«سوسکه بچه‌اش از دیوار بالا می‌رفت، می‌گفت قربون دست و پای بلوریت». ضرب‌المثل قدیمی که همه ما بار‌ها آن را شنیده‌ایم و اشاره به لوس و ناز کردن بچه دارد. فرزند هر کسی به نظر خودش زیبا و بدون عیب و ایراد به نظر می‌رسد، این در حالی است که قطعاً همه ما دارای نقص‌ها و ایراداتی هستیم. روبه‌رو شدن هر کدام از ما با بخش‌های ضعیف و قوی وجودی خودمان باعث می‌شود درست و بجا ادامه مسیر زندگی را طی کنیم. گاهی وقت‌ها در مسیر زندگی با تعریف و تمجید و تشویق‌هایی روبه‌رو می‌شویم که شاید چندان هم مستحق آن نباشیم و گاهی نیز این عملکرد را در قبال سایرین داریم. حالا اگر این سایرین کسانی باشند که در دایره تربیتی ما قرار دارند، آسیب‌هایی را برای همان فرد و حتی خود ما به دنبال دارد. برخی والدین به مصداق همان ضرب‌المثل ابتدای مطلب برای ایجاد اعتماد‌به‌نفس فرزندان خود آن‌ها را در چرخه معیوب پیشرفت نکردن و روبه‌رو نشدن با واقعیت‌های وجودی‌شان قرار می‌دهند. تحسین بچه‌ها زمانی که «خوب هستند» و نادیده گرفتن آن‌ها هنگامی که «بد هستند» بدترین نتیجه را به همراه خواهد آورد.
طبق گفته و نظر روانشناسان یکی از مهم‌ترین و کارآمدترین ابزار‌های تربیتی، تشویق کردن است. از آنجا که کودک تمایل بسیار زیادی به جلب توجه و تأیید شدن دارد، به تشویق و تحسین واکنش مثبت نشان می‌دهد و به او اطمینان خاطر می‌دهد مورد توجه قرار گرفته است، از این رو تشویق کردن، نه تنها موجب تقویت و پرورش رفتار‌های مثبت می‌شود بلکه آرامش و نشاط کودک را درپی خواهد داشت، اما تشویق کردن هم باید بجا و درست و بموقع باشد.
تشویق فرزندان توسط والدین مزیت‌های بی‌شماری دارد، مثل اینکه کودکی که تشویق می‌شود از کار خود احساس رضایت می‌کند. اصولاً تشویق در نهاد کودک تأثیر فوق‌العاده‌ای دارد و او را به انجام کار‌های نیکوتر و بهتر سوق می‌دهد. اگر کودک با انجام دادن کار‌های خوب مورد تحسین قرار گیرد به آن کار‌ها متمایل می‌شود.
قطعاً والدین موظف هستند پس از هر موفقیتی فرزند خود را تشویق و او را غرق تعریف، تمجید و ستایش کنند، اما با برخی شاخصه‌های مهم و ضروری که در ادامه می‌آید:
اولاً: علت تشویق را مشخص کنید، یعنی فرزند شما دقیقاً بداند به چه علت مورد تحسین والدین قرار گرفته است.
ثانیاً: تشویق باید هر چند وقت یک بار و در برابر کار‌های برجسته کودک باشد، نه به صورت همیشگی.
ثالثاً: به استعداد‌های فرزند خود توجه کنید و با تشویق باعث ایجاد پشتکار و میل به تمرین بیشتر او شوید.
با این همه بد نیست بدانید نتایج یک تحقیق جدید نشان می‌دهد ستایش بیش از اندازه فرزندان می‌تواند برای رشد و پیشرفت آن‌ها مضر باشد. محققان هشدار می‌دهند تعریف و تمجید از فرزندان در حد مشخص برای پیشرفت و رشد آن‌ها مفید و سالم است، اما اگر به شکل افراطی از آن‌ها تعریف کنیم، ممکن است کودک دست از سخت تلاش کردن بردارد.
در واقع تشویق بیش از اندازه به مرور تأثیر خود را از دست می‌دهد و برای کودک مثل رشوه گرفتن است و دیگر حکم پاداش را نخواهد داشت.
