتشر کنندگان اخبار غیر‌واقعی مقابله می‌کردند و اهتمام ویژه‌ای به زدودن غبار شایعات و اکاذیب از جامعه داشتند. از همین جهت بند ۲ اصل ۳ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، دولت را مؤظف به بالابردن سطح آگاهیهای عمومی در همه زمینه‌ها با استفاده صحیح از مطبوعات و رسانه‌های گروهی و وسایل دیگر کرده است؛ لذا ارتقای آگاهی مردم با انتشار اخبار صحیح و مقابله با پخش شایعات غیر واقعی و اخبار کذب به طرق مقتضی می‌تواند دولت‌ها و ملت‌ها را در رسیدن به اهداف پیش‌بینی شده یاری کرده و نقش مهمی را در حکمرانی قضایی ایفا کند.
گسترش اینترنت و افزایش استفاده از فضای مجازی موجب شده دولت‌ها در زمینه سالم‌سازی محیط‌های مربوطه اهتمام بیشتری داشته باشند، لذا همان‌طور که برای مقابله با انتشار اخبار کذب و خلاف واقع در فضای حقیقی مبادرت به وضع قوانین کیفری کرده اند یا برای مسئولیت گردانندگان یک روزنامه در انتشار اکاذیب و اخبار خلاف واقع مسئولیت کیفری در نظر گرفته‌اند، برای مقابله با تولید و انتشار اخبار کذب و خلاف واقع در فضای مجازی هم مبادرت به هنجارگذاری و قوانین تنبیهی و بازدارنده می‌کنند. در همین راستا شورای‌عالی فضای مجازی در جلسه ۶۰۸ مورخ ۱۶ آذر ۱۳۹۹، مصوبه‌ای را با عنوان «الزامات پیشگیری و مقابله با نشر اطلاعات، اخبار و محتوای خبری خلاف واقع در فضای مجازی» تصویب می‌کند. این مصوبه پس از طی تشریفات قانونی مربوط به تأیید مصوبات شورا از سوی مقام معظم رهبری در تاریخ ۲۱ بهمن ۱۳۹۹ توسط دبیر شورای عالی فضای مجازی ابلاغ شده است. طبق آنچه در مقدمه این مصوبه آمده: «هدف این مصوبه صیانت از سلامت و امنیت روان جامعه و کاهش آسیب‌های موصوف از طریق تعریف و تعیین اقدامات پیشگیرانه و واکنشی و ارتقای سطح مسئولیت‌پذیری و پاسخگویی هماهنگ و به هنگام برای مقابله با ناهنجاریها و پیامد‌های تولید و نشر اطلاعات، اخبار و محتوای خبری خلاف واقع است.»
بخشی از «سند الزامات پیشگیری و مقابله با نشر اطلاعات، اخبار و محتوای خلاف واقع در فضای مجازی» برای نظام هویت معتبر را باید به مصوبه جلسه ۵۹ مورخ نهم شهریور‌ماه ۱۳۹۸ شورای عالی فضای مجازی با موضوع «نظام هویت معتبر در فضای مجازی کشور» ارجاع داد. در همین حال موضوع اینکه پلتفرم‌ها باید قبل از شروع به فعالیت، مجوز دریافت کنند نیز در مصوبه جلسات ۳۶ الی ۴۰ مورخ ۱۳ خردادماه ۱۳۹۶ شورای عالی فضای مجازی با موضوع «سیاست‌ها و اقدامات ساماندهی پیام‌رسان‌های اجتماعی» تعیین تکلیف شده است. به‌این‌ترتیب می‌توان گفت این سه مصوبه همدیگر را تکمیل می‌کنند.
مقام معظم رهبری در متن حکم صادره برای تشکیل شورای عالی فضای مجازی به ضرورت برنامه‌ریزی و هماهنگی مستمر به منظور صیانت از آسیب‌های ناشی از فضای مجازی به عنوان عوامل و اقتضائات تشکیل این شورا تصریح و تأکید کردند. فلذا مصوبه مذکور دقیقاً در جهت کار ویژه‌های تشکیل شورای عالی انقلاب فرهنگی و ناشی از تکالیف و وظایف شوراست.
مصوبات شورای عالی فضای مجازی دارای اعتبار است و ملاک عمل قرار می‌گیرد، اما این مصوبات بیش از اینکه هنجار یا الزامات جدید باشند، به منزله سیاستگذاری و تعیین خط‌مشی است. با این تفسیر مصوبه شورا در خصوص محتوای خبری خلاف واقع نوعی سیاستگذاری است که قوانین و مقررات بعدی و تصمیمات مسئولان باید مبتنی بر آن بوده یا لااقل مغایر با آن نباشد.
برای تحقق موارد زیر اقدامات مقتضی از سوی دستگاه‌های متولی صورت گیرد:
- اقدامات پیشگیرانه برای تولید و نشر اطلاعات و اخبار و محتوای خبری خلاف واقع تمهید شود. - واکنش مناسبی در قبال اخبار خلاف واقع منتشر شده طراحی شود. - سطح مسئولیت‌پذیری و پاسخگویی هماهنگ و به هنگام در برابر اخبار خلاف واقع ارتقا یابد
|دانشجوی دکتری حقوق عمومی|