بیشتر والدین نمی‌توانند میل و اشتیاق خود را برای تمجید از کوچک‌ترین موفقیت‌های فرزندان‌شان کنترل کنند. به هر حال، موفقیت فرزندان، برای والدین هم حکم نوعی تأیید را دارد و رمز موفقیت و پیروزی و تربیت صحیح است. این عقیده که غرق کردن فرزندان در تمجید و تحسین به آن‌ها کمک خواهد کرد، عقیده وسوسه کننده‌ای است.
یکی از سخت‌ترین درس‌ها برای والدینی که می‌خواهند فرزندان‌شان به بهترین موفقیت‌ها دست پیدا کنند، کم کردن شدت تحسین و تمجیدهاست. وقتی برای کوچک‌ترین موفقیت فرزندان، آن‌ها را غرق در تحسین و تمجید می‌کنید، این پیام زیرپوستی را به آن‌ها ارسال می‌کنید که انتظار و توقع شما از آن‌ها پایین است.
والدین برای موفقیت‌های کوچک، نباید فرزندان‌خود را غرق در تحسین و ستایش کنند چراکه اینگونه ضعف‌های خود را نمی‌پذیرند. به هر حال همه انسان‌ها ضعف‌هایی دارند و در همه زمینه‌ها خوب نیستند.
افزون بر این چنین تحسین‌های نابجایی باعث خواهد شد خودشان را در موقعیت رقابت و مبارزه قرار ندهند، برای اینکه از چشم سایرین به خصوص والدین خود پیروز بوده‌اند. شما با این تحسین نابجا کاری می‌کنید که فرزندتان در حال شانه خالی کردن از زیر رقابت‌های مختلف زندگی کاری و شخصی باشد.
شاید برخی والدین بگویند رفتار فرزندان تا حد زیادی وابسته به احساسات ماست، اما واقعیت این است که هر تعریف و تمجیدی نمی‌تواند احساس خوبی در فرزندان ایجاد کند یا مشوق آن‌ها باشد. بسیاری از جملات تحسین‌کننده‌ای که امروز برای فرزندان‌خود استفاده می‌کنیم، بیشتر از آنکه انگیزه آن‌ها را افزایش دهد، باعث کاهش انگیزه‌های آنان می‌شود و بیشتر از آنکه باعث شود رفتار‌های خوب را تکرار کنند، باعث می‌شود فقط در قبال دریافت پاداش به تکرار رفتار خوب بپردازند.
از سوی دیگر، بسیاری از عبارات رایج که والدین برای تحسین فرزندان خود استفاده می‌کنند، نتیجه معکوس دارد و این احساس را در آن‌ها ایجاد می‌کند که نادیده گرفته شده‌اند. گاهی شاید فرزند شما نسبت به ضعف و کاستی‌های خود آگاه باشد یا حداقل بداند که وظیفه محوله را به درستی انجام نداده است، اما تعریف بیجا و تشویق بی‌مورد نشان می‌دهد اتفاقاً شما او را نادیده گرفته و با دقت کافی زیر نظر نداشته‌اید.
افرادی که با چنین مشکلی تربیت می‌شوند، به مرور دچار اعتماد‌به‌نفس کاذب می‌شوند و به راحتی از کنار فرصت‌های زندگی خود عبور می‌کنند، زیرا بر این باور هستند که نیازی به این فرصت‌ها ندارند یا از طرفی دیگر، چنین افرادی به پروژه‌ها یا فرصت‌های کاری که توان انجام‌شان را ندارد، پاسخ مثبت می‌دهند و در نهایت شکست می‌خورند.
دقت کنید موضوعات مطرح‌شده منافاتی با این ندارد که متوجه سخت تلاش کردن فرزندتان باشید. اتفاقاً به آن‌ها بگویید کار کردن‌شان را می‌بینید و تلاش کردن آن‌ها برای شما ارزشمند است. به طور مثال دقیقاً این نکته را به آن‌ها برسانید که وقتی نمره خوبی می‌گیرند، فقط روی نتیجه تمرکز ندارید، بلکه درباره روندی که منجر به گرفتن این نمره شده است نیز تمرکز کرده‌اید.
